Innovatsion texnologiyalarni iqtisodiyotga ta’siri
Shahriyor Azimov
Urganch davlat universiteti
Annotatsiya: Zamonaviy innovatsion texnologiyalarni
joriy etish korxonalar
uchun ijobiy qadamdir. Innovatsion texnologiyalarni samarali axborotlashtirish
makroiqtisodiy ko’rsatkichlar va korxonaning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish
jarayonlarini sezilarli darajada oshiradi, bu esa boshqaruv qarorlari sifati va darajasini,
axborot jarayonlari va xizmatlari samaradorligini oshirishga olib keladi, bu esa o’z
navbatida ijtimoiy-iqtisodiy, ilmiy, texnik, madaniy va hayotning boshqa
ko’rsatkichlarini yaxshilaydi. Barcha jarayonlarda axborotlashtirishni
joriy etish va
zamonaviy innovatsion texnologiyalarni rivojlantirish YAIM o’sishiga ijobiy ta’sir
ko’rsatadi.
Kalit so’zlar: global, texnologiya, bozor, innovatsiya, axborot, narx, moliya,
korxona
Impact of innovative technologies on the economy
Shahryor Azimov
Urganch State University
Abstract: The introduction of modern innovative technologies is a positive step
for enterprises. Effective informatization of innovative technologies significantly
increases macroeconomic indicators and socio-economic development processes of the
enterprise, which leads to an increase in the quality and level of management decisions,
the efficiency of information processes and services, which in turn improves socio-
economic,
scientific, technical, improves cultural and other indicators of life. The
introduction of informatization in all processes and the development of modern
innovative technologies have a positive effect on the growth of GDP.
Keywords: global, technology, market, innovation, information, price, finance,
enterprise
Globallashuv va texnik taraqqiyot ularning o’zaro bog’liqligini
oshirishni talab
qiladi, shu bilan birga yangi tovar va xizmatlarning xalqaro bozorlariga chiqish
imkonini beradigan innovatsion texnologiyalarni axborotlashtirish tobora muhim
ahamiyat kasb etmoqda. Innovatsiyalardan foydalanish mamlakat iqtisodiyotini
tarkibiy qayta qurishni jadallashtirish va uning investitsion jozibadorligi,
"Science and Education" Scientific Journal / Impact Factor 3,848 (SJIF)
February 2023 / Volume 4 Issue 2
www.openscience.uz / ISSN 2181-0842
1483
raqobatbardoshligi va moliyaviy barqarorligini oshirishga sezilarli ta’sir ko’rsatadi.
Zamonaviy sharoitda makroiqtisodiy rivojlanishni ta’minlaydigan innovatsion
texnologiyalarni axborotlashtirish uchun qulay shart-sharoitlarni
yaratish katta
ahamiyatga ega. Axborotlashtirish jarayoni jamiyatning deyarli barcha sohalarini
qamrab oladi va eng yangi innovatsion texnologiyalardan foydalanish bilan bog’liq.
Axborotlashtirish muhim rol o’ynaydi va korxona uchun eng muhim harakatlantiruvchi
kuchlardan biri hisoblanadi (Lisenko va Samsonova, 2011).
Innovatsion
rivojlanish
asosiy
e’tiborni
tubdan
yangi
progressiv
texnologiyalardan foydalanishga o’tkazish, yuqori texnologiyali mahsulotlar ishlab
chiqarishga o’tish, innovatsion faoliyatda ilg’or tashkiliy va boshqaruv echimlari bilan
tavsiflanadi, bu ham mikro, ham makroiqtisodiy tendentsiyalarga tegishli. Bu
resurslarni
tejaydigan
va
chiqindisiz
texnologiyalarni
rag’batlantiradigan
iqtisodiyotning yangi turlarining afzalliklarini o’rnatish va oshkor qilishga yordam
beradi. Inson faoliyatining ekologik xavfi, turli xil faoliyat turlarini sanoat miqyosida
amalga oshirish atrof-muhitga salbiy harakatlar tizimini yaratadi. Shuning uchun aholi
va atrof-muhit mavjudligini yaxshilash istiqbollarini yaratish,
shuningdek,
insoniyatning jadal ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishi natijasida tabiiy resurslarning
kamayishi va atrof-muhit ifloslanishining salbiy oqibatlarini minimallashtirish
aylanma iqtisodiyot tamoyillarini ishlab chiqish va qo’llash uchun zarur shartdir.
