Resurslar Boshqaruv funktsiyalari Samara (ijobiy)

Shunday qilib, boshqaruv samaradorligi-bu ishlab chiqarish samaradorligini 
oshirishda boshqarishning rolini oshirishdan iboratdir.
Boshqarish samaradorligi o'z tabiati bilan murakkab jarayon. Uni faqat 
bitta yoki ikkita ko'rsatkich bilan ifodalab bo'lmaydi. Buning uchun ko'rsatkichlar 
tizimi zarur. Bu tizimni ikkita yirik guruhga bo'lish mumkin:
* Boshqarish tizimi faoliyatini tavsiflovchi miqdoriy ko'rsatkichlar, ya'ni:
• boshqaruvdagi j onli mehnatning tej alashini tavsif-lovchi ko 'rsatkichlar; 
• boshqaruv uchun sarflangan moliyaviy resurslarning tejalishini 
tavsiflovchi 
ko'rsatkichlar; 
• boshqarish uchun sarflanadigan vaqtni tejalashini tavsiflovchi ko'rsatkichlar. 
* Boshqaruvning sotsial samaradorligini tavsiflovchi sifat 
ko'rsatkichlari, 
ya'ni:
boshqarishning ilmiy-texnik darajasini ifodalovchi ko'rsatkichlar; 
boshqaruv apparati xodimlarining malakasi daraja-sini tavsiflovchi 
ko'rsatkichlar; 
qabul qilingaan qarorlar samaradorligini tavsif-lovchi ko'rsatkichlar; 
boshqaruv jarayonidagi axborotlarning ishonchliligi va to'liqliligini 
ifodavlovchi ko'rsatkichlar; 
boshqarish madaniyatini tavsiflovchi ko'rsatkichlar; 
kommunikatsiyaning samaradorligini ifodalovchi ko'rs-atkichlar. 
boshqaruv apparatidagi mehnat sharoitini tavsif-lovchi ko'rsatkichlar va h.k. 
Shunday qilib, boshqaruv samaradorligiaa b?ho berish uchun juda ko'p 
turli 
tuman miqdoriy va sifat ko'rsatkichlari qo'llaniladi. Har bir ko'rsatkichni 
qo'yidagi tarzda taqqoslash kerak:
*biror davr haqiqiy ko'rsatkichlareni rejadagi, normativdagi ko'rsatkichlar 
bilan;
*joriy davr haqiqiy ko'rsatkichlareni o't?an davrlar ko'rsat-kichlari bilan;

*bir 
korxona 
haqiqiy 
ko'rsatkichlarini 
boshqa 
korxona 
haqiqiy 
ko'rsatkichlari bilan.
Menejment tizimining iqtisodiy samaradorligini baholash muammosini 
echish asoslarining muhim uslublaridan biri, eng awal ishlab chiqarish 
samaradorliga toifasini bozor munosabatlari sharoitida tqg'ri tushunishdan 
iboratdir. Bu masala mulohazalidir. «Ishlab chiqarish samaradorligi» tushunchasini 
aniqlash masalasida hozircha aniq fikr yqq. Masalan, bir qator nashrlarda 
«ishlab chiqarish samaradorligi» deganda (jamoa ishlab chiqarishini, ya'ni 
tashkiliy-texnik tadbirkorlarini, mahsulot sifatini oshirishni, ishlab chiqarishni 
boshqarish va hokazolarni) faqat iqtisodiy tomoni tushuniladi. Biz bu kabi nuqtai 
nazarni notqg'ri deb hisoblaymiz, chunki bu tushuncha faqat iqtisodiy jarayonni 
emas, balki mexanik, kimyoviy, biologik, ijtimoiy va boshqa jarayonlarni 
baholashda ham ishlatiladi.
Boshqa sqz bilan aytganda samaradorlik (eng keng ma'noda) bu ishni 
pirovard natijasi (harakat, faoliyat, hukm surish), u jamoat amaliyotining qlchoviga 
aylanadi, ayniqsa ishlab chiqarishni. Ishlab chiqarish samaradorligi - bu ta'sirning 
mahsuli, masalan fan va texnikani oxirgi yutuqyaarini joriy qilish fakat 
iqtisodnigina emas,
balki ijtimoiy, siyosiy va jamiyat hayotidan boshqa tomonlarini, mehnat jamoasini, 
hamda uning aloxida a'zolarini qz ichiga oladi.
Shunga yarasha biz menejment tizimining samaradorligi uning hukm 
surishi natijasida erishiladigan manfaatni aks ettiradi, deb hisoblaymiz Ammo 
faqat xulosa natijalari asosida samaradorlik saviyasini aniqlash qiyin, chunki bu 
menejment harakatining oxirgi natijasi hisoblanadi, uni davrida kqzlangan 
maqsadga aniq xarajatlar hisobiga erishish ta'min etiladi. Shunday ekan, 
ishlab chiqarish samaradorligi uning iqtisodiy samaradorligiga qaraganda 
kengroq va keng qirrali ma'noga ega. Shuning uchun menejment tizimida yaratish, 
joriy qilish, hukm surish, taraqqiy topish va takomillashishni iqtisodiy tomonini 
kqrib chiqishda ishlab chiqarishni turli bqysunish tartibida biz «Iqtisodiy 
samaradorlik» tushunchasidan foydalanamiz.

