• UMUMIY MA’LUMOTLAR
  • №3 – laboratoriya ishi panellar va shchitlarni loyihalash. Ularning turi va loyihalashni tanlashni o’rganish. Ishdan maqsad




    Download 340 Kb.
    Pdf ko'rish
    bet1/2
    Sana29.01.2024
    Hajmi340 Kb.
    #148014
      1   2
    Bog'liq
    LJAA 3-laboratoriya



    № 3 – LABORATORIYA ISHI 
    Panellar va shchitlarni loyihalash. Ularning turi va loyihalashni tanlashni 
    o’rganish. 
    Ishdan maqsad: Shchit va pultlarda avtomatlashtirish vositalarini va 
    asboblarni joylashtirishni ko’rib chiqish, joylashtirishga qo’yiladigan talablarni 
    o’rganish.
    UMUMIY MA’LUMOTLAR 
    Avtomatlashtirish vositalarini va asboblarni shchit va pultlarda texnologik 
    jarayon ketishi boʻyicha chapdan oʻngga qarab boshlangʻich bosqichlardan boshlab 
    yakunlovchi bosqichga qarab joylashtiriladi. Agar koʻp seksiyali shchitlar ishlatilsa, 
    unda har seksiyada texnologik jarayonning qaysidir zvenosiga (qurilmasiga) mansub 
    asboblar oʻrnatiladi. Bunda, koʻp ishlatiladigan, asosiy parametrlar markazga, kam 
    ishlatiladiganlari chetda oʻrnatiladi. Bir seksiya ichida oʻlchov asboblari simmetrik 
    ravishda oʻrnatiladi.
    Operator uchun optimal nazorat zonasi 1300-1650 mm, boshqarish 
    organlarining optimal joylashish zonasi 1100-1440 mm hisoblanadi.
    Shchitning balandligi boʻyicha 2,3 va hatto 4 qator oʻlchov asboblari 
    joylashtirilishi mumkin. Toʻrt qator oʻlchov asboblarini 700-2100 mm. chegarada 
    joylashtirish mumkin. Ammo, pastki, tavsiya qilinadigan chegara 900 - 1200 mm 
    boʻlgani yaxshi.
    Oʻlchov asboblari orasidagi masofa 40-80 mm., oʻlchov asbobidan panel 
    chetigacha masofa 100 mm. boʻlishi tavsiya qilinadi. Bu masofalar oʻlchov asboblari 
    ostidagi yozuvlarni ham hisobga oladi.
    Koʻrsatuvchi asboblarni 800 - 1900 mm. balandlikda, yozuvchi asboblarni 900 
    - 1800 mm, rostlovchi asboblarni 900 - 1900 mm, nazorat asboblarini esa, 800 - 1600 
    mm balandlikda oʻrnatish tavsiya etiladi. Ramkadagi yozuvlar qisqa, aniq va 
    element vazifasini toʻliq ifodalashi kerak. Odatda uch panelli shchitlarni ishlatish 
    koʻproq tavsiya qilinadi. Ularda pastki panel dekorativ hisoblanadi, oʻrtadagi 
    panelga yozuvchi asboblar va boshqarish organlari, hamda, katta oʻlchamli 
    koʻrsatuvchi asboblar oʻrnatiladi. Tepa panelda signal armaturasini va kichik 
    oʻlchamdagi koʻrsatuvchi asboblarni joylashtiriladi.
    Koʻp sonli nasoslar va har xil mexanizmlar elektr yuritmalarini boshqarish va 
    signallash apparaturalarini operator tomonidan boshqarishni еngillatish uchun 
    mnemosxemalar yaratiladi.
    Shchitlarning ichki yuzalarida avtomatlashtirish vositalarini joylashtirish. 
    Shchitlarning ichki yuzalarida avtomatlashtirishning yordamchi vositalari 
    joylashtiriladi: rele, transformatorlar, elektr manbalar, yoqib oʻchirgich panellari, 
    qisqa tutashdan saqlagichlar, reduktorlar, filtrlar hamda rostlagich va funksional 
    bloklar.
    Elektr va pnevmatik qurilmalarni ularning konstruktiv xususiyatlarini hisobga 
    olgan holda joylashtiriladi. Odatda elektr jihozlar shchitlarning chap tomonida va 
    pnevmo jihozlar oʻng tomonida joylashtiriladi (orqa tomonidan qaraganda).
    Jihozlar shchit asosidan quyidagi balandlikda oʻrnatiladi:


    -transflrmatorlar, manbalar, yuritgichlar, shchitning yorituvchi lampalar
    qoʻngʻiroqlar 1700-2000mm,
    -rostlagichlar, funksional bloklar, rele 600-1800mm,
    -Yoqib-oʻchirgichlar, avtomatlar, razetkalar 700-1700mm,
    -Manometrlar 700-1800mm,
    -pnevmatik manba jihozlari-reduktor, filtr 300-700mm,
    -kommutatsion qisqichlar (k3) 350-1900mm,
    -havo kollektori 250-500mm.
    Shchitlarga elektr manba manba shchiti ESHP-2m orqali beriladi. Unda odatda 
    2ta paket oʻchirgich va 4ta qisqa tutashdan saqlagich boʻladi.
    Havo manbai odatda 1 20 nishab bilan havo kollektori orqali beriladi (dy=20-
    50mm). Odatda kollektor oxirida yigʻilgan kondensatni tushirib yuboruvchi qurilma 
    oʻrnatiladi.
    Eni 600mm boʻlgan shchitlarda 4ta havoni tayyorlash qurilmasi, 800mm likda 
    5ta va 1000mm da 6ta qurilma boʻlishi mumkin.
    Kommutatsion qisqichlarning (K3) sonini va joylashish joyini aniqlash. 
    Kommutatsion qisqichlar ichki va tashqi elektr jihozlar simlarini ulash uchun 
    ishlatiladi. Shuningdek, shchitning har xil seksiyalarida joylashgan yoki har xil 
    shkaflarda joylashgan qurilmalarni ulashda ishlatiladi.
    Shchitning bir seksiyasida joylashgan qurilmalarni ulashda kommutatsion 
    qisqichlardan foydalanilmaydi. Shuningdek termoparani ikkilamchi oʻlchov 
    asbobiga ulashda ham kommutatsion qisqichlar ishlatilmaydi.
    Kommutatsion qisqichlar odatda shchitning umumiy koʻrinishida, orqa 
    tomondan koʻrinish (montaj-kommutatsiya) chizmasida koʻrsatiladi. Kommutatsion 
    qisqichlar sonini prinsipial elektr chizmalardan va oʻlchov asboblarining texnik 
    xarakteristikalaridan olinadi.
    Qisqichlar odatda gruppalanadi: agregatlar boʻyicha oʻlchash, rostlash
    boshqarish va signallash tizimlari boʻyicha va ishlatiladigan kuchlanish boʻyicha 
    (36v va 220v) 220v kuchlanish bilan ishlovchi simlar qopqoqlangan boʻlishi yoki 
    ogohlantiruvchi yozuvlar bilan ogohlantirilgan boʻlishi kerak.
    Qisqichlar guruhlarini bir-biridan erkin qisqichlar yoki markirovka qiluvchi 
    kolodkalar ajratib turadi. 
    Har bir qisqichlar guruhida rezerv qisqichlar xisobga olinadi. Odatda har 6ta 
    qisqichga 1ta rezerv qisqich, 7-16 qisqichga 2ta, 17-32 qisqichga 3ta rezerv qisqich 
    hisobga olinadi.
    Kommutatsion qisqichlar odatda gorizontal ravishda joylashtirilib oldi 
    tomondagi yoki yon tomondagi panellarga oʻrnatiladi. Oʻrnatilish balandligi 350-
    800mm.
    Pultlarda kommutatsion qisqichlar yon devorda 350mm balandlikda gorizantal 
    ravishda oʻrnatiladi.
    Agar qisqichlar 2 qator boʻlsa, unda ular orasidagi masofa 200mmdan kam 
    boʻlmasligi kerak.
    Agar shchitga impuls trubalar olib kelinsa, unda “переборочный соединетели 
    ” (PS)lar oʻrnatiladi. Ular (PS) shchitning yon devoriga oʻrnatiladi.


