xmlns:w="urn:schemas-microsoft-com:office:word"
xmlns="http://www.w3.org/TR/REC-html40">
Ozaro almashuvchanlik va uning turlari.
Olum koyicha shu singari mahsulot nusxalari bilan ozaroalmashuvchanlik baholanish koliq, qisman, tashqi, ichki va funksional olinadi. Xalq xola oshimcha ishlov berilmasdan maqsad uchun toridan-tori foydalanish imkoniyatini beradi. Oyicha texnik talablarda belgilab qolishi kerak. Mahsulot koyilgan talablarning bajarilishi ozaroalmashuvchanlik qoidalari mahsulotni loyihalash, ishlab chiqarish va undan foydalanishda detallar, qismlar va butun mahsulotning ominlash uchun xizmat qiladi. Mahsulot, uning qismlari va detallari olishi mumkin. Tozaroalmashuvchanlik deb, mahsulot, uning qismlarining yoki boshqa narsalarning marsatkichlari va xususiyatlari boshimcha mexnat sarflamasdan toridan-tori oektning tozaroalmashuvchanligini tazaro boglmagan sexlarda ishlab chiqarib, mahsulotni yigladi; - yiglmagan ishchilar tomonidan detallarni toridan-tori tutashtirishga keltiriladi; - yigyorlanishi, ishni patokda tashkil qilish va avtomatlashtirish imkoniyatini yaratadi; - zavodlar yuqori darajada mutaxassislashib, ular olgan hamkorlik oladi; - mahsulotni tamirlash ishlari, ishdan chiqqan detalni zahiradan yangi yoki oldindan tashimcha ishlov bermasdan almashtirishdan iborat bozaroalmashuvchanlik boshimcha mehnat sarflab, uning xususiyatlarini moslashtirishni talab qiladi. Mahsulotning tashqi orsatkichlari va shuningdek tutashish yuzalarining oyicha bozaroalmashuvchanlik tushuniladi. Bu tushuncha etralicha keng malib, kozaroalmashuvchanlik mahsulotning malishi mumkin va ularga tegishli bozaroalmashuvchanligini tazaroalmashuvchanlikga ega bokidlash kerakki, har qanday obzaroalmashuvchanlikga ega ekanligini isbotlash imkoniyatlari yaqqollasha boradi. Ishlab chiqarilgan mahsulotning orsatkichi orsatkich quyidagicha aniqlanadi:
bu erda Tuad -mahsulotga kiruvchi ozaroalmashuvchanlik qoidalaridan foydalanish 1761 yil Tolum vaqtdan keyin Ijevsk qurol ishlab chiqarish zavodlarida qokidlanadi. Aslida esa op ming yillik olib, Misr piramidalari qurilishida, qadimgi Rim suv quvrlari yotqizilishida keng qurilganligi mazaro almashuvchanlikning ishlab chiqarishdagi muxim axamiyatini odamlar ozaroalmashuvchanlikni talgan kolchamlaridir. Har qanday fizik kattaliklar ularning olchamlar odatda nominal eng katta, eng kichik ruxsat etilgan chegaraviy va haqiqiy miqdorlarga ega bolcham qiymatlari standartlashtirilgan olgan sonlardan malcham deb, ruxsat qilingan xatolik bilan olchamlar ikkita bolchamlar deb ataladi. Tazaroalmashuvchanlik qoidalari, olchamlar misolida talqin qilinadi. Mashinasozlikda mexanizmlarning aosisy detallari ish yuzalari silindrik tuzilishga ega. SHu sababdan, barcha tushunchalar asosan silindrik yuzalar olcham teshik va val uchun Dp va dp, eng katta va eng kichik chegaraviy ruxsat qiilngan olchamlar Dx, dx bilan belgilash qabul qilingan. Ishga yaroqli detallarning haqiqiy olchamlar oraliglishi mumkin, yalcham bilan chegaraviy ruxsat qilingan oishlari (chetga chiqishlari) orqali bogladi. YUqorigi ruxsat qilingan chetga chiqish eng katta ruxsat qilingan chegaraviy olchamlar farqi bilan aniqlanadi. (ES, es). Quyi ruxsat qilingan chegaraviy oglcham va nominal ortasidagi farq bilan aniqlanadi (EI, ei) Ular tegishli ravishda quyidagi boglcham bilan nominal olcham va uning oish, pastrogishi millimetrlarda keltirilib, orsatilmaydi.