Menejment tizimining iqtisodiy samaradorligi ishlab chiqarish iqtisodida 
hukm suruvchi, farqlanuvchi xususiyat va har xil jarayonlarning ustunligi bilan 
tavsiflanadi. Ushbu tizimlarni taraqqiy topishi va takomillashuvini maqsadga 
muvofiqligi, uning alohida elementlaridan boshlab, ishlab chiqarishning eng quyi 
bqysunish darajasidan to uning eng yuqori saviyasigacha ijobiy ta'sir kqrsatadi.
Menejment uchun taalluqpi qilib aytganda, bu shunday ma'noni bildiradiki: 
kqrib chiqilayotgan tizimning iqtisodiy samaradorligi shundan iboratki, u 
tqg'ridan-tqg'ri va bevosita ishlab chiqarilayotgan mahsulotning hamma turi 
bilan kerayuga son va sifatda zaruriy tabiatda ta'minlash va xalq xqjaligini 
taraqqiy toptirish va ilmiy-texnika taraqqiyotini, xalqni qsib borayotgan moddiy 
va ma'naviy talabi qondirilishini amalga oshirishdan iboratdir.
Xqjalik qurilishining zamonaviy sharoitida jamoa ishlab chiqarishini 
iqtisodiy samaradorligini baholashga yondashish uslubiy asoslarning jamoa 
manfaatlari yqlida eng yuqori natijalarga eng kam xarajatlar hisobiga erishish 
talabini majburan qqlga kiritish masalasini qz ichiga olishi kerak. Ushbu asosiy 
qoidani amalga oshishi ishlab chiqarish resurslarini ham, olingan iqtisodiy 
samarani ham maqsadga muvofiq ravishda ishlatishni kqzda tutadi.
Umumiy kqrinishda menejmentning iqtisodiy samarali tizimi deb shuni 
tushunadilarki, mqljallangan maqsadga qisqa vaqt ichida ishlab chiqarish 
resurslarini maqsadga muvofiq ravishda erishishga aytiladi.
Shunisi diqqatga sazovorki, olimlar va amaliyotchilar orasida «iqtisodiy 
samaradorlik qlchamlari» haqidagi tushunchani aniqlashda yagona fikr shu. Bir 
qator nashrlarda «qlcham» tushunchasini «kqrsatkich» tushunchasi bilan 
tenglashtiradilar.
Bizning fikrimiz bqyicha esa menejmentning iqtisodiy samarasini 
qlchovlari muammosini echishda hal qiluvchi bqlib ishlab chiqarishning 
boshqaruvi haqidaga qoida hisoblanadi.
Shuning uchun menejment tizimining iqtisodiy samarasini baholash 
asosan xalq xqjaligi qlchamlari zaminida amalda oshirilmog'i lozim.
Menejmentning iqtisodiy samaradorligi qlchamlari mansabga kqra 

bqysunish tizimini tashkil qiladi. Kqrib chiqilayotgan qlchamlarni tanlashda 
ularning sonini maqbul miqdorga qisqartirishga, ular orasidagi qarama-
qarshilikni tizim saviyasida va saviya ichida kamaytirishga ishlatish zarur. Shu 
bilan bir qatorda iqtisodiy samaradorlikning tqla va asosli baholanishini ta'minlash 
uchun kqrsatilgan tizimning
asosiy omillarini hisobga olib ushbu qlchamlarni organik qzaro bir -biri bilan 
aloqador bqlgan kqrsatkichlar bilan tqldirmoq zarur.
Afsuslar bqlsinki, hozirga vaqtda iqtisodchilar orasida ishlab chiqarishning 
iqtisodiy samaradorlik qlchovini tanlashda yagona yondashuv yqq. Shu bilan birga 
«ishlab chiqarishning samaradorlik qlchovi» tushunchasini aniqlashda turli xil 
yondashuvlar bqlishiga qaramasdan, ularning mualliflari pirovard natijada eng 
kam xarajat hisobiga yuqori natijaga erishishning tarafdoridirlar. Bunday qarashlar 
xqjalik yuritish qonunini aks ettiradi.
Menejment jarayonini uzluksiz va tqxtovsiz yaratish uchun hamda uning 
taraqqiy topishi va takomillashuvi uchun har qanday saviyada, umumdavlat 
manfaatlari yqlida qabul qilinadigan turli qonunlarni bir biriga tqg'ri kelishini 
ta'minlash zarur. Buni iqtisodiy samaradorlikning menejment tizimini qta ulkan va 
mahalliy qlchovlari ma'lum talablarga javob bersagina ta'minlash mumkin.
Iqtisodiy adabiyotda qz tarkibi bilan turli talablarni uchratish mumkin, 
ularga xalq xqjaligi va mahalliy iqtisodiy samaradorlik qlchovi javob bermog'i 
kerak. Ammo iqtisodiy samaradorlik qlchovlariga qqyiladigan menejment 
tizimining talablari unchalik aniq va tqla ifodalanmagan. Bu masalada 
iqtisodiyotda yagona fikr
yqq-
Bu sohadagi mashhur mutaxassislarni turli nuqtai-nazarlarini kqrib chiqish, 
ularning nashr etilgan ishlarini tahlil qilish menejment tizimining iqtisodiy 
samaradorlik qlchovlarini quyidagi umumiy talablar rqyxatidan aniqyaashga bizga 
imkon yaratadi.

Download 209.6 Kb.