    Elektr ulash simlarini tanlashda mumkin boʻlgan tok “yuklamasi” xisobga 
    olinadi. Odatda polixrolvinil izolyatsiyali mis simlar ishlatiladi. Simlarning kesim 
    yuzasi 0,35, 0,5, va 1mm2 boʻlishi mumkin.
    Impuls trubkalar vazifasiga qarab, ichidagi moddaning kimyoviy xususiyatiga 
    qarab, oʻlchov asboblariga ulanish razmerlariga qarab tanlanadi. Shchit ichida ham 
    tashqi ulashda ishlatiladigan trubkalar ishlatiladi. Qoʻshimcha polietilen, 
    polivinilxloridli, poʻlat va mis trubkalardan foydalaniladi. Ulash gorizontal hamda 
    vertikal ravishda eng qisqa yoʻl boʻyicha tortiladi.
    Shchit va pultlarni joylashtirish.
    Shchit va pultlar boshqarish punktlarida va toʻgʻridan-toʻgʻri ishlab chiqarish 
    xonalarida joylashtirilishi mumkin. Odatda sexlarda joylashgan boshqarish 
    punktlarida shchitlar boshqarish obyektlariga yaqin joylashtiriladi va bunda 
    jarayonni boshqarish faqat oʻlchov asboblari koʻrsatishiga qarab emas, balki jarayon 
    ketayotgan jixozlarga xam qarab nazorat qilinadi.
    Rasm. 3.1. Markaziy boshqarish shchitini joylashtirishga misol: 
    1- chap tomonidan yopiq, karkasli ikki seksiyali panelli shchit, ЩPK-2-ZL; 2 
    — aylanma ramali karkasli ikki seksiyali panelli shchit ЩPK-2; 3 —karkasli uch 
    seksiyali panelli shchit ЩPK-3; 4 — oʻng tomonidan yopiq, karkasli uch seksiyali 
    panelli shchit, ЩPK-Z-ZP; 5 - ikki seksiyali stativ S-2; 6 —tekis stativ SP; 7 — 
    yordamchi panel, eshikli PnV-D; 8 — yordamchi panel PnV; 9 — burchakli vstavka 
    VU; 10 — chap pult P-L; 11 — oʻrta pult P-S; 12 — oʻng pult P-P; 13 — kichik 
    oʻlchamli shkafli shchit ЩSHM; 14 — ochiq tok beruvchi qismlari bor jixoz.Shchit 
    xonalarini va dispetcher xonalarini loyihalashda ishchilarga komfort sharoitlarni 
    yaratish boʻyicha qator arxitektura kompanovkalash va rejalashtirish yechimlarini 
    xal qilish boʻyicha masalalarni ochishga toʻgʻri keladi. Shchit xonalari boshqarish 
    obyektiga yaqin boʻlishi kerak. 


    Baʼzi xollarda operator punktlari ishlab chiqarishda shisha toʻsiqlar (devorlar) 
    bilan ajratilgan boʻlishi mumkin.
    Dispetcher boshqarish punktlari shchitlari maxsus shchit xonalariga 
    joylashtiriladi.
    Shchitlarni ishlab chiqarish xonalarida joylashtirish joylarini aniqlashda 
    quyidagilarga eʼtibor qaratish kerak boʻladi.:
    -shchitlarni birlamchi oʻlchov asboblariga yaqin joylashishi;
    -shchitlarda joylashgan oʻlchov asboblari bilan ishlashning Qo’l ayligi va 
    obyektni yaqin nazorat qilish imkonining mavjudligi;
    -shchitlarga oʻtish, yoniga borish mumkinligi;
    -shchitdagi oʻlchov asboblari еtarli yoritilganligi;
    -Vibratsiyaning, issiqlik magnit va elektr maydonlarining va agressiv 
    gazlarning yoʻqligi; 
    Shchit xonalarining yertoʻlada joylashishi, vibratsiya bor, namligi yuqori, 
    gazlar bor, magnit maydonlarining taʼsiri katta, isitish trubalari, suv taʼminoti, 
    kanalizatsiya, ventilyatsiya oʻtgan joylarda boʻlishi ruxsat etilmaydi.
    Operatorlar xonasi odatda aktiv operatorlik, nazorati va boshqaruvi zonasiga, 
    davriy taxlil zonasiga, umumiy axborot zonasiga, mnemosxema va dam olish 
    zonasiga boʻlinadi. 
    3.2-rasm. Yagona shkafli shchitning «Olddan ko‘rinish» chizmasiga misol. 