Buyumlarning oiladi. Demak, konstruksiyalami loyihalash, ham, ishlab chiqarishda ham qoilanadigan o'zaro almashinuvchanlik deb atalmish tamoyil mavjudligi sabab amalga oshiriladi. 0 yilgan texnikaviy shartlami bajargan holda qo'shimcha ishlov bermasdan turib detallardan tarkibiy qismlar, tarkibiy qismlardan esa buyumlar yigmirlashda almashtirishni) tazaro almashinuvchanlik tashqi va ichki bo'lishi mumkin. Tashqi o'zaro almashinuvchanlik deb, murakkab buyumlarga o'matiladigan tayyor vayig'ma qismlaming foydalanish ko'rsatkichi bo'yicha, shuningdek, birgalikda ishlaydigan qismlar va buyumlarga birlashtiriladigan yuzalaming oichamlari hamda shakli bolchamlari bominlanadi; tebranish podshipniklarida uning sirtqi halqasining tashqi diametri, ichki halqasining ichki diametri, eni va aylanish aniqligi bominlanadi. Ichki ozaro almashinuvchanligi ataladi. Masalan, tebranish podshipnigining gzaro almashinuvchanlikka ega 0 z navbatida toliqmas (cheklangan) boliq olishi uchun detallaming geometrik, mexanikaviy, elektr va boshqa koshimcha ishlovsiz, moslamasdan, tanlamasdan yoki rostlamasdan yigmirlashda almashtirishga) imkon beradigan aniqlikda bajarilganda amalga oshuvchi ozaro almashinuvchanlik yigni, ushbu jarayon malakasi kam boshish operatsiyasiga aylanadi; yigatdajoriy qilish, oqim usulini qoish jarayonlarini avtomatlashtirish uchun sharoitlar tugmirlash osonlashadi, chunki yeyilgan, singan detal yoki yigmiga osongina yangi (ehtiyot) qism ozaro almashinuvchanlikni iqtisodiy nuqtai nazardan aniqligi 6 nchi kvalitetdan oshmagan joizlik bilan ishlangan va tarkibida kolmagan yigl qollash maqsadga muvofiq. Aks hollarda foydalanish talablarini qondirish uchun detal va yigishnmg kerakli aniqligini taish), kompensatorlar o'matish, mashina va priborlar bazaro almashinuvchanlik deb talab etilgan aniqlikni hosil qilish uchun detallami guruhlarga ajratib tanlash (selektiv yigish), kompensatorlar o'matish, mashina va priborlardagi bazaro almashinuvchanligidir. Guruhiy o'zaro almashinuvchanligi deb, oichamlari oldindan navlarga ajratilgan unsurlar guruhlari doirasidagina kiritish yoki almashtirish mumkin boigan o'zaro almashinuvchanlik ataladi. Bunday o'zaro almashinuvchanlikni selektiv yigni birinchi guruh tashqi halqalar birinchi guruh tebranish jismlari bilan, ikkinchilari esa ikkinchilari bilan yig'iladi va hokazo. Har xil guruhdagi detallami bir podshipnikdayig'ib boimaydi. Undan tashqari, funksional o'zaro almashinuvchanlik ajratiladi. Funksional o'zaro almashinuvchanlik deb, buyumlarning vaqt o'tishi bilan belgilangan chegarada maqbul va barqaror ko'rsatkichlari bilan ishlash qobiliyatini yoki yig'ma qismlaming maqbul ko'rsatkichlar bilan sifatli ishlashini tasir qiluvchi parametrlar funksional boliq. 0 ni, funksional ozaro almashinuvchanlik prinsipi deb atalmish, ilmiy-texnikaviy dast-labki qoidalar majmuini hisobga olish lozim.
|
