|
Milliy va xalqaro standartlarning uyg‘unlashtirishning tartib tamoillari
|
| bet | 2/3 | | Sana | 30.05.2024 | | Hajmi | 95,56 Kb. | | #257214 |
Bog'liq BMI MUNDARIJA1.2 Milliy va xalqaro standartlarning uyg‘unlashtirishning tartib tamoillari
Bugungi kunda mamlakatimizda sanoat tarmoqlarini rivojlantirish,
raqobatbardosh mahsulotlarni ishlab chiqarish orqali eksport geografiyasini
oshirishga alohida e’tibor qaratilmoqda. Mahsulot sifati va xavfsizligi shu kunga
qadar standartlar asosida belgilangan. Shu bilan birga mahsulotlarning xavfsizligiga
yagona talablarni o‘rnatilishini ta’minlanishi xalqaro tashkilotlarga uyg‘unlashuv
jarayonining kuchayishi bilan alohida dolzarblik kasb etmoqda. Shu o‘rinda, xalqaro
va unga uyg‘unlashtirilgan standartlarni ishlab chiqarish jarayoniga joriy etilishi
esa, o‘z navbatida mahsulotni sifatli va xavfsiz bo‘lishi, jahon bozorlarida
yetarlicha raqobat qila olishini ta’minlaydi.
Umuman olganda, bugungi kunda milliy standartlarni uyg‘unlashtirish orqali
mahsulotlarni ishlab chiqarish va amalga oshirilayotgan boshqa hatti-harakatlar
O‘zbekistonga jahon mahsulot va xizmatlar bozori bilan faol hamkorlik qilish va
iqtisodiyotni samarali rivojlantirish imkonini bermoqda. Eng asosiysi ortiqcha
ma’muriy to‘siqlarni bartaraf qilish, mahalliy mahsulotlarning raqobatbardoshliligini
oshirish, sanoatni zamonaviylashtirish, ishlab chiqarish va iste’mol jarayonlari
xavfsizligini ta’minlash, mamlakat tashqi iqtisodiy manfaatlarini himoya
qilishga imkoniyat yaratadi.
Standart-muayyan element, material, komponent, tizim, xizmatga qo‘yiladigan
talablarni belgilaydigan hujjat bo‘lib, unda muayyan usul yoki bosqichlar batafsil
tavsiflanadi. Standartlar komponentlar, mahsulotlar va xizmatlarning o‘zaro muvofiqligini ta’minlash orqali xalqaro savdoni osonlashtiradi. Standartlar boshqa
manfaatdor tomonlar, shu jumladan, lekin ular bilan cheklanmasdan, biznes,
iste’molchilar va atrof-muhit guruhlari tomonidan tavsiya etilgan texnik ekspertlar
o‘rtasida bilim almashish va konsensus yaratish orqali ishlab chiqiladi va aniqlanadi.
Bir nechta turli xil standartlar mavjud. Asosan, standartlar mahsulotlar, tizimlar,
jarayonlar yoki xizmatlar uchun talablar va taklif yoki tavsiyalarni o‘z ichiga oladi.
Standartlar, shuningdek, o‘lchash, sinov usulini tavsiflash yoki muayyan sektorda
umumiy terminologiyani yaratish usuli bo‘lishi mumkin.
Evropa Ittifoqining 1025/2012 qoidalariga muvofiq standartlashtirish sohasida
vakolatli bo‘lgan Evropa standartlari tashkilotlaridan biri – CEN o‘zaro kelishuv
mavjud bo‘lgan masalalarda umumiy siyosatni baham ko‘radi va har qanday
nomuvofiq milliy standartning o‘rnini bosadigan milliy darajadagi uyg‘unlashgan
ishlab chiqish majburiyatini oladi. Shu sababli, Evropa standarti avtomatik ravishda
Evropa Ittifoqining ma’lum bir mamlakatining milliy darajasidagi standartiga aylanadi.
Standartlar ixtiyoriydir, ya’ni ularni qo‘llash bo‘yicha avtomatik huquqiy
majburiyat yo‘q, ammo qonunlar va qoidalar ularga rioya qilishni talab qilishi mumkin. Har bir Evropa standarti "EN" harflarini o‘z ichiga olgan noyob mos yozuvlar kodi bilan belgilanadi.
