Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги наманган давлат университети

Fanning ishchi o‘quv dasturi NamDU Kengashining 2019 yil __ _________dagi __ son majlis bayoni bilan tasdiqlangan muvaqqat dasturiga muvofiq ishlab chiqildi.

Fanning ishchi o‘quv dasturi Jismoniy tarbiya va sport fanlarini o‘qitish kafedrasining 2019 yil “__” __________dagi “__”-son yig‘ilishida muhokamadan o‘tgan va fakultet kengashida ko’rib chiqish uchun tavsiya etilgan.

Kafedra mudiri: A.Xojimirzayev

Fanning ishchi o‘quv dasturi Boshlang‘ich ta’lim va Jismoniy madaniyat fakultetining 2019 yil __ __________dagi __-sonli kengashida ko‘rib chiqilgan va foydalanishga tavsiya etilgan.

Fakultet kengashi raisi: I.Xolmirzayev
Kelishildi:

O‘quv-uslubiy boshqarma boshlig‘i: Z.Muminov

Ushbu ishchi dastur jismoniy tarbiya darslarida yengil atletika kelib chiqish tarixi, rivojlanish bosqichlari, turkumlari, tasnifi, yengil atletik mashqlarning taxlili, ularni tashkil qilish va o’tkazish metodlari hamda yangi pedagogik texnologiyalardan foydalanish masalalarini qamraydi.

Fanning vazifasi: Maqsadga erishish quyidagi vazifalarni hal etishni ko’zda tutadi.

Talabalarda yengil atletika va uni o’qitish metodikasi fanini o’tkazish bo’lajak mutaxasislarga yengil atletika mashg’ulotlarini tashkil qilish, mashqlarni taxlil qilish, yengil atletik mashqlarni bolalarning yoshiga mos holda tanlash, jismoniy sifatlarni rivojlantirish va yengil atletika mashg’ulotini o’tkazishga o’rgatishdan iborat. SHuningdek;

- talabalarni yengil atletika va uni o’qitish metodikasi fanining maqsad va vazifalari bilan tanishtirish.

- yengil atletikada qo’llanadigan turli usullar bilan amaliy tanishtirish.

- xakamlik qilish malakalarini shakllantirish.

- musobaqalar o’tkazish usullarini va nizomlarini tuzishga o’rgatish.

1.2. Fanni o’zlashtirishga qo’yiladigan talablar.

«Engil atletika va uni o’qitish metodikasi» o’quv fanini o’zlashtirish jarayonida amalga oshiriladigan masalalar doirasida bakalavr:

- Yengil atletikaning qisqacha tarixi, turkumlari, davrlari, pedagogik axamiyati.

- Yengil atletika tushunchasini aniqlash.

- Yengil atletika tasnifi (klassifikastiyasi).

- Yengil atletikani taxlil qilish.

- Yengil atletikani tashkil qilish va o’tkazish bilimlarga ega bo’lish kerak.

Ko’nikma – talabalar yengil atletika fanidan o’yinlarin tashkil qilish va o’tkazish jismoniy mashqlar hatti harakatlarini bajarishni amalga oshirish ko’nikmasiga ega bo’lishi kerak.

Malaka – yengil atletikani tashkil qilish va o’tkazish: tayyorgarlik ko’rish. Mashqlarni tanlash va tashkil etish. Mashg’ulot jarayoniga raxbarlik qilish. Yengil atletikada yuklamani boshqarish. Mashg’ulotni yakunlash va uni natijalarini aniqlash hamda avtomatizim shakliga keltirish malakasiga ega bo’lishi kerak.

1.3. Fanning boshqa fanlar bilan bog’liqligi.

Engil atletika va uni o’qitish metodikasi fani asosiy maxsus fan hisoblanib 4-6 semestrlarda o’qitiladi. Dasturni amalga oshirish o’quv rejasida rejalashtirilgan umumiy psixologiya, umumiy pedagogika, o’qituvchi nutq madaniyati, jismoniy madaniyat nazariyasi va metodikasi, sport tibbiyoti-DJM va JT gigienasi, jismoniy mashqlar fiziologiyasi va biomexanikasi, gimnastika va uni o’qitish metodikasi, sport va harakatli o’yinlar va uni o’qitish metodikasi, jismoniy madaniyat tarixi va boshqarish, suzish va uni o’qitish metodikasi, sport psixologiyasi kabi fanlardan etarli bilim va ko’nikmalarga ega bo’lishlikni talab etadi.

