Komputer w pracy z dzieckiem z uszkodzonym słuchem

Edukacja komputerowa może mieć ogromne znaczenie dla rozwoju niesłyszącego dziecka. Rozpoczynana wcześnie, na poziomie przedszkola i pierwszych klas szkoły podstawowej, daje doskonałe efekty szczególnie w przypadku dzieci niesłyszących, u których skuteczne zdobywanie wiedzy we wczesnym okresie dzieciństwa oparte jest głównie na jej poznawaniu w trakcie bezpośredniego uczestnictwa. Wczesne wprowadzenie edukacji komputerowej powinno nie tylko wydatnie przyczynić się do podniesienia wyników nauczania, ale również do przyspieszenia rozwoju ogólnego i językowego dzieci. Pozytywną cechą edukacji komputerowej jest łatwość wytworzenia u dziecka motywacji do poznawania określonych technik, algorytmów i reguł wymaganych przy pracy z komputerem. Atrakcyjność techniczna komputera sprzyja zainteresowaniu dziecka, pobudza je nie tylko do zabawy, ale również do przejawiania aktywności użytecznej edukacyjnie, podejmowania prób pracy z komputerem dla osiągnięcia ważnych celów kształceniowych. Im wcześniej dziecko pozna umiejętność podstawowej obsługi komputera, tym wcześniej dostrzeże korzyści, wynikające z posługiwania się nim. Interakcyjność występująca w pracy z komputerem wpływa także korzystnie na poziom komunikacji dziecka z otoczeniem.

Edukacja komputerowa niesłyszącego dziecka w wieku przedszkolnym i wczesnym szkolnym powinna rozpocząć się od prostych programów edukacyjnych, ułatwiających poznawanie liter, liczb, kolorów, podstawowych pojęć, programów do malowania, gier i zabaw logicznych itp.

Wykorzystywane na zajęciach rewalidacyjnych i logopedycznych programy komputerowe kształtujące słuch i podstawy języka mogą być, przy wykorzystaniu naturalnej aktywności dziecka, nie tylko źródłem kształcenia mowy i słuchu, ale również ułatwiać dziecku pierwszy aktywny kontakt z komputerem. Poznawanie podstawowego oprogramowania użytkowego i edukacyjnego oraz nabieranie wprawy w posługiwaniu się nim trzeba rozpoczynać właśnie w pierwszych latach szkoły podstawowej, przy czym nie musi, a nawet nie powinno być realizowane w ramach specjalnego przedmiotu informatycznego, lecz na zajęciach z języka polskiego, matematyki, rewalidacji czy pracy - techniki.

Sprzęt komputerowy i oprogramowanie, stosowane w nauczaniu i wychowaniu dzieci i młodzieży z uszkodzonym słuchem, nie wymaga adaptacji. Istotne znaczenie natomiast ma taki dobór i sposób wykorzystania programów, aby ich właściwości edukacyjne wychodziły naprzeciw potrzebom dziecka niesłyszącego. Szczególne znaczenie praktyczne mają te programy, których celem jest rozwój znajomości języka ojczystego w piśmie i w mowie. Wybór programów i sposób ich wykorzystania należy do nauczyciela.

W zastosowaniu komputera do nauczania i wychowania dzieci i młodzieży niesłyszącej, można wyróżnić następujące kierunki:

• 
  wspomaganie procesu dydaktycznego w nauczaniu przedmiotowym,
  
• 
  nauka podstaw informatyki,
  
• 
  nauka zawodu, w którym komputer stanowi narzędzie pracy,
  
• 
  wychowanie i trening słuchowy,
  
• 
  nauka mowy dźwiękowej,
  
• 
  nauka języka migowego,
  
• 
  kształcenie przez rozrywkę i gry komputerowe.
  

• 
  usuwanie zaburzeń rozwojowych,
  
• 
  rozwijanie umiejętności intelektualnych,
  
• 
  wspomaganie rozwoju osobowościowego,
  
• 
  oswojenie się z komputerem.
  

• 
  komputerowe metody wizualizacji sygnału mowy np. metoda laryngograficzna oparta o komputer i przystawkę komputerową o nazwie Laryngograf lub Nosality. Urządzenia te służą do rehabilitacji głosu oraz interaktywnego nauczania mowy ustnej,
  
• 
  multimedialne programy wspomagające umiejętność czytania z ust np. program Decface polegający na symulacji twarzy osoby mówiącej z dokładnością pozwalającą na czytanie z ust,
  
• 
  multimedialne programy do nauczania języka migowego,
  
• 
  komputerowe programy dydaktyczne np. do nauczania czytania i pisania,
  
• 
  multimedialne programy logopedyczne np. Logo – gry, Mówiące obrazki, które umożliwiają trening logopedyczny oraz prowadzenie wychowania słuchowego i zaznajomienie dziecka ze światem dźwięków,
  
• 
  komputerowe urządzenia diagnozujące np. przystawka komputerowa o nazwie Laryngograf, audiometr komputerowy służący do pomiarów audiometrycznych.
  

Podkreślając znaczenie zastosowania komputera w organizacji i przebiegu kształcenia niepełnosprawnych, w tym także dzieci niesłyszących należy pamiętać, iż komputer nie powinien być konkurentem dobrego podręcznika ani, tym bardziej, środkiem, który może zastąpić nauczyciela. Traktowany jednak jako narzędzie może być, tak jak każde narzędzie, używany pod warunkiem umiejętnego wykorzystania.

1. 
   Komputer jako źródło informacji. Bywa, że w procesie kształcenia niektóre dane faktograficzne ( np. daty wydarzeń historycznych, dane demograficzne, informacje biograficzne, stałe fizyczne ) nie wymagają zapamiętywania przez uczniów, lecz są niezbędne jako przesłanki do interpretowania zdarzeń, tłumaczenia procesów, identyfikacji relacji przyczynowo-skutkowych, formułowania uogólnień. W takich przypadkach, ze względu na szybkość wyszukiwania informacji, komputer może stać się narzędziem nieocenionym.
   
2. 
   Komputer jako środek upoglądowiający. Poglądowość w kształceniu przyjęła rangę zasady nauczania. W procesie edukacyjnym komputer jest w stanie nie tylko efektywniej zastąpić tak tradycyjne środki upoglądowiające jak kreda i tablica, ale także te nowocześniejsze. Grafika komputerowa tworzy możliwości łatwego sterowania eksponowanymi treściami odwzorowującymi poznawany obiekt lub jego fragmenty. Ponadto nie bez znaczenia dla celów dydaktycznych jest możliwość szybkiego zestawiania pożądanych kombinacji obrazów, a także tworzenia obrazów ruchomych.
   
3. 
   Komputer jako środek symulacji i modelowania. Kształcenie szkolne koncentruje