|
Bizga ma’lumki dunyoning yetakchi iqtisodiyotiga ega AQSh, Kanada, Germaniya, Shveytsariya mamlakatlarda faoliyat yuritayotgan tijorat banklariga soliq solish tizmini tahlil qilish muhim ahamiyatga ega. Umuman olganda barcha soliq to'lovchilar uchun, ularning faoliyatining o'ziga xos xususiyatlaridan qat'i nazar, soliqqa tortish umumiy normativ-huquqiy hujjatlar bilan tartibga solinadi, ular qonunlar, qoidalar, ko'rsatmalar, ko'rsatmalar shaklida alohida davlat organlarining qarorlari bo'lishi mumkin. Shu bilan birga, bir qator soliqlar bo'yicha moliya institutlarining soliq solinadigan bazasini aniqlash muhim aniqlashtirishni talab qiladi. Birinchi navbatda, daromad solig'iga tegishli bo'lgan alohida holatlar aniqlashtirish kerak.Avvalam bor tijoprat banklarini soliqqa tortish davlatning ichki qonunlari asosida hosil bo’ladi.Davlatning tijorat banklariga soliq solish tizmini yahlil qilishdan oldin ummumiy soliq tizmi haqida tasavurga ega bo’lis lozim.
AQSh soliq tizmi haqida qisqacha:
AQSh soliq tizimi haqli ravishda dunyodagi eng rivojlangan soliq tizimlaridan biri hisoblanadi: AQSh davlatida soliqlar 3 qisimga bo’linadi federal soliqlar, davlat soliqlari, mahalliy soliqlar. AQSh konsolidatsiyalashgan byudjetining asosiy manbai jismoniy shaxslardan olinadigan soliqlardir: ular barcha soliq tushumlarining 33.1 % ga yaqinini tashkil qiladi. Ishlab chiqarish, import va ijtimoiy soliqlar soliq tushumlariga teng hissa qo'shadi - har bir guruhga 16 dan 20% gacha. Qolgan 9.4% korporativ daromad solig'idan tushadi (1-rasm).
1-rasm: AQSh davlarining ummumiy soliq olinadigan tizim diagrammasi.
Federal korporativ daromad solig'i AQSh “Ichki daromadlar” kodeksining 26-bo'limi (mamlakatning soliq sohasidagi asosiy me'yoriy-huquqiy hujjati) bilan belgilanadi. Daromad solig'i to'lovchilari bu - korporatsiyaning tashkiliy-huquqiy shakliga ega bo'lgan tashkilot bo'lib, ularga qonun hujjatlarida mas'uliyati cheklangan jamiyatlar va boshqa shakldagi kapital birlashmalar deb yuritiladi.
AQShning soliq qonunchiligi "korporatsiya" toifasiga kiruvchi banklar kontekstida "rezident" atamasini ishlatmaydi.. Buning o'rniga u ularni mahalliy korporatsiyalar (AQShda ro'yxatdan o'tgan) yoki xorijiy korporatsiyalar (boshqa soliq yurisdiktsiyalari qonunlariga muvofiq ro'yxatdan o'tgan) sifatida tasniflaydi. Xorijiy korporatsiyalar uchun soliq majburiyatlari agar tijorat banki xorijiy korporatsiya sifatida tasniflangan bo'lsa, u Amerika Qo'shma Shtatlarida faoliyat yuritsa yoki Amerika Qo'shma Shtatlaridagi manbalardan daromad olsa, AQSh qonunlariga muvofiq daromad solig'ini to'lashi kerak.
Soliq solinadigan daromad toifalari : Tijorat banklarini daromadidan soliqqa tortiladiganlari quydagilar, tovarlar, ishlar, xizmatlar, foizlar, dividendlar, yalpi royalti, yalpi ijara haqi va kapital o‘sishidan tushgan daromadlargta soliq solinadi. Davlat nuqtiyi nazaridan ushbu manbalar bankning soliqqa tortiladigan daromadlar sirasiga kiradi. Agar Tijorat banki mahalliy kompaniya bo’lsa unda kompaniyalarning ishidan olingan dividendlar qisman soliqqa tortiladi Tijorat bankini soliq to'lashdan ozod qilingan daromadlari quydagi holatda bo’lsa : masalan, qonun talablariga javob beradigan davlat va munitsipal obligatsiyalar bo'yicha olingan foizlarni va korporatsiyaning 80% dan ko'prog'iga egalik qiladigan bo'lsa, korporatsiya tomonidan sho''ba korxonadan olingan dividendlarni ko'rsatadi. sho'ba korxona va konsolidatsiyalangan guruhning bir qismi sifatida hisoblanib daromaning shu turiga olinishi kerak bo’lgan soliqdan ozod qilinadi.
