Yunalishi guruh talabasi fio kompyuter tashkil etilishi fanidan 1-topshiriq mavzu

Yunalishi 
guruh talabasi 
FIO 
 
KOMPYUTER TASHKIL ETILISHI FANIDAN
1-TOPSHIRIQ 
MAVZU: KOMPYUTER VA KOMPYUTERLARNING TASHKILIY QISMLARI 
Ishdan maqsad: Kompyuter va uning turlari haqida nazariy ma’lumolarga ega 
bo’lish, tizimining umumiy tarkibini o‘rganib chiqish, shaxsiy kompyuter tizimining 
xarakteristikalari haqida ma’lumotga ega bo‘lish. 
I. Nazariy qism 
Kompyuterning tarixi bir necha yillarga borib taqaladi. Kompyuterlarning oltita 
mashhur avlodi mavjud. Har bir avlod kompyuterlarning funksiyalarini o‘zgartiradigan 
bir qancha texnologik yutuqlarga guvoh bo‘ldi. Kompyuterlar hayotning barcha 
sohalarida muhim rol o‘ynaydi. Kompyuterning arxitekturasi odatda foydalanuvchi 
uchun zarur bo‘lgan xususiyatlar to‘plami bilan belgilanadi.
Kompyuter va uning asosiy qismlari 
Kompyuter (ingl. Computer) - bu, EHM (Elektron Hisoblash Mashinasi) bo‘lib, 
ingliz tilidan tarjima qilinganda hisoblovchi yoki hisoblayman degan ma’noni 
anglatadi.
▪ Hisoblash mashinalari (HM) – ma’lumotlarga ishlov berish va kerakli shaklda 
natijani olish imkoniyatini yaratadigan texnik vositalar to’plamidir. Texnik vositalar 
asosida ma’lumotlarni avtomatik qayta ishlash uchun mo’ljallangan barcha jihozlar 
tushuniladi. 
▪ Hisoblash tizimlari (HT) – ma’lumotlarni qayta ishlashni amalga oshiradigan 
bitta yoki bir nechta kompyuterlar (hisoblash mashinalari), tashqi qurilmalar va 
dasturlar to’plamidir (1.1-rasm).

1.1-rasm. Elektron Hisoblash mashinasi va Hisoblash tizimlari 
▪ Shaxsiy kompyuter (ing. personal computer) - shaxsiy foydalanish uchun 
mo‘ljallangan, narxi, hajmi va imkoniyatlari ko‘p odamlarning ehtiyojlarini 
qondiradigan kompyuter hisoblanadi va hisoblash mashinasi sifatida yaratilgan 
kompyuterdir (1.2-rasm). 
1.2-rasm. Shaxsiy (personal) kompyuter 
▪ Noutbuk (ingl. laptop) - shaxsiy kompyuterning odatiy komponentlari, jumladan 
displey, klaviatura va ishora qiluvchi qurilma (odatda sensorli panel), shuningdek 

batareyalar birlashtirilgan ko‘chma shaxsiy Kompyuter hisoblanadi. Noutbuklar hajmi 
va og‘irligi jihatidan kichik va noutbuklarning batareya quvvati 1 soatdan 15 soatgacha 
o‘zgarib turadi (1.3-rasm). 
1.3-rasm. Noutbuk (laptop) 
Shaxsiy kompyuterlar funktsional kompyuter uchun zarur bo‘lgan barcha 
komponentlarni o‘z ichiga oladi. 
▪ Tizim bloki - bu tizimning asosiy komponentlarini o‘z ichiga olgan 
kompyuterning asosiy komponenti hisoblanadi. Bunga asosiy mantiqiy plata, 
protsessor, xotira, har xil turdagi bir yoki bir nechta disk drayverlari, kommutatsiya 
quvvat manbai, simlar va kabellarni ulash kabi qurilmalar kiradi. Tizim blokida audio, 
video, tarmoq va boshqa funktsiyalarni ta’minlash uchun kengaytirish platalari ham 
mavjud (1.4-rasm). 

1.4-rasm. Tizimli blok va uning ichki qurilmalari 
▪ Klaviatura - kompyuter kiritish qurilmasi bo‘lib, klaviatura tizimga belgilar va 
buyruqlarni kiritish uchun ishlatiladi (1.5-rasm). 
1.5-rasm. Kompyuterning asosiy qurilmasi klavatura (Keyboard) 
▪ Sichqoncha - video monitordagi tasvirlarni ko‘rsatish, tanlash yoki faollashtirish 
uchun grafik foydalanuvchi interfeysi bilan foydalaniladigan kiritish qurilmasi. 
Sichqonchani silliq sirt ustida harakatlantirish orqali foydalanuvchi kursorni kompyuter 
displeyida sinxron harakatlanishiga olib keladi (1.6-rasm). 

 
1.6-rasm. Kompyuterning asosiy qurilmasi Sichqoncha (Mous) 
▪ Monitor - shaxsiy kompyuter uchun standart displey qurilmasi bo‘lib, u belgilar 
va grafiklarni ko‘p rangli ko‘rsatish uchun ishlatiladi (1.7-rasm). 
1.7-rasm. Kompyuterning asosiy qurilmasi: Monitor (Display) 
▪ Printer - ma’lumotlarni qog‘oz yoki plyonkali muhitga o‘tkazadigan 
raqamlashtirilgan tasvirning nusxasini chiqarish uchun qurilma. Odatda, ma’lumotni 
qog‘ozda ko‘rsatish uchun nuqta-matritsali, inkjetli va lazerli printerlar qo‘llaniladi 
(1.8-rasm). 

1.8-rasm. Kompyuterning qo’shimcha tashqi qurilmalari