O‘zbekistonda islom, nasroniylik, iudaizm, buddizm kabi bir qancha
diniy
tashkilotlar faoliyat ko‘rsatmoqda. Aholining aksariyati musulmonlar, sunniylik
islom ustunlik qiladi.
Shuningdek, pravoslav xristianlar, katoliklar va
protestantlarning kichik jamoalari mavjud. Yahudiylar jamoasi kichik, ammo faol,
Toshkent va Buxoroda sinagogalari bor. Buddizmga mamlakatdagi ayrim etnik
ozchiliklar, masalan, Qoraqalpogʻiston oʻzbeklari va Samarqand tojiklari eʼtiqod
qiladi. O‘zbekiston hukumati konfessiyalararo muloqot va bag‘rikenglikni
rivojlantirish,
jumladan, Toshkentda Islom sivilizatsiyasi markazini tashkil etish va
diniy erkinlik bo‘yicha xalqaro anjumanlarga mezbonlik qilish kabi choralarni ko‘rdi.
Shu
bilan birga, mamlakatda diniy erkinliklarning cheklanishi, jumladan, yangi
ibodatxonalar qurilishi va diniy faoliyatni hukumat tomonidan
nazorat qilinishini
cheklash haqida xabarlar bor.
O‘zbekistonda davlat va din o‘rtasidagi munosabatlar mamlakat 1991-yilda
mustaqillikka erishganidan so‘ng murakkab va rivojlanib bormoqda. Hukumat
dunyoviy davlatni saqlab qolishga,
shuningdek, asosan
musulmonlardan iborat
fuqarolarning diniy e’tiqodlariga moslashishga intildi.
Davlatning din bilan munosabatlarini boshqarishning asosiy usullaridan biri
din
iy tashkilotlar faoliyatini tartibga solishdir. Hukumat diniy guruhlarni roʻyxatga
olish tizimini oʻrnatdi va ularning faoliyatiga, masalan, prozelitizm yoki siyosiy
faoliyat bilan shugʻullanish imkoniyatlarini cheklash kabi cheklovlar qoʻydi.
So‘nggi yillarda hukumat konfessiyalararo muloqot va bag‘rikenglikni
rivojlantirish, jumladan, konferensiyalar o‘tkazish va Din ishlari bo‘yicha davlat
qo‘mitasini tashkil etish bo‘yicha choralar ko‘rdi. Shu bilan birga, diniy ozchiliklarga,
jumladan, nasroniylar va Iegova guvohlariga nisbatan inson huquqlari buzilgani
haqida xabarlar bor.
BMT.
Birlashgan Millatlar Tashkiloti O‘zbekistonda diniy erkinliklarning
cheklanishidan xavotir bildirdi. 2019-
yilda BMTning din va e’tiqod erkinligi bo‘yicha
maxsus ma’ruzachisi O‘zbekistonga tashrif buyurdi va hukumat konfessiyalararo
muloqotni ilgari surishda muvaffaqiyatga erishgan bo‘lsa-da, diniy erkinlik bo‘yicha
hali ham jiddiy cheklovlar mavjudligini ta’kidladi.
Birlashgan Millatlar Tashkiloti hukumatni dinga oid qonunlarini isloh qilishga
va barcha shaxslar ta'qib va kamsitishlardan qo'rqmasdan o'z dinini erkin e'tiqod
qilishlarini ta'minlashga chaqirdi. BMT, shuningdek, hukumatni ekstremistik
faoliyatga aloqadorlikda gumon qilingan shaxslarga nisbatan qiynoqlar va boshqa
zo'ravonlik holatlari haqidagi da'volarni tekshirishga chaqirdi.
Umuman olganda, BMT asosiy inson huquqi sifatida diniy erkinlikni himoya
qilish muhimligini ta’kidlab, O‘zbekiston hukumatini ushbu huquq to‘liq hurmat
qilinishi va himoya qilinishini ta’minlash uchun choralar ko‘rishga chaqirdi.
YUNESKO.
BMTdan tashqari YuNESKO ham O‘zbekistonda diniy
erkinliklarning cheklanishidan xavotir bildirgan. 2018-yilda YUNESKO Bosh
direktori Odri Azule hukumatni barcha shaxslar o‘z diniga erkin e’tiqod qilishlarini
ta’minlashga hamda dinlararo muloqot va o‘zaro hamjihatlikni rivojlantirish uchun
choralar ko‘rishga chaqirdi.
YUNESKO
O‘zbekistondagi ko‘pchiligi diniy ahamiyatga ega bo‘lgan madaniy
meros ob’ektlarini muhofaza qilish muhimligini ham ta’kidladi. Tashkilot hukumatni
ushbu saytlarni asrab-
avaylash va himoya qilish choralarini ko‘rishga hamda diniy
kelib chiqishidan qa
t’i nazar, ularga barcha shaxslar kirishini ta’minlashga chaqirdi.
Umuman olganda, BMT ham, YuNESKO ham O‘zbekistonda diniy erkinlik va
madaniy merosni himoya qilish muhimligini ta’kidlab, hukumatni bu huquqlarning
to‘liq hurmat qilinishi va himoya qilinishini ta’minlash uchun choralar ko‘rishga
chaqirdi.