Jismoniy tarbiya va sport jahon siyosatining ustuvor yo’nalishlaridan biri, yengil atletika esa Olimpiya o’yinlari dasturidagi eng ko’p shoda medallar uchun kurash olib boriladigan butun jahonda ommaviy sport turi hisoblanadi. Turli xalqaro musobaqalarda O’zbekiston yengil atletikachilari shoxsupada yuqori o’rinlarni davlatimizni xorijiy mamlakatlarda shon-shuxratini yanada oshirilmoqda.

Yengil atletika sport turi barcha ta'lim muassasalarining jismoniy tarbiya dasturiga aloxida bo’lim sifatida kiritilgan. Shug’ullanuvchilarning jinsi, yoshi, jismoniy, organik darajasi, irsiy imkoniyatlari va funktsional xolatlarini inobatga olgan holda mashg’ulotlarni rejalashtirish, o’tkazish va yuklamalarni me'yoriy kelayotgan davlatimiz vorislari yosh avlodni sog’ligini mustahkamlab yuqori sport natijalariga erishishiga zamin yaratish uchun respublikamiz ish sport tashkilotlarida mavjud bo’lgan yengil atletika bo’limlariga yuqori malakali murabbiylar kerak bo’ladi. Shuning uchun "Yengil atletika" faniga alohida talablar q’yiladi.

1.5. Fanni o’qitishda zamonaviy axborot va pedagogik texnologiyalar

Talabalarning "Yengil atletika" fanini o’zlashtirishlari uchun o’qitishning ilg’or va zamonaviy usullaridan foydalanish, zamonaviy axborot va innovatsion pedagogik texnologiyalarni tadbiq qilish muxum ahamiyatga egadir. Fanni uzlashtirishda darslik o’quv va uslubiy qo’llanmalar, ma'ruza matnlari, tarqatma materiallar, elektron materiallar, vertual stendlardan foydalaniladi.

«Yengil atletika» fanini o`qitish jarayonida kompyuter texnologiyasidan va Internet tarmog`idagi rasmiy ko`rsatkichlardan foydalaniladi, tarqatma materiallar tayyorlanadi, test tizimi hamda tayanch so`z va iboralar asosida oraliq va yakuniy nazoratlar o`tkaziladi.

2. O’z kurs ishi, tadqiqot materiallari yetakchi o’qituvchilarning ballarini umumlashtirishni (pedagogik amaliyat davrida to’plangan materiallar) yoziladigan kurs ishlari o’z ichiga qamrab olishlari kerak.

3. Jismoniy rivojlanish va jismoniy tayyorgarlik darajasini tavsifida yoshi, jinsi taxminan bir xil bo’lishi kerak. Sinovda ishtirok etuvchilarni soni 20 tadan kam bo’lmasligi kerak. Tadqiqotda ishtirok etuvchilar unga jiddiy va ijobiy qarab yordam berishlari lozim. Tadqiqot o’tkazishda ishtrokchilar yoshi, tayyorgarligi va sharoitlar bir xil bo’lishi kerak.

4. O’quvchilarni xayotiy faoliyati har xil bo’lgani uchun, ularni jismoniy rivojlanishini va jismoniy tayyorgarligini taxminan har doim kun davomida bir xil vaqtda olish kerak. Ularning kiyimlari ham, ya'ni sport formada bo’lishi lozim. Mashqlarni bajarish usullari ham bir xil bo’lishi lozim jismoniy rivojlanish va tayyorgarlik materiallarini olish vaqtining oralig’i bir oydan oshmasligi kerak.

5. Jismoniy tarbiya darsini tavsiflovchi o’qituvchining tajribasini yoki maktab bo’yicha olib boriladigan o’rganish o’lchamlari 20 ta dan kam bo’lmasligi kerak, shunda olingan materiallarni umumlashtirish ishonarli bo’ladi.

6. Kurs ishlari kompyutorga (pechat qilingan) kiritilgan bo’lishi kerak yoki chiroyli, tushunarli qilib varaqning bir tamoniga yozilgan holda bo’lishi ham mumkin. Kurs ishining xajmi 25-30 bet, qo’l yozmada 35-40 betdan iborat.