    Avtomatlashtirish vositalarini shchitga joylashtirishda quyidagi tartib tavsiya 
    etiladi: 
    - shchitning old panеlida o‘rnatish zonasini aniqlash; 
    - yon tomonlardagi «soyalarning» o‘lchamlari aniqlanadi; 
    - o‘rnatilayotgan vositalarning o‘zaro joylashish varianti bеlgilanadi; 
    - tеgishli tipoviy chizmadan vositalarni o‘rnatish usuli tanlanadi. 
    Shchitlarning umumiy ko‘rinish chizmasining ortdan yoyilgan holda 
    ko‘rinishda (3.3-rasm) 
     
    19.3-rasm.Shchitning ortdan yoyilgan ko‘rinishi 
    Shchit tomonlari, aylanuvchi konstruktsiyalari bir tеkislikda shartli yoyilgan 
    shaklda tasvirlanib, sxеmaning yuqori qismiga «Ortdan yoyilgan ko‘rinishi», «Chap 
    tomon», «Old tomoni», «O‘ng tomoni» kabi yozuvlari bo‘lishi kеrak. Shchit 
    karkasining tayanchlari diamеtrli shkala hosilqiluvchi, orasi 25mm bo‘lgan 
    tеshiklardan iborat bo‘lganligi tufayli ortdan ko‘rinishda shkala ko‘rsatilib, bu 


    apparaturalarni joylashtirishda qulaylik yaratadi. Shchitning barcha tеkisligida 
    o‘rnatish konstruktsiyalari (rеyka, kronshtеyn va shu kabilar), ularga o‘rnatilgan 
    vositalar, hamlda elеktr, trubali o‘tkazishlarning oqimlari soddalashtirilgan holatda 
    tasvirlanishi lozim. 
    Barcha shchitlar o‘zgaruvchan kuchlanish 36v, o‘zgarmas 110v dan ortganda 
    yеrga tutashtirilishi kеrak va tutashtirish simlarining kеsim yuzasi 1,5mm 2 dan kam 
    bo‘lmasligi lozim. 
    Elеktr va pnеvmoapparatlar bir shchit doirasida bo‘lganda, elеktr apparatlar 
    chap tomonda, pnеvmatik apparatlar esa o‘ng tomonda ko‘rsatiladi. 
    Shchitlarning dispеtchеrlik xonalariga o‘rnatish sxеmalarida dеvor bilan 
    shchitning orqa tomonida yo‘lak nazarda tutilishi kеrak; bu yo‘lak kеngligi 
    quyidagicha olinadi: 
    - o‘tkazishlarda ochiq tokli qismlari bo‘lmasa – 0,8m; 
    - shchitlar uzunligi 7 mеtrgacha va kuchlanish 500v gacha bo‘lsa – 1m; 
    - shchitlar uzunligi 7 mеtrdan ortiq va kuchlanish 500v gacha bo‘lsa – 1,2m; 
    - kuchlanish 500v dan ortiq bo‘lganda – 1,5m; 
    Shchitdan avtomatika vositalarining kommutatsiyaga tеgishli bo‘lgan 
    aloqayo‘llari (o‘lchashzanjirlarining kabеl va simlari, ta'minot, boshharish, 
    signallash zanjirlari) pakеtlar tarzida guruxlash va bunda harbir oqimdagi similar 
    soni 64tadan oshmasligi, mabodo kuchlanish 36v gacha bo‘lsa, bu o‘tkazgichlar 
    alohidapakеt shaklida tasvirlanishi kеrak. Kommutatsiyada mis o‘zakli similar 
    olinib, odatda 0,75 – 1,5 mm2 yuzali PV va PGV markali o‘tkazgichlar qollaniladi. 

    Download 340 Kb.
      1   2




    Download 340 Kb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    №3 – laboratoriya ishi panellar va shchitlarni loyihalash. Ularning turi va loyihalashni tanlashni o’rganish. Ishdan maqsad

    Download 340 Kb.
    Pdf ko'rish