Muhammad Al-Xorazmiy nomidagi Toshkent
Axborot Texnologiyalari Universiteti Dasturiy
injiniring fakulteti 316-20 guruh talabasi
Nurmuhammedov Muhammadalining
Ma’lumotlar bazasi(labaratoriya) fanidan tayyorlagan
1-2-3-4-labaratoriya ishlari.
Variant -- Futbol klubi ma’lumotlar bazasi
Toshkent 2021
1-Laboratoriya ishi
Mavzu: Ma`lumotlar bazasini loyihalash. Mohiyat – aloqa diagrammasini qurish (ER modeli).
Ishdan maqsad: Ma`limotlar bazasini loyihalash uchun mohiyat – aloqa modelini ishlab chiqish bo`yicha ko`nikmaga ega bo`lish.
Masalani qo`yilishi: Ma`lumotlar bazasini lohiyalash va “Mohiyat– aloqa” modelini ishlab chiqish.
Uslubiy ko`rsatmalar: Ma`lumotlar bazasini lohiyalash quyidagi tashkil etuvchilarini o`rganishni taqazo etadi. Ob`yektlar, ob`yekt xususiyatlari, bog`lanishlar (ob`yekt munosabatlari), vaqt oralig`i va hokazolar. Bu yerda ma`lumotlar bazasini qurish sohasi sifatida “Kutubxona MBBT” olingan bo`lib, ma`lumotlar quyidagi ob`yektlarda saqlanadi:
№
|
Obyektlar
|
1
|
Players
|
2
|
Murabbiylar
|
3
|
Musobaqa haqida
|
4
|
Uchrashuv
|
5
|
Sovrin
|
Uy/Mehmon
FIO
Yoshi
Kim bilan
ID
ID
Nomi
Yili
ID
Sovrin
Uchrashuv
Players
|
|
|
|
Kafedra
|
|
Talabalar
|
|
Fanlar
|
|
Kurslar
|
|
Futbol klubi
Musobaqa haqida
Murabbiylar
ID
ID
FIO
Yili
Musobaqa
Ish vaqti
Lamvozimi
Diagramma asosida “Futbol klubi ma`lumotlar bazasi” ni xususiyatlari
Players obyektining xususiyatlari.
Murabbiylar obyektining xususiyatlari.
ID
|
F.I.O
|
Lavozimi
|
Ish vaqti
|
1
|
|
|
|
2
|
|
|
|
3
|
|
|
|
4
|
|
|
|
5
|
|
|
|
Musobaqa haqida obyektining xususiyatlari.
Uchrashuv obyektining xususiyatlari.
ID
|
Kim bilan
|
Uyda/Mehmonda
|
1
|
|
|
2
|
|
|
3
|
|
|
4
|
|
|
Sovrin obyektining xususiyatlari.
2- LABORATORIYA ISHI
Mavzu: Relyatsion ma`lumotlar bazasini loyihalash.
Ishdan maqsad: Ma`lumotlar bazasini relyatsion modeli uchun jadvallar tizimini ishlab chiqishni o`rganish va ob`yektlarni bog`lanish munosabatlarini tahlil qilish.
Masalani qo`yilishi: Berilgan predmet soha ma`lumotlar bazasidagi barcha ob`yektlarni relyatsion modelini ishlab chiqish.
Uslubiy ko`rsatmalar: Ma`lumotlar bazasini relyatsion modelini qurishda bog`lanish munosabatlari muhim ahamiyatga ega. Aslida ma`lumotlar bazasi munosabatlarga qarab ob`yektlari bog`laydi. Asosan ma`lumotlar bazasida quyidagi munosabatlar mavjud:
1. Birga – bir (1:1)munosabat. A va V ob`ektlar to`plami orasida 1:1 munosabat o`rnatilgan deyiladi, agarda A ob`ektning har bir nusxasiga V ob`ektning bitta nusxasi mos kelsa, va aksincha, V ob`ektning har bir nusxasiga A ob`ektning bitta nusxasi mos kelsa.
2. Birga – ko`p (1:n) munosabat. A va V ob`ektlar to`plamida A ob`ektning har bir nusxasiga V ob`ektning bir nechta nusxasi mos kelsa, shu bilan birga V ob`ektning har bir nusxasiga A ob`ektning bittadan ko`p bo`lmagan nusxasi mos kelsa shunday munosabat hosil bo`ladi.
3. Ko`pga – bir (n:1) munosabat A va V ob`ektlar to`plami orasida o`rnatilsa, unda A ob`ektning har bir nusxasiga V ob`ektning ko`pi bilan bitta nusxasi mos keladi. V ob`ektning nushalari orasida shundaylari mavjudki, ularga A ob`ektning bir nechta nusxasi mos keladi.
4. Ko`pga – ko`p (m: n) munosabat. A va V ob`ektlar orasida shunday munosabat o„rnatilgan deyiladi, agarda A ob`ektning har bir nusxasiga V ob`ektni bir nechta nusxasi mos kelsa va aksincha.
“Futbol klubi ma`lumotlar bazasi” ni xususiyatlari
Players obyektining xususiyatlari.
ID
|
F.I.O
|
Age
|
Murabbiy ID
|
1
|
Ibragimov Nuriddin Zayniddin o’g’li
|
20
|
3
|
2
|
Nabiyev Omadillo Hayrullo o’g’li
|
22
|
5
|
3
|
Sultonom Nemat Bahrom o`g`li
|
31
|
1
|
4
|
Nurmuhammedov Muhammadali Muhammadkarim o’g’li
|
19
|
2
|
5
|
Pirmatov Hojimuhammad Nurmuhammad o’g’li
|
25
|
4
|
Murabbiylar obyektining xususiyatlari.