7. Kurs ishini pechat chop etishda standart varaqlardan (210-300 mm) foydalanib o’ng tomondan 1 sm, chap tomondan 3 sm, yuqoridan 2 sm, pastdan 2 sm dan bo’sh joy qoldiriladi.

8. Kurs ishi yozilishida quyidagi qoidalarga rioya qilish kerak: har bir bo’lim raqamlari yunon shifrda yoziladi; qo’llanadigan atamalar aniq bo’lishi kerak; kam uchraydigan atamalarga izox berish lozim; kurs ishining mazmuni qo’llanilayotgan atamalarga va to’zulishiga mos bo’lishi kerak.

9. Adabiyotlardan foydalanib mualliflar fikrini yozilishida hurmat- izzat bilan qarab qovus ichida familyasi, ismi, sharifi yozilib, so’ng kitobni chop etilgan yili, shaxri, nashriyoti ko’rsatiladi. Prezident I.A. Karimov mashhur omillar va so’zlari (sitata) yozilishida hamma vergul, vergul-nuqta, nuqtalar aniq yozilishi kerak.

10. Kurs ishida keltirilgan rasmlar bo’yoq bilan chizilgan bo’lishi kerak, rasmlar ketma-ketligi raqamlar orqali belgilanadi.

11. Kurs ishi foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati bilan yakunlanadi. Albatta ko’rsatilgan ro’yxatdagi adabiyotlar kurs ishining mazmunida o’rin egallagan bo’lishi kerak. Foydalanmagan adabiyotlar: kitoblar, maqolalar va boshqalar adabiyotlar ro’yxatiga kiritilishi mumkin emas.

12. Kurs ishining bezatilishi: Nizomiy nomidagi Toshkent Davlat pedagogika Universiteti, kafedra nomi, kurs ishining mavzusi, muallifning ismi, sharifi, familiyasi, ta’lim yo’nalishi, ilmiy rahbarning familiyasi ismi, sharifi, ilmiy daraja. Varaqani oxirida kurs ishini bajargan yili bo’lishi kerak.

Mustaqil ta’lim mavzusi talabalar mustaqil o’rganadigan ma’ruza, amaliy (seminar yoki lobaratoriya) mavzularidan iborat bo’ladi. Mustaqil ta’lim talabalarning nazariy bilimlarini mustaxkamlashga, mavzularni tushunish qobiliyatini maksimal darajada rivojlanishga, umumiy dunyo qarashini kengaytirishga yordam beradi. Mustaqil ta’lim jarayonida talaba mustaqil ishlarni o’qituvchi ko’rsatmasiga binoan bajaradilar (referat tayyorlash, konspektlar tayyorlash, mavzu yuzasidan bukletlar, al’bomlar tayyorlash, maketlar chizish va uni tayyorlash internet materiallarini mustaqil tayyorlab kelish)

• 
  Engil atletikani rivojlanishi tarixi.
  
• 
  Engil atletika turlari.
  
• 
  Sportcha yurish , yugurish texnika asoslari.
  
• 
  Yugurib kelib uzunlikka sakrash texnika asoslari.
  
• 
  Yugurish va URM (umum rivojlantiruvchi mashqlar).
  
• 
  Cportcha yurish texnikasi.
  
• 
  Umumiy jismoniy tayyorgarlik.
  
• 
  Yengil atletika turlari.
  
• 
  Shug’ullantirish va o’rgatish asoslari o’rgatish uslublari, darsni o’qitish va
  

• 
  Uloqtirish texnikasini urgatish uslubyoti.
  

«Ye ngil atletika» fani bo`yicha reyting jadvallari, nazorat turi, shakli, soni hamda har bir nazoratga ajratilgan maksimal ball, shuningdek, joriy va oraliq nazoratlarining saralash ballari haqidagi ma'lumotlar fan bo`yicha birinchi mashg`ulotda talabalarga e'lon qilinadi.

