|
Fan va texnologiyalar universiteti ijtimoiy fanlar fakulteti
|
| bet | 1/4 | | Sana | 05.04.2024 | | Hajmi | 163.91 Kb. | | #189018 |
Bog'liq 20-chisi 12, 137 va 109, UMUMIY PSIXOLOGIYA 1, Uzluksiz ta`lim 1-ma`ruza, 2-ma`ruza U Ta`lim, 3, Jizzax-davlat-pedagogika-instituti, 5-mavzu, 2-mavzu, Sostav-slova-i-omografy, ABDUFATTOXOV XASAN ABDUVOHID O\'G\'LI, 16. Rasulova Nozima Ravshanovna, 1-taqriz, 3-mavzu Crm strategiya, 3-мавзу
FAN VA TEXNOLOGIYALAR UNIVERSITETI
Ijtimoiy fanlar fakulteti
”Himoyaga tavsiya etilsin”
Fakultet dekani
I . f . d T . X . Chariyev
_________________________
“_________”__________2024y
KURS ISHI
Maktab hujjatlarini o’rganish va uni tahlil qilish Badiiy ilmiy rahbar: S.Allayarova Talaba:Xayitova Nodira
2-kurs, 122-BT_s guruhi
Tashkent 2024
Mundarija:
KIRISH……………………………………….……………….……3
1-BOB.Maktab hujjatlarini o’rganish asoslari…………..7
1.1.Maktab hujjatlarini o’rganish bosqichlari……….…7
1.2.Pedogogikaning ilmiy-tadqiqot metodlari ……….14
2-BOB.Maktab hujjatlari tahlili………………………………22
2.1.Ilmiy manbalardan oqilona foydalanish………….22
2.2.O’quvchilarning rivojlanishini ta’minlash ………24 Xulosa….………………………………..……………………………..30
Foydalanilgan adabiyotlar………………………..……….…31
Kirish
Maktab hujjatlari o’rganish va ularni tahlil qilish, ilmiy tadqiqotlar, akademik ishlar, ijtimoiy va siyosiy sohalar, shuningdek, boshqa ko’plab sohalarda ahamiyatga ega bo’lgan muhim jarayonlardan biridir. Bu, bilimning o’zini rivojlantirish, yangi bilimlar yaratish, falsafa va ideologiyalarni tushunish, jamiyatni tahlil qilish, siyosiy va ijtimoiy masalalarni o’rganish va shu sohada muvaffaqiyatli ishlashning asosiy vositasi bo’lib, hujjatlar orqali ilmiy tushunchalarni kashf etish va ularni analiz qilish imkoniyatini beradi.
Maktab hujjatlari, o'rganish jarayonida amaliyati oshirish uchun kerakli ma'lumot va ko'nikmalar to'plamini tashkil etadi. Ushbu hujjatlar, biror maqola, kitob, ilmiy tadqiqot, ilmiy maqolalar yoki boshqa ilmiy materiallar shaklida bo’lishi mumkin. Bu hujjatlarni o'rganish va ularni tahlil qilishning bir necha asosiy ahamiyati bor:
Yangi bilimlar yaratish: Hujjatlarni o'rganish va ularni tahlil qilish, yangi bilimlar yaratishda yordam beradi. Ushbu hujjatlar asosida, oldingi tadqiqotlarni o'rganish, ularni yanada rivojlantirish va yangi fikrlar va tushunchalar yaratish mumkin.
Tushunchalar va fikrlar o’rganish: Hujjatlar, turli sohalar bo'yicha tushunchalarni o'rganishga imkoniyat beradi. Bu, ilmiy g'oyalar, falsafa, siyosat, ijtimoiy va boshqa sohalarda yangi fikrlar va tushunchalar yaratishning yoli bo’lib, o’zaro munosabatlarda o’zining o’rni bo’lishga yordam beradi.
Mavzularni tahlil qilish: Maktab hujjatlari, ilmiy, ijtimoiy va siyosiy mavzularni tahlil qilishga yordam beradi. Ular, biror masala yoki savollarga o’zini izohlash, bu masalalarni o’rganish va o’z fikrini izohlash imkoniyatini beradi.
Jamiyatni tahlil qilish: Hujjatlar, jamiyatni tahlil qilish, jamiyatning rivojlanishi, muammolari va muammolariga yechimlar qidirishda yordam beradi. Bu, siyosiy va ijtimoiy masalalarni o’rganishda katta ahamiyatga ega bo’ladi.