Evropa standartlari Evropa yagona bozorining asosiy tarkibiy qismi bo‘lib, biznes
uchun eng muhim masalalardan birini ifodalaydi.
Milliy standartlar endi faqat texnik sabablarga ko‘ra uyg‘unlashtirilmaydi, balki
ko‘proq ijtimoiy qo‘shilish, texnologiya bilan o‘zaro ta’sir qilish va sanoat tarmoqlari
bo‘ylab o‘sib borayotgan bozorlarda o‘zaro ta’sir o‘tkazish uchun rag‘batlantiruvchi
omil sifatida uyg‘unlashtiriladi.
Globallashuvning kuchayishi bilan mutaxassislar xalqaro darajada standartlarni
ishlab chiqmoqdalar. Xalqaro standart Yevropa standarti sifatida ham qabul qilinishi
mumkin, u xalqaro miqyosda yoki Yevropa darajasida ishlab chiqilishi va keyin parallel ovoz berish orqali ham xalqaro standart, ham Yevropa standarti sifatida qabul qilinishi mumkin.
Standartlar Evropa Komissiyasining talabiga binoan uyg‘unlashtiriladi va ishlab
chiqaruvchilar, boshqa xo‘jalik operatorlari yoki muvofiqlikni baholash organlari,
mahsulotlar, xizmatlar yoki jarayonlar, EIning amaldagi qonunchiligiga muvofiqligini ko‘rsatish uchun muvofiqlashtirilgan standartlardan foydalanishi mumkin. Standartlar ixtiyoriy bo‘lib, Evropa Ittifoqining muvofiqlashtirish to‘g‘risidagi tegishli qonunchiligining muhim talablariga yoki boshqa qoidalariga muvofiq bajarilishi kerak. Uyg‘unlashtirilgan standartlar muvofiqlashtirish to‘g‘risidagi qonun hujjatlarining tegishli talablariga muvofiqlik prezumpsiyasi (ehtimollikka)ni ta’minlaydi. Uyg‘unlashtirilgan standartlarga havolalar Evropa Ittifoqining rasmiy jurnalida chop etilishi kerak. Muvofiqlik prezumpsiyasi faqat muvofiqlashtirilgan standart tomonidan qamrab olingan asosiy sog‘liq va xavfsizlik talablariga nisbatan qo‘llaniladi. CEN standartlarida ishlab chiqaruvchi tegishli asosiy sog‘liq va xavfsizlik talablari bilan bog‘liq xavf zonalari uchun xavfni baholash va muvofiqlik tartibini o‘tkazishi kerakligini belgilaydi.
Agar standart yoki standartning bir qismi Evropa uyg‘unlashtirilgan standartidagi
me’yoriy ma’lumotnomada nazarda tutilgan bo‘lsa, standartning spetsifikatsiyalari
yoki unda ko‘rsatilgan standart qismlari uyg‘unlashtirilgan standartning bir qismiga
aylanadi va ularni qo‘llash muvofiqlik prezumpsiyasini nazarda tutadi.
Agar ushbu standart endi amalda bo‘lmasa ham, bu to‘g‘ri bo‘lib qoladi. Boshqa
tomondan, ushbu standartning so‘nggi versiyasini qo‘llash, shuningdek, tegishli asosiy xavfsizlik va gigiena talablariga muvofiqlik prezumpsiyasini beradi, agar uning ma’lumotnomasi Yevropa hamjamiyatining rasmiy jurnalida e’lon qilingan bo‘lsa. Uyg‘unlashtirilgan standartni qo‘llash bilan ta’minlangan muvofiqlik ehtimolliligi mutlaq emas, chunki standartning o‘zi muvofiqligiga e’tiroz qilinishi mumkin. Uyg‘unlashtirilgan standartlardan foydalanish xavflarni baholashni osonlashtiradi, bu uskunalar ishlab chiqaruvchisini uskunalar uchun xavfni baholash majburiyatini to‘liq ozod qilmaydi. Uyg‘unlashtirilgan standartlarning ixtiyoriyligi texnik standartlar innovatsion yechimlarni o‘z ichiga olgan uskunalarni bozorga chiqarishga to‘sqinlik qilmasligini ta’minlashga qaratilgan.
|
| |