Korporativ soliqlar boʻyicha soliq solinadigan bazani hisoblashda AQSHning tijorat banki soliq solinadigan daromad miqdoriga yetishi uchun oʻzining umumiy daromadidan yuqorida qayd etilgan xarajatlarni chegirib tashlaydi. Ushbu chegirmalar bankning soliqqa tortiladigan majburiyatlarini kamaytiradigan odatda ruxsat etilgan xarajatlardir. Ular quydagilar 1) ko'rsatilgan xizmatlar narxi; 2) xodimlarning ish haqi, shu jumladan barcha turdagi mukofotlar va boshqa rag'batlantirish to'lovlari, shuningdek pensiya sug'urtasiga badallar xarajatlari; 3) ma'muriy, tijorat va operatsion xarajatlar; 4) reklama va marketing xarajatlari.
Tijorat banklarini ya’na quydagi holatda daromad soliqlari kamaytiriladi ya’ni tijorat banklari banklar boshqa ixtisoslashgan moliya institutlari va sug'urta kompaniyalari bilan birgalikda kechiktiriladigan qarzlar uchun zaxira yaratish imkoniyatiga ega ekanligi ta'kidlangan. Ushbu zaxiralar, asosan, qaytarilmasligi mumkin bo'lgan kreditlar bo'yicha potentsial yo'qotishlarni qoplash uchun ajratiladi. Banklar kechiktiriladigan qarzlar uchun ajratilgan summalarni xarajatlar sifatida kiritishlari mumkin, bu esa o'z navbatida ularning soliqqa tortiladigan daromadlarini (soliq bazasini) kamaytiradi. Qo'shma Shtatlardagi federal daromad solig'i stavkalari progressiv shkala bo'yicha tuzilgan. Bu shuni anglatadiki, sizning daromadingiz oshgani sayin, sizning qarzingiz soliq foizi ham oshadi. 2.2 –jadval
AQSh shtatlarida daromad solig'i bo'yicha soliq davri buxgalteriya hisobi uchun individual soliq to'lovchi tomonidan qo'llaniladigan davrga qarab kalendar yil yoki qat'iy belgilangan yil hisoblanadi. Tijorat banklariga harajatlarning ayrim turlari bo‘yicha maxsus chegirmalar berilganligi va ma’lum turdagi daromad olgan taqdirda soliq majburiyatlari miqdorini jiddiy qisqartirish mumkin. Bunday holda, AQSh soliq qonunchiligi soliq to'lovchilarni soliq bazasi imtiyozli ravishda soliqqa tortiladigan daromad turlarini hisobga olgan holda belgilanadigan muqobil minimal soliqni to'lashga majbur qiladi. Ushbu soliqdan ozod qilinadigan minimal soliq bazasi 40 000 AQSh dollari miqdorida belgilangan. Ushbu chegaradan oshib ketgan soliq solinadigan baza 20% stavka bo'yicha soliqqa tortiladi. Shtat va mahalliy hokimiyat organlari ham korporativ daromad solig'ini belgilash vakolatidan foydalanadilar. Bugungi kunda deyarli barcha shtatlar va ba'zi munitsipalitetlarda u yoki bu shaklda daromad solig'i mavjud (2-jadval), faqat Ogayo, Nevada va Vayoming shtatlari bundan mustasno.
|
Shtat
|
Stavksa %
|
Eslatma
|
1
|
Aydaho
|
7,4
|
Minimal soliq - 20 dollar
|
2
|
Arizona
|
6,5
|
Bank to'lashi kerak bo'lgan eng kam soliq – 50 dollar
|
3
|
Illinoys
|
9,5
|
2,5% soliq mahalliy byudjetlarga tushadi
|
4
|
Kaliforniya
|
8,84
|
Minimal soliq - 800 dollar. uchun soliq stavkasi
bank 3,5%
|
5
|
Kanzas
|
4 - 7
|
Bundan tashqari, soliqqa tortiladigan banklar uchun 2,125% qo'shimcha to'lov
25 000 dollar daromad
|
6
|
Konnektikut
|
7,5
|
Yillik daromadi 100 million dollardan oshsa, soliq undiriladi
darajasi 9%
|
7
|
Massachusets
|
8
|
Shu jumladan 1000 dollar uchun 2,6 dollar qo‘shimcha to‘lov
asosiy vositalarning tannarxi
|
8
|
Minnesota
|
9,8
|
Plus muqobil ostida baza ortiq miqdorda 5,8%
haqiqatda olingan soliq bazasiga nisbatan minimal soliq
|
9
|
Michigan
|
6
|
Soliq solinmaydigan minimal - 45 000 dollar + yalpi 0,8%
350 000 dollardan ortiq foyda
|
10
|
Nyu-Jersi
|
9
|
100 000 dollardan kam daromadga ega banklar soliqqa tortiladi
7,5%. Daromadlari 50 000 AQSh dollaridan kam bo'lgan banklar - 6,5% stavkada
|
|