O'zlashtirilgan va mustaqil fikr hosil qilish: Hujjatlar, o'z fikrini shakllantirish va o'zlashtirilgan fikrlar hosil qilishda yordam beradi. Ular, o'rganish jarayonida insonning mustaqil fikrini shakllantirishga va uni ilmiy ravishda to'g'ri hisoblashga yordam beradi.
Ilmiy ish yoki tadqiqotni boshlash: Hujjatlarni o'rganish va ularni tahlil qilish, ilmiy ishni yoki tadqiqotni boshlashda muhim ahamiyatga ega bo'ladi. Ular, yangi ilmiy ish yoki tadqiqot bo’yicha boshlang’ich material sifatida ishlab chiqishda yordam beradi.
Bu jarayonlar, bilim va bilimni rivojlantirishning yirik qismini tashkil etadi va jamiyatning rivojlanishida katta ahamiyatga ega. Shuning uchun, maktab hujjatlari o’rganish va ularni tahlil qilish, ilmiy, ijtimoiy va siyosiy sohalar bo’yicha o'zining o'rinini egallaydi va odamlarga mustaqil fikrni shakllantirish va izohlash imkoniyatini beradi.
1-BOB. Maktab hujjatlarini o’rganish asoslari
1.1. Maktab hujjatlarini o’rganish bosqichlari
Maktab hujjatlari o'rganish va ularni tahlil qilish, ilmiy, akademik va amaliy o'qitishning asosiy qismi hisoblanadi. Ushbu jarayon, ilmiy tadqiqotlar, maqolalar, kitoblar, statistik ma'lumotlar, va boshqa ilmiy manbalardan foydalanish orqali amalga oshiriladi. Bu jarayonlarni quyidagi bosqichlar bo'yicha o'rganish mumkin:
Ma'lumotlarni to'plash: Biror bir mavzu yoki masalani o'rganish uchun birinchi navbatda kerakli ma'lumotlarni to'plab olish zarur. Bu ma'lumotlar, ilmiy maqolalar, kitoblar, elektron resurslar, statistik ma'lumotlar va boshqa manbalardan olinadi.
Tahlil qilish va ma'lumotlarni tartiblash: Ma'lumotlarni to'plaganing keyinchalik ularni tahlil qilish va qarab, ularni tartiblash kerak. Bu jarayonda, o'zgaruvchilar, mantiqiy kelishuvlar, yoki mavzuga oid bo'lgan muhim nuktalar belgilanadi.
Hujjatlarni baholash va tanlash: Ma'lumotlarni o'rganish jarayonida, muhim hujjatlarni tanlash va ularning relevansini baholash zarurdir. Bu, mavzuga oid eng muhim ma'lumotlarni aniqlash va ularni tahlil qilishga imkoniyat beradi.
Tahlil qilish va natijalarni chiqarish: Hujjatlarni o'rganish va ularni tahlil qilish natijasida, ilmiy yoki amaliy muammolarni tahlil qilish va ularning yechimlarini topishga yordam beruvchi muhim natijalar chiqariladi. Bu natijalar, yangi fikrlarni shakllantirish va ilmiy debatlar yaratishda yordam beradi.
Maqola yoki tadqiqot yozish: Tahlil qilish natijalariga asosan, maqolalar yozilishi yoki ilmiy tadqiqotlar olib borilishi mumkin. Bu, o'z o'rgangan narsangizni boshqalarga o'rgatish, ilmiy tarjimalar, shuningdek, ilmiy jurnallarda o'z fikrlaringizni nashr etish imkoniyatini beradi.
Tashqi kuzatuvlar va tekshirish: Maqolalar yoki tadqiqotlar yozilgandan so'ng, ularni tashqi kuzatuvlar va tekshirish jarayonidan o'tkazish muhimdir. Bu, to'g'ri faktlar, mantiqiy kelishuvlar va ma'lumotlarning to'g'ri va o'zgarmasligini ta’minlashda yordam beradi.
Hujjatlarni o'rganish va ularni tahlil qilish, ilmiy va akademik ishda muhim qadam hisoblanadi. Bu jarayon, yangi bilimlar yaratish, tushunchalar o'rganish va yangi fikrlar yaratishga yo'l ochadi. Shuningdek, ular, jamiyat va jamiyatning muammolariga yechim topishda yordam beradi va ijtimoiy muammolar yoki mantiqiy masalalarni o'rganish va tahlil qilishda foydali bo'ladi.
