X
|
Y
|
Z
|
0
|
0
|
0
|
0
|
1
|
0
|
1
|
0
|
0
|
1
|
1
|
1
|
|
2.«YOKI» - mantiqiy qo'shish, «dizyunksiya» elementi. X va Y kirishlarga bir vaqtda “0” signali berilsa (ya'ni ulagichlar bir vaqtda ulanmagan holda bo'lsa), Z chiqishda “0” signali hosil bo'ladi (ya'ni lampa o'chgan holda bo'ladi). Kirishlardan birortasiga yoki bir vaqtda ikkalasiga «1» signali berilsa (ya'ni ulagichlardan biri yoki bir vaqtda ikkalasi ulansa), chiqishda «1» signali hosil bo'ladi (ya'ni lampa yorishadi).
«YoKI» elementi mantiqiy funksiya sifatida Z=X+Y hamda Z=XvY ko’rinishlarda tasvirlanadi.
3.«INKOR» - mantiqiy inkor qilish («EMAS») elementi. «INKOR» elementining chiqishidagi son uning kirishidagi songa nisbatan teskari kodga ega bo'ladi. «INKOR» elementi mantiqiy funksiya sifatida ko'rinishda tasvirlanadi.
Sxematik belgilanishi
|
Chinlik jadvali
|
|
|
bu yerda X-kirish signali; Y- chiqish signali.
4.«VA – EMAS» - mantiqiy ko'paytirishning inkori elementi.
X va Y kirishlarga bir vaqtda “1” signali berilsa, Z chiqishda “0” signali hosil bo'ladi. Kirishlardan birortasiga yoki bir vaqtda ikkalasiga «0» signali berilsa, chiqishda «1» signali hosil bo'ladi.
Sxematik belgilanishi
|
Mantiqiy funksiyasi
|
Chinlik jadvali
|
|
,
|
X
|
Y
|
Z
|
0
|
0
|
1
|
0
|
1
|
1
|
1
|
0
|
1
|
1
|
1
|
0
|
|
5.«YOKI –EMAS» - mantiqiy qo'shishning inkori elementi.
X va Y kirishlar bir vaqtda “0” signali berilsa, Z chiqishda “1” signali hosil bo'ladi. Kirishlardan birortasiga yoki bir vaqtda ikkalasiga «1» signali berilsa, chiqishda «0» signali hosil bo'ladi.
Sxematik belgilanishi
|
Mantiqiy funksiyasi
|
Chinlik jadvali
|
|
,
|
X
|
Y
|
Z
|
0
|
0
|
1
|
0
|
1
|
0
|
1
|
0
|
0
|
1
|
1
|
0
|
|
6. ISTISNO-YOKI mantiqiy element - bu modul 2 bo‘yicha qo‘shish amali (M2- mantiqiy elementi). Agar A va V mantiqiy fikrlarning fakatgina bittasi rost bo‘lsa ularning modul ikki bo‘yicha yig‘indisi rost bo‘ladi. Qolgan barcha hollarda modul 2 bo‘yicha qo‘shish yolg‘ondir.
Demak modul 2 bo‘yicha qo‘shish amali uchun quyidagi o‘tish jadvali o‘rinlidir:
Bu erda: A va V- kirish signallari, X- chiqish signali.
Modul 2 bo‘yicha qo‘shish amalini “M2”- “YOKI”- ni inkor qilish elementi bajaradi va u quyidagicha yoziladi. X=A+V
7. ISTISNO-YOKI-EMAS qonunini qo’llanilish jihatlarini
Ikki o’zgaruvchi o’rtasida bajariladigan ikki va undan ortiq mantiqiy amallarni o’rniga bitta mantiq amali qo’llanilishi mumkinligi ko’rsatilgan. Quyida bu qonunni tavsiflovchi mantiqiy amallar va almashtirishlar keltirilgan.
Electronics Workbench amaliy dasturiy paketida ishlash sxemasi
Mantiqiy element(ME)larnig fundamental xossalari. Turli raqam yoki simvollarni fizik tasvirlashda musbat va manfiy mantiq qo’llaniladi.
Musbat mantiqda: mantiqiy 1-yuqori darajali kuchlanish, mantiqiy 0- past darajali kuchlanish. Manfiy mantiqda bularning teskarisi. Jadvallarda signallarning darajasi “0” va “1” orqali emas, balki mos ravishda «H» (high), «L» (low) va “X” (istalgan daraja) orqali belgilanadi:
a
|
b
|
c
|
|
L
|
X
|
X
|
H
|
X
|
L
|
X
|
H
|
X
|
X
|
L
|
H
|
H
|
H
|
H
|
L
|
EHMlarda ikkilik kodlarni fizik ifodalashda potensial ko’rinishdagi signallardan foydalaniladi. Bunday signallar aloqa kanallari orqali ketma-ket yoki parallel uzatilishi mumkin. Quyidagi diagrammalarda ikkilik kodlarni ketma-ket (a) va parallel (b) uzatish usullari ifodalangan (2-rasm).
Iikkilik kodni ketma-ket uzatish usuli uchun bitta aloqa simi yetarlidir. Bu simdan signallar sinxron ravishda bir xil intervalda xonama-xona (razryadlar bo’yicha) uzatiladi. Bunda signalni uzatish oralig’i:
formula oqrali hisoblanadi.Bunda yerda:S-sim orqali signalni uzatish tezligi (taxminan yorug’liktezligiga teng), ∆t-signalni uzatishga ketgan vaqt.Endi mantiqiy elementlarning vaqt parametrlarini ko’rib chiqamiz. Invertorning kirish signalining o’zgarishiga bo’lgan reaksiyani ko’ramiz. Invertorning inersion xususiyatlari signalni kirish yo’lidan chiqish yo’liga o’tganiga qadar uni ushlanishiga olib keladi.
2-rasm. Ikkilik kodlarni ketma-ket (a) va parallel (b) uzatish.
Nazorat savollari.
1. HAM mantiqiy elementini sxemasining belgilanishi va chinlik jadvalini chizing?
2. YOKI mantiqiy elementini sxemasining belgilanishi va chinlik jadvalini chizing?
3. EMAS mantiqiy elementini sxemasining belgilanishi va chinlik jadvalini chizing?
4. HAM-EMAS mantiqiy elementini sxemasining belgilanishi va chinlik jadvalini chizing?
5. YOKI-EMAS mantiqiy elementini sxemasining belgilanishi va chinlik jadvalini chizing?
6. ISTISNO-YOKI mantiqiy elementini sxemasining belgilanishi va chinlik jadvalini chizing?
7. ISTISNO-YOKI-EMAS mantiqiy elementini sxemasining belgilanishi va chinlik jadvalini chizing?
|
