Xulosa
Ilmiy va amaliy faoliyat davomida har doim muhokamada ishtirok etuvchi
tushunchalarni mazmuni va mohiyatini ochish ehtiyoji paydo bo’ladi.
Tushunchaning mazmunini ochishga qaratilgan mantiqiy amal tushunchani ta'riflash
(definitsiya) deyiladi. Tushunchalarni ta'riflash aniqlanuvchi, ya'ni mazmuni ochib
berilishi lozim bo’lgan tushuncha hamda aniqlovchi – aniqlanuvchi tushunchaning
mazmunini ochib beruvchi tushunchalardan iborat bo’lgan
qismlardan tashkil
topadi. Masalan: “O’zbekiston Markaziy Osiyoda joylashgan suveren respublika”.
Bunda “O’zbekiston ”
aniqlanuvchi qism
, “Markaziy Osiyoda joylashgan suveren
respublika” esa aniqlovchi qism hisoblanadi. Mantiqda ta'riflashning ikki turi: real
va nominal ta'rif mavjud. Nominal ta'rif yordamida predmetni ta'riflovchi ifodalar
yangi terminlar bilan almashtiriladi hamda uning ma'nosi aniqlanadi. Masalan:
“Gnoseologiya” grekcha so’z bo’lib “gnosis”-bilish, “logos”-nazariya, ya'ni bilish
nazariyasi, bilish to’g’risidagi ta'limot ma'nolarini anglatadi. Real ta'rifda
predmetning muhim belgilari aniqlanadi. Masalan, “Gnoseologiya –
bilishning
tabiati va imkoniyatlari
, inson bilimining
voqelikga munosabatini
o’rganuvchi, bilimning haqiqiyligi va ishonchliligini aniqlash yo’llari va usullari
to’g’risidagi falsafiy ta'limotdir”_. Real ta'rif aniq ko’rinishida
predmetlarning
muhim belgilari to’g’ridan-to’g’ri ko’rsatib berilsa, noaniq real ta'rifda esa
tushunchaning mazmuni yordamchi vositalar orqali ochib beriladi
Adabiyotlar
1.
OʻzME
. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
2. Karimov I., Oʻzbekistan XXI asr boʻsagʻasida: xavfsizlikka taxdid,
barqarorlik shartlari va
taraqqiyot kafolatlari, Toshkent, 1997.
3. Shaxnazarov G., Kuda idyot chelovechestvo, Moskva, 1985.
4. Otaboyev Sh., Nabiyev M.,
Inson va biosfera, Toshkent, 1995;
Sanginov S, Filosofskiy analiz modelirovaniya globalnix
protsessov, Toshkent, 1996.