Maktab hujjatlarini tahlil qilish metodi
Respublikamiz rahbariyatining xalq ta`limi yuzasidan qabul qilingan qaror va yo`l-yo`riqlari asosida maktabda bajarilgan va bajarilayotgan ta`lim- tarbiya ishlarini yuritilgan hujjatlar orqali aniqlash metodi ham mavjuddir.
Maktab hujjatlarini tekshirish orqali o`qituvchilar va o`quvchilar jamoasi, ularning pedagogik faoliyati haqida aniq ma`lumotlar olinadi.
Umuman, maktab hujjatlari deyilganda; o`qituvchi va o`quvchilarning soni va sifati; o`quvchilarning shaxsiy hujjatlari, sinf jurnallari, kundalik daftarlari, buyruq daftarlari, pedagoglar kengashining qarorlari daftari, maktabning rejadagi pul hisobi va uning sarflanishiga doir hujjatlar, turli inventarlar daftari va boshqalar tushuniladi.
Maktab hujjatlarini tahlil qilishda o`quvchilarning umumiy o`sishi yoki kamayish sabablari tavsifi, o`quvchilarning o`zlashtirish darajasiga, sinfda qolishning oldini olish, miqdori, uning fanlar bo`yicha rag’batlantirish va jazolash choralari, turlariga, maktabning moddiy bazasiga e`tibor beriladi.
Ularni tahlil qilish, hisobotlarni ko`zdan kechirish, to`g’ri yoki noto`g’riligini aniqlash, o`quvchilar faolliklarining o`sishi bilan taqqoslash,ilg’or pedagogik tajribalarning umumlashtirilishi va joriy e tilishi va nihoyat, o`qituvchi-tarbiyachilarning ilmiy-pedagogik faoliyatlarini tekshirish, tegishli chora, tadbirlar belgilash maqsadida o`tkaziladi.
Eksperiment-tajriba sinov metodi
"Eksperiment"so`zi lotincha "sinab ko`rish", "tajriba qilib ko`rish" ma`nosini anglatadi.
Odatda eksperimental-tajriba ishlari ta`lim-tarbiya jarayoniga aloqador ilmiy faraz yoki amaliy ishlarning tadbiqi jarayonlarini tekshirish, aniqlash maqsadida o`tkaziladi. Bunda ham ilmiy farazlarning didaktik yoki amaliy ahamiyatiga e`tibor beriladi.
O`tkaziladigan tajriba ishlari ta`lim va tarbiya o`rtasidagi qonuniy aloqalarni aniqlash, natijalarni hisobga olish asosida yangi metodlarni tadbiq etishga, ta`lim-tarbiya samaraligini oshirishga qaratiladi. Shuningdek, ta`lim-tarbiya jarayonining borishini, tuzilishi va natijalarini oldindan ko`ra bilish imkoniyatini beradi.
Eksperiment metodi sharoitga qarab 3 xilda o`tkaziladi:
1)tabiiy eksperiment;
2)laboratoriya eksperimenti;
3)amaliy tajriba.
Pedagogik eksperiment o`z mazmuniga ko`ra didaktik, tarbiyaviy, maktabshunoslik muammolari yuzasidan o`tkaziladi.
Pedagogik eksperiment tajriba ishlarini o`tkazishda quyidagi talablar mavjud:
ishning aniq, ilmiy jihatdan asoslangan farazini aniqlash va kutilishi lozim bo`lgan natija uchun reja belgilash lozim.Ilmiy ish yoki pedagogik faoliyat uchun aniq ob`ekt belgilash, amalga oshirish borasida qo`shimcha metodlarni aniqlash.tajriba ishi o`tkazish vaqtini va muddatini belgilash.tajriba uchun lozim bo`lgan asbob-uskuna va boshqa hokazolarning tayyor turishi;
4) eksperiment natijalarini zudlik bilan tahlil qilish va tegishli xulosa chiqarish va tavsiyalar berish kerak.
1.2. Pedogogikaning ilmiy-tadqiqot metodlari
Har qanday fan o'zining ilmiy-tadqiqot metodlariga ega. Bu metodlari orqali u o'z mazmunini boyitib, yangilab boradi. Hayotda va obyektiv dunyoni bilish nazariyasida nimani o'rgatish va qanday o'rgatish kerak, kimni qanday tarbiyalash lozim degan masalalar mavjud bo'lib, ular o'zaro bog'liqdir.Pedagogika o'z mazmunini boyitish va yangilash maqsadida mavjud pedagogik hodisa hamda jarayonlarni uning maqsadi va vazifalariga muvofiq keladigan metodlari bilan o'rganadi.