Fan bo`yicha talabalarning bilim saviyasi va o`zlashtirish darajasining Davlat ta'lim standartlariga muvofiqligini ta'minlash uchun quyidagi nazorat turlari o`tkaziladi:

• 
  joriy nazorat (JN) - talabaning fan mavzulari bo`yicha bilim va amaliy ko`nikma darajasini aniqlash va baholash usuli. Joriy nazorat fanning xususiyatidan kelib chiqqan holda amaliy mashg`ulotlarda og`zaki so`rov, test o`tkazish, suhbat, nazorat ishi, kollekvium, uy vazifalarini tekshirish vash u kabi boshqa shakllarda o`tkazilishi mumkin;
  
• 
  oraliq nazorat (ON) – semestr davomida o`quv dasturining tegishli (fanlarning bir necha mavzularini o`z iichga olgan) bo`limi tugallangandan keyin talabaning nazariy bilim va amaliy ko`nikma darajasini aniqlash va baholash usuli. Oraliq nazorat bir semestrda ikki marta o`tkaziladi va shakli (yozma, og`zaki, test va hokazo) o`quv faniga ajratilgan umumiy soatlar hajmidan kelib chiqqan holda belgilanadi;
  
• 
  yakuniy nazorat (YaN) –semestr yakunida muayyan fan bo`yicha nazariy bilim va amaliy ko`nikmalarna talabalar tomonidan o`zlashtirish darajasini baholash usuli. Yakuniy nazorat asosan tayanch tushuncha va iboralarga asoslangant (Yozma ish) shaklida o`tkaziladi.
  

Oliy ta'lim muassasasi rahbarining buyrug`i bilan ichki nazorat va menitoring bo`limi rahbarligida tuzilgan komissiya ishtirokida YaNni o`tkazish jarayoni muntazam ravishda o`rganib boriladi va uni o`tkazish tartiblari buzilgan hollarda, YaN natijalari bekor qilinishi mumkin. Bunday hollarda YaN qayta o`tkaziladi.

Talabaning bilim saviyasi, ko`nikma va malakalarini nazorat qilishning reyting tizimi asosida talabaning fan bo`yicha o`zlashtirish darajasi ballar orqali ifodalanadi.

«Yengil atletika» fani bo`yicha talabalarning semestr davomidagi o`zlashtirish ko`rsatkichi 100 ballik tizimda baholanadi.

Ushbu 100 ball baholash turlari bo`yicha quyidagicha taqsimlanadi:

YaN-30 ball, qolgan 70 ball esa JN-40 ball va ON-30 ball qilib taqsimlanadi.

• 
  Fan bo`yicha saralash bali 55 ballni tashkil etadi. Talabaning saralash balidan past bo`gan o`zlashtirishi reyting daftarchasida qayd etilmaydi.
  
• 
  Talabalarning o`quv fani bo`yicha mustaqil ishi joriy, oraliq va yakuniy nazoratlar jarayonida tegishli topshiriqlarni bajarishi va unga ajratilgan ballardan kelib chiqqan holda baholanadi.
  
• 
  Talabaning fan bo`yicha reytingi quyidagicha aniqlanadi: R = V●O’ ,
  

bu yerda: B-semestrda fanga ajratilgan umumiy o`quv yuklamasi (soatlarda); O`-fan bo`yicha o`zlashtirish darajasi (ballarda).

• 
  Fan bo`yicha joriy va oraliq nazoratlarga ajratilgan umumiy ballning 55 foizi saralash ball hisoblanib, ushbu foizdan kam ball to`plagan talaba yakuniy nazoratga kiritilmaydi.
  
• 
  Joriy JN va oraliq ON turlari bo`yicha 55 ball va undan yuqori ballni to`plagan talaba fanni o`zlashtirgan deb hisoblanib va ushbu fan bo`yicha yakuniy nazoratga kirmasligiga yo`l qo`yiladi.
  
• 
  Talabaning semestr davomida fan bo`yicha to`plagan umumiy bali har bir nazorat turidan belgilangan qoidalarga muvofiq to`plagan ballari yig`indisiga teng.
  
• 
  ON va YaN turlari kalendar tematik rejaga muvofiq dekanat tomonidan tuzilgan reyting nazorat jadvallari asosida o`tkaziladi. YaN semestrning oxirgi 2 haftasi mobaynida o`tkaziladi.
  
• 
  JN va ON nazoratlarda saralash balidan kam ball to`plagan va uzrli sabablarga ko`ra nazoratlarda qatnasha olmagan talabaga qayta topshirish uchun, navbatdagi shu nazorat turigacha, so`nggi joriy va oraliq nazoratlar uchun esa yakuniy nazoratgacha bo`lgan muddat beriladi.
  