Dumaloq iqtisodiyotning afzalliklarini asoslashning dolzarb muammolari, shuningdek,
tarkibiy qismlar va biznesni axborotlashtirishni birlashtiradigan iqtisodiyotning yangi
modelini shakllantirish uchun sanoatda, transportning har xil turlarida, inson faoliyati
jarayonida moslashish uchun zarurdir. Atrof-muhitni muhofaza qilish va salbiy ta’sirni
kamaytirish muammolari chiqindilarni qayta ishlash va yo’q qilishning asosiy
shartidir. Bunday sharoitda aylanma iqtisodiyot tamoyillari ularning ishlashi uchun
muhim vosita bo’lib, resurslarni tejash, ishlab chiqarish va qayta ishlash xarajatlariga
pul tejash imkonini beradi. Yuqorida sanab o’tilgan jarayonlar iqtisodiy o’sish va
barqarorlik darajasi bilan bevosita bog’liq bo’lgan makroiqtisodiy rivojlanish
ko’rsatkichlari hisoblanadi. Tadqiqotning asosiy
maqsadi aylanma iqtisodiyot
sharoitida innovatsion texnologiyalarni axborotlashtirish bilan bevosita bog’liq
bo’lgan asosiy makroiqtisodiy tendentsiyalarni aniqlashdan iborat bo’lib, bu aylanma
iqtisodiyot vositalari, usullari va shakllaridan yanada samarali foydalanish imkonini
beradi. Shu nuqtai nazardan, makroiqtisodiy tendentsiyalarni o’rganish ularning o’zaro
ta’sirining yo’nalishlari (tarkibiy qismlari) va jarayonlarini asoslash uchun asosdir.
Dumaloq iqtisodiyot kontseptsiyasining yuqori makroiqtisodiy rivojlanishga erishish
usuli sifatida ahamiyati iqtisodiy rivojlanishning barcha bosqichlarida innovatsion
texnologiyalarni axborotlashtirish tamoyillarini qo’llash orqali ta’minlanadi.
Texnologik buyurtmalarning izchil o’zgarishi asosida asosiy innovatsiyalar yotadi.
Vaqtning har bir lahzasida texnologiyalarning jami ijtimoiy takror ishlab chiqarish
"Science and Education" Scientific Journal / Impact Factor 3,848 (SJIF)
February 2023 / Volume 4 Issue 2
www.openscience.uz / ISSN 2181-0842
1484
siklini umumlashtiruvchi texnologik tuzilmalar bilan ifodalanishi mumkin.
Ularning
har biri o’ziga xos xususiyatni anglatadi, ma’lum bir buyurtma texnologiyalarining
ishlash usuli yangi sifatni yaratadi, barqaror texnologiya, unda xarakterli prinsip
ustunlik qiladi.
Iqtisodiyot fanida ko’plab tadqiqotchilar tomonidan
tasdiqlangan tasnif ishlab
chiqilgan bo’lib, u beshta ishlaydigan texnologik buyurtmalarni, shuningdek, paydo
bo’layotgan istiqbolli oltita tartibni o’z ichiga oladi. Ijtimoiy rivojlanishni
boshqarishning asosiy vazifasi yangi texnologik tartibdagi texnologiyalarni
kengaytirilgan takror ishlab chiqarish uchun sharoit yaratishdir.
Shu sababli,
texnologik tuzilish miqyosining “o’sish nuqtalari”ni hisobga olgan holda, asosiy
muammolarni hal qilishda shunchaki resurslarning konsentratsiyasi unchalik istiqbolli
emas. Turmush tarzini rivojlantirish ajralmas texnologik tizimning ichki muvozanati
bilan tavsiflanishi, uning 23 samaradorligini ta’minlashi kerak. “Muvozanat holati”
o’zaro ta’sir qiluvchi texnologiyalarning barcha jihatlari va ularning elementlarini, shu
jumladan yangi ishchi va yangi ijtimoiy mehnatni tashkil qilishni o’z ichiga oladi. Shu
sababli ham markaziy aloqasi yangi bo’lgan texnologiyalarning tashkiliy va iqtisodiy
tuzilmalarni ajratmasdan ko’rib chiqish kerak. Bu esa o’z navbatida, faqat innovatsion
turdagi yangi iqtisodiy tuzilmalarni shakllantirish (yoki mavjudligini o’zgartirish)
asosida amalga oshiriladi.