Pedagogikaning ilmiy-tadqiqot metodlari qanchalik mukammal, aqlga muvofiq, to'g'ri tanlansa ta'lim-tarbiya mazmunni yangilash va takomillashtirish shu darajada yaxshilanadi, pedagogika fani ham boyib boradi.Pedagogik ilmiy-tadqiqot metodlari shaxsni tarbiyalash, unga muayyan yo'nalishlarda chuqur, puxta ilmiy bilimlami berish tamoyillari, obyekti va subyektiv omillarini aniqlovchi pedagogik jarayonning ichki mohiyati, aloqa va qonuniyatlarini maxsus tekshirish va bilish usullaridir.
Zamonaviy sharoitda, pedagogik yo'nalishda tadqiqotlami olib borishda quyidagi metodlardan foydalanilmoqda:
1. Pedagogik kuzatish metodi.
2. Suhbat metodi.
3. Anketa metodi.
4. Intervyu metodi.
5. Talim muassasasi hujjatlarini tahlil qilish metodi.
6. Test metodi.
7. Pedagogik tahlil metodi.
8. Bolalar ijodini o'rganish metodi.
9. Pedagogik tajriba metodi.
10. Matematik-statistik metod
Pedagogik kuzatish metodi. Uni qo'llash jarayonida ta'lim muassasalarining o'quv-tarbiya ishlari jarayonini o'rganish asosida tadqiq etilayotgan muarnmo holati
aniqlanadi, tajriba avvali va yakunida qo'lga kiritilgan ko'rsatkichlar o'rtasidagi farq to'g'risidagi ma'lumotga ega bo'linadi. Pedagogik kuzatish murakkab va o'ziga xos xususiyatlarga ega. Kuzatish aniq maqsad asosida, uzluksiz, izchil va tizimli amalga oshirilsa, kutilgan natijani qo'lga kiritish mumkin. Olib borilayotgan pedagogik kuzatish ta'lim-tarbiya sifatini oshirish, o'quvchi shaxsini shakllantirishga xizmat qilsa, mazkur metodning ahamiyati yanada oshadi.Pedagogik kuzatuvni tashkil etishda xatoga yo'l qo'ymaslik muhimdir. Buning uchun tadqiqotchidan quyidagilar talab etiladi:
1)kuzatuv jarayonida aniq maqsadga egalik;
2) kuzatishni tizimli ravishda yo'lga qo'yish;
3)kuzatishning har bir bosqichida muayyan vazifalami hal etish;
4) har bir holatning mohiyatini sinchiklab o'rganish;
5) xulosa chiqarishga shoshilmaslik.
Suhbat metodi. Bu metod pedagogik kuzatish jarayonida ega bo'lingan ma'lumotlami boyitish, mavjud holatga to'g'ri baho berish, muammoning yechimini topishga imkon beruvchi pedagogik shart-sharoitlarni yaratish, tajriba-sinov ishlari subyektlari imkoniyatlarini muammo yechimiga jalb etishga yordam beradi. Suhbat maqsadga muvofiq holda indiviudal, guruhli hamda ommaviy shaklda o'tkaziladi. Suhbat jarayonida respondentlarning imkoniyatlari to'la-to'kis namoyon bo'lishga erishish muhimdir.
Anketa metodi (fransuzcha - tekshirish). Ushbu metod yordamida pedagogik kuzatish va suhbat jarayonida to'plangan dalillar boyitiladi. Anketa metodi ham tizimlangan savollar asosida respondentlar bilan muloqotni tashkil etishga asoslanadi. Anketa savollariga javoblar, ko'p hollarda, yozma ravishda olinadi. O'rganilayotgan jarayon mohiyatidan kelib chiqqan holda anketa savollari quyidagicha bo'ladi:
1) ochiq turdagi savollar (respondentlaming erkin, batafsil javob berishlari uchun imkon beruvchi savollar);
2) yopiq turdagi savollar (respondentlar «ha», «yo'q», «qisman» yoki «ijobiy», «qoniqarli», «salbiy» va hokazo tarzdagi javob variantlarini tanlash orqali savollarga javob beradilar)
Intervyu metodi respondent tomonidan tadqiq etilayotgan muammoning u yoki bu jihatini yorituvchi hodisaga nisbatan munosabat bildirilishini ta'minlaydi. Intervyu respondent e'tiboriga turkum savollami havola etish asosida o'tkaziladi. Intervyu jarayonida olingan savollarga nisbatan tadqiqotchi tomonidan munosabat bildirilishi uning samarasini oshiradi.