• 
  Talabaning semestrda JN va ON turlari bo`yicha to`plagan ballari ushbu nazorat turlari umumiy balining 55 foizidan kam bo`lsa yoki semestr yakuniy joriy, oraliq va yakuniy nazorat turlari bo`yicha to`plagan ballari yig`indisi 55 balldan kam bo`lsa, u akademik qarzdor deb hisoblanadi.
  
• 
  Talaba nazorat natijalaridan norozi bo`lsa, fan bo`yicha nazorat turi natijalariga e'lon qilingan vaqtdan boshlab bir kun mobaynida fakultet dekaniga ariza bilan murojaat etishi mumkin. Bunday holda fakultet dekanining taqdimnomasiga ko`ra rektor buyrug`i bilan 3 (uch) a'zodan kam bo`lmagan tarkibda apellyatsiya komissiyasi tashkil etiladi.
  
• 
  Apellyatsiya kmissiyasi talabalarning arizalarini ko`rib chiqib, shu kunning o`zida xulosasini bildiradi.
  
• 
  Baholashning o`rnatilgan talablar asosida belgilangan muddatlarda o`tkazilishi hamda rasmiylashtirilishi fakultet dekani, kafedra mudiri, o`quv-uslubiy boshqarma hamda ichki nazorat va monitoring bo`limi tomonidan nazorat qilinadi.
  

Mustaqil ta'lim topshiriqlarini o’z vaqtida sifatli bajarilishi. Mavzular bo’yicha uy vazifalarini bajarilish va o’zlashtirish darajasi. TMI hajmi va sifatiga qarab 2,5 dan 5 ballgacha berilishi mumkin (topshiriqlar to`liq va sifatli, ijodiy tarzda bajarilgan –4,5- 5 ball, sifatli va me`yor talablari darajasida –3,75- 4,25 ball, o`rta darajada –2,75 –3,5 ball).

Yakuniy nazorat “Yozma ish” usulida belgilangan bo’lib, quyidagi jadval asosida amalga oshiriladi.

Yakuniy nazorat “Yozma ish” usulida amalga oshirilganda, har bir nazariy savolga javob bo’ladi, talaba to’g’ri javobni yozishi kerak. Nazariy savollar fan bo’yicha barcha mavzularni o’z ichiga qamrab olgan. Talaba yozma ishdan maksimal har bir savol 10 ball hisoblanib umumiy 30 ball to’plashi mumkin.

1. Inozemsteva L.A. Yengil atletika va uni o’qitish metodikasi O’quv qo’llanma TDPU 2008 y Elektron versiya

2. Maxkamdjanov K.M. Jismoniy madaniyat nazariyasi va metodikasi T, 2008 y. Elektron versiya.

3. Inozemsteva L.A. Legkaya atletika i metodika prepodavaniya: Ma’ruza matin. Toshkent, 2001 g.

4. Inozemsteva L.A. Nurmatov F. Legkaya atletika i metodika prepodavaniya: Ma’ruza matin. Toshkent, 2001 g.

5. Normurodov A.N. Yengil atletika O’quv qo’llanma Toshkent 2002y

6. Niyozov I Yengil atletika O’quv qo’llanma O’z.Dav JTI 2005y
9.2. Qo’shimcha adabiyotlar

1. Smirnova L.S., Usmanov X.A, Azizov S. V., Tojimirzaev G.S. “Sportivno – pedagogicheskoe sovershenstvovanie po legkoy atletike”, (metodicheskaya razrabotka). Namangan, 1991 g.

2. Sinyakina O.F. “Trenirovka v bege na 400 metrov s barьerami” (Metodicheskoe ukazanie). Toshkent, 2005 g.

3. Tulenova X.B., Malinina N.N., Inozemsteva L.A., “Umumrivojlantiruvchi mashqlarni (URM) o’rgatish metodikasi”. o’quv qo’llanma Toshkent, 2005 g.

1. 
   www. tdpu. uz
   
2. 
   www. pedagog. uz
   
3. 
   www. Ziyonet. uz
   
4. 
   www. edu. uz
   
5. 
   tdpu INTRANET. uz