ZAMONAVIY OPERATSION TIZIMLAR
Ilxombekov Asadbek Baxtiyor o’g’li
Toshkent Davlat Iqtisodiyot Universitetining talabasi
Annostatsiya: Zamonaviy operatsion tizimlarning tushunchasi va
kerakligi. Operatsion tizimlarning funksiyalari. Operatsion tizim resurslarni
boshqarish tizimi sifatida. Operatsion tizimlar turlari.
Kalit so’zlar: Windows operatsion tizimi , Operatsion tizim ,Apple , Unix va
Linux dasturlari, qattiq disklar, FAT32 , NTFS (New Technology File System).
Operatsion tizim - bu maxsus bir dastur. Bu dastur asosiy vazifasi -
kompyuter ishini boshqarish
, kompyuter va foydalanuvchi o’rtasida muloqotni
o’rnatish, tashki qurilmalar ishlash holatlarini sozlash va ular bilan muloqotni
o’rnatish, har xil dasturlarni ishga tushirish va ular ishlash holatlarini
ta`minlash. Operatsion tizimlardan eng taniqlilari bu Microsoft firmasining MS-
DOS va Windows dasturlari, Apple firmasining Macintosh dasturi,
Unix va
Linux dasturlari. Dunyoning 70% kompyuterlari Microsoft korporatsiyasi
tomonidan yaratilgan operatsion tizimlar bilan jihozlangan. Bo’lardan 1981
yilda yaratilgan - MS-DOS dasturi, 1991 yilda yaratilgan - Windows 3,1
dasturi, 1995 yilda yaratilgan - Windows 95 dasturi, 1998 yilda yaratilgan -
Windows 98 dasturi, 2000 yilda yaratilgan - Windows 2000 dasturi, 2001 yilda
yaratilgan -
Windows Millennium Edition va Windows X’ dasturlari. Windows
dasturning taniqli bo’lishining asosiy sababi bu - ish jarayoni soddaligi, ko’p
vazifali rejim, bir xil ishlash interfeysi va boshqa qulayliklar. Boshqa
operatsion tizimlarga o’xshab Windows dasturi
ham kompyuter xotirasiga
kompyuter yoqilish vaqtda avtomatik ravishda yuklanadi.
Windows OT(
Operatsion Tizim ) ning o`ziga xos xususiyatlari:
•
Chiroyli, boshqarishning kengaytirilgan imkoniyatli va internet
muxiti bilan to`liq integrallashgan foydalanuvchi interfeysi. Fayllar va papkalar
bilan ishlovchi asosiy vosita Internet Explorer dasturi bo`lib qoldi.
•
Yangi tashkiliy qismlar bilan qulay ishlash
– Pentium protsessorlari,
AGR grafik porti, USB shinasi, videokarta, materinskaya plata, modem va
xokazo.
•
Talaygina
yangi dastur va utilitalar
– internetda ishlash uchun to`liq
dasturiy taʼminot komplekti va FAT16 fayl tizimini FAT32 ga konvertatsiya
qilish utilitasi.
•
Multimediani yuqori darajada qo`llash: Direct X dasturiy drayverli
kompleksi, u Windows ilovalariga apparat qurilmalariga bevosita murojaat
imkonini beradi, Active Movie tizimi, u turli formatdagi multimedia fayllarini aks
ettirish imkonini beradi.
Fayl tizimlari
Kompyuter fayl tizimi - kompyuterning qattiq diskida saqlanadigan
ma`lumotlarni saqlash, taqsimlash, nomlash va ularga murojatni ta`minlash
usullarining tavsifi. Fayllar va kataloglarni nomlash
qoidalarini, fayllar va
bo`limlarning maksimal o`lchamlari bo`yicha cheklovlarni, fayl nomining
uzunligini, kataloglarning maksimal chuqurlik darajasini va boshqa jihatlarini
qattiq
diskning
fayl
tizimi
aniqlaydi.
Fayl
tizimlariga
misollar:
•
FAT32 - Ushbu fayl tizimi 90-yillarning o`rtalarida ishlab chiqilgan
va uzoq vaqt davomida mashhur bo`lib kelgan. Biroq, uning bir nechta
kamchiliklari bor edi. Masalan, FAT32 4 Gb dan
katta fayllarni boshqara
olmaydi(faylning maksimal hajmi 4 Gb), shuningdek, qattiq diskda 32 Gb dan
kattaroq bo`lgan mantiqiy bo`limlarni (“disklar”) ni yarata olmaydi.
•
NTFS (inglizcha New Technology File System) - NTFS
zamonaviyroq tizimdir. Nazariy jihatdan, u 16 Tb gacha bo`lgan hajm va
qismlarni qo`llab-quvvatlashga qodir. Bu zamonaviy disklar uchun etarli. Fayl
nomlari hajmi jihatidan cheklanmagan, masalan, FAT32 fayl tizimidagi kabi.
NTFS katalogi - bu boshqa kataloglar va fayllarga havolalarni saqlaydigan
fayl. Bu sizga turli foydalanuvchilar uchun fayl va katalog ruxsatlarini ajratish
imkonini beradi. NTFS butun fayl tizimi darajasida ma`lumotlarni
shifrlash
qobiliyatiga ega. Bundan tashqari, NTFS FAT32 ga qaraganda ancha
barqaror.
Xulosa:
Zamonaviy operatsion tizimlarning foydalanish uchun bugungi kunda
ko’plab Imkokoniyatlar yaratilmoqda ammo ular bilan ishlashda biroz
kamchiliklar ham yuzaga kelmoqda . Masalan : ular bilan ishlagan paytimizda
xotiraning cheklanganligi ya’nii kam sig’imliligi ,
operatsion tizimlardagi
funksiyalar eski ya’ni o’zgarishlar , yangiliklar kiritilmaganligi , maxsus
imkoniyatlarga ega emasligi kabilar. Bu kabi muammolar bartaraf qilinsa ,
tizimlardagi kamchiliklar to’liq to’g’irlansa bu foydalanuvchilar uchun qulaylik
, dasturlardan oson foydalanish va ish samaradorligini oshirishga yanada
ko’proq imkon yaratadi .
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR:
1.
Operatsion tizimlar tarixi - Vikipediya (wikipedia.org)
2.
Operatsion tizimlar va ularning vazifalari.
– Step UP (step-up.uz)
3.
Zamonaviy operatsion sistemalar (arxiv.uz)