ID
|
F.I.O
|
Lavozimi
|
Ish vaqti
(soatda)
|
Player ID
|
1
|
Shoraimov Husan Jurabek o’g’li
|
Bosh Murabbiy
|
12
|
3
|
2
|
Usmonov Alishser Sardor o’g’li
|
Yordamchi Murabbiy
|
8
|
4
|
3
|
Muhammadjonov Sardor Hasan o’g’li
|
Darvozabon Murabbiyi
|
7
|
1
|
4
|
Imomaliyev Oybek Asadbek o’g’li
|
Jimoniy Tayyorgarlik Murabbiyi
|
8
|
5
|
5
|
Mannonov Suhrobbek Shuhrat o’g’li
|
Zahiradagi Murabbiy
|
5
|
2
|
Musobaqa haqida obyektining xususiyatlari.
ID
|
Musobaqa nomi
|
Yili
|
Sovrin ID
|
1
|
Angliya Premier Ligasi
|
2012
|
4
|
2
|
Yevropa Chepionlar Ligasi
|
2017
|
1
|
3
|
Jahon Chempionati
|
2019
|
3
|
4
|
Angliya Super Ligasi
|
2001
|
2
|
5
|
Klublar orasidagi Jahon Chempionati
|
2021
|
5
|
Sovrin obyektining xususiyatlari.
ID
|
Nomi
|
Yili
|
Musobaqa ID
|
1
|
Angliya Super Ligasi kubogi
|
2021
|
2
|
2
|
Angliya Premier Ligasi kubogi
|
2017
|
4
|
3
|
Jahon Chempionati kubogi
|
2021
|
3
|
4
|
Klublar orasidagi Jahon Chempionati kubogi
|
2010
|
2
|
5
|
Yevropa Chepionlar Ligasi kubogi
|
2021
|
5
|
Uchrashuv obyektining xususiyatlari.
ID
|
Kim bilan
|
Uyda/Mehmonda
|
Sovrin ID
|
1
|
Barseloma
|
Uyda
|
5
|
2
|
Real_Madrid
|
Mehmonda
|
2
|
3
|
Liverpul
|
Mehnomda
|
4
|
4
|
Chelsea
|
Uyda
|
1
|
5
|
Manchester_Yunayted
|
Uyda
|
3
|
Labaratoriya ishi
Mavzu: SQL tilida jadvallar yaratish, o’zgartirish va o’chirish
Ishdan maqsad: predmet soha ma‘lumotlar bazasini so`rovlar orqali yaratishni va so`rovlar orqali oddiy jarayonlarni bajarishni o`rganish, hamda ko`nikmaga ega bo`lish. Talabalarda DDL komandalaridan foydalanish va shu orqali relyasion MB yaratish ko‘nikmasini hosil qilish.
Masalani qo`yilishi: Predmet soha ma`lumotlar bazasini SQL so`rovlari orqali yaratish. Mavjud ob`yektlarni so`rovlar orqali ma`lumotlar bilan to`ldirish, o`zgartirish va keraksiz ma`lumotlarni o`chirishni ko`rib chiqish.
Uslubiy ko`rsatmalar: SQL tilida quyidagi asosiy ma‘lumotlar turlari ishlatilib, ularning formatlari har xil MBBT lar uchun farq qilishi mumkin:
INTEGER
|
Butun son (odatda 10 tagacha qiymatli raqam
|
|
va ishora).
|
SMALLINT
|
«Qisqa butun» (odatda 5 tagacha qiymatli
|
|
raqam va ishora).
|
DECIMAL(p,q)
|
O’nli son, p raqam va ishoradan iborat (0 < p
|
|
< 16). O‗nli nuqtadan so‗ng raqamlar soni q
|
|
orqali beriladi (q < p, agar q = 0 bo‗lsa,
|
|
tashlab yuborilishi mumkin).
|
|
|
FLOAT
|
Haqiqiy son 15 ta qiymatli raqam va butun
|
|
darajadan iborat. Daraja MBBT tipi bilan
|
|
aniqlanadi (masalan, 75 yoki 307).
|
|
|
CHAR(n)
|
Uzunligi o‗zgarmas, n ga teng bo‗lgan simvolli
|
|
qator (0 < n < 256).
|
|
|
VARCHAR(n)
|
Uzunligi o‗zgaruvchi, n simvoldan oshmagan
|
|
simvolli qator (n > 0 va har xil MBBT larda
|
|
turlicha, lekin 4096 dan kam emas).
|
|
|
DATE
|
Maxsus komanda orqali aniqlanuvchi
|
|
formatdagi sana; sana maydonlari bizning
|
|
eramizdan oldin bir necha mingyilliklardan
|
|
boshlanuvchi va bizning eramiz beshinchi-
|
|
o‗ninchi mingyilligi bilan cheklangan haqiqiy
|
|
sanalarni o‗z ichiga olishi mumkin.
|
|
|
TIME
|
Maxsus komanda orqali aniqlanuvchi
|
|
formatdagi vaqt (ko‗zda tutilgan bo‗yicha
|
|
hh.mm.ss).
|
DATETIME
|
Sana va vaqt kombinatsiyasi.
|
|
|
MONEY
|
Maxsus komanda orqali aniqlanuvchi
|
|
formatdagi pul birligi.
|
|
|
SQL tili quyidagi tarkibiy qismlardan iborat:
DDL ( Mа‘lumоtlаrni Tа‘riflаsh Tili ) - ANSI dа ma‘lumotlar sxemаsini tа‘riflаsh tili, оb‘ektlаrni (jаdvаllаr, indekslаr, tаsаvirlаr vа hоkаzо) yarаtuvchi buyruqlar to‘plamidan ibоrаt.
|