Ta'lim muassasasi hujjatlarni tahlil qilish metodi. Pedagogik hodisa va dalillami tekshirish maqsadida ta'lim muassasalari faoliyati mazmunini yorituvchi ma'lumotlarni tekshirish maqsadga muvofiqdir. Mazkur metod O'zbekiston Respublikasining «Ta'lim to'g'risida»gi qonuni hamda «Kadriar tayyorlash milliy dasturi» talablarining ta'lim muassasalari amaliyotidagi bajarilish holatini o'rganish, bu boradagi faolllik darajasi,
erishilgan yutuq hamda yo'l qo'yilgan kamchiliklami aniqlash, ilg'or tajribalami ommalashtirish va ta'lim muassasasi pedagogik tajribasini oshirish maqsadida qo'llaniladi.Ta'lim muassasasi faoliyati mohiyatini yorituvchi hujjatlar quyidagilardan iborat: o'quv mashg'ulotlarining jadvali, o'quv dasturi, guruh (yoki sinf) jumallari, o'quvchilarning shaxsiy varaqalari, buyruqlar, Pedagogik Kengash yig'ilishi bayonnomalari yozilgan daftar, Pedagogik Kengash qarorlari, ta'lim muassasasi smetasi hamda pasporti, tarbiyaviy ishlar rejasi, o'quv-tarbiya ishlarini tashkil etish borasidagi hisobotlar, ta'lim muassasasi jihozlari (o'quv partalari, stol stullar, yumshoq inebellar va hokazolar) qayd etilgan daftar va hokazolar.
Test metodi. Ushbu metod respondentlar tomonidan muayyan fan sohasi yoki faoliyat (shu jumladan, kasbiy faoliyat) bo'yicha o'zlashtirilgan nazariy bilim va amaliy ko'nikma, malakalar darajasini aniqlashga xizmat qiladi. Test metodini qo'llashda aniqlanishi zarur bo'lgan bilim, ko'nikma va malakalami turkum asosida berilishiga e'tibor berish maqsadga muvofiqdir. Ushbu metodning afzalligi respondentlar javoblarini aniq mezonlar bo'yicha tahlil etish imkoniyati mavjudligi hamda vaqtning tejalishi bilan tavsiflanadi. Biroq metod ayrim kamchilikdan ham holi emas. Chunonchi, aksariyat holatlarda javoblar yozma ravishda olinadi, shuningdek, respondent taklif etilayotgan javob variantlaridan birini tanlashi zarur. Shu bois respondent o'z fikrini batafsil ifoda etish imkoniyaga ega emas.
Pedagogik tahlil metodi. Tadqiqotni olib borish jarayonida ushbu metodni qo'llashdan ko'zlangan maqsad tanlangan muammoning falsafiy, psixologik hamda pedagogik yo'nalishlarda o'rganilganlik darajasini aniqlashdan iborat bo'lib, tadqiqotchi ilgari surayotgan g'oyaning nazariy jihatdan haqqoniyligini asoslashga xizmat qiladi. Bolalar ijodini o'rganish metodi. Mazkur metod o'quvchilaming muayyan yo'nalishlardagi layoqati, qobiliyati, shuningdek, ma'lum fan sohalari bo'yicha bilim, ko'nikma va malakalari darajasini aniqlash maqsadida qo'llaniladi. Uni qo'llashda o'quvchilaming ijodiy ishlari - kundaliklari, insholari, yozma ishlari, referatlari, hisobotlari muhim vosita bo'lib xizmat qiladi. Metodning afzalligi shundaki, u ma'lum o'quvchiga xos bo'lgan individual imkomyatni ko'ra olish, baholash va uni rivojlantirish uchun zamin yaratadi.
Xulosa qilib aytganda, pedagogik tadqiqot metodlari o'qituvchining pedagogik faoliyatini oshirishga qaratilgan tadqiqot vazifalarining aniqligi, o'quvchilarning yosh xususiyatlarini, bolalar psixologiyasi qonuniyatlarini hisobga olish kabi xususiyatlarini yaxshilab, uning darajasini oshiradi.
2-BOB.Maktab hujjatlari tahlili
2.1. Ilmiy manbalardan oqilona foydalanish
|
| |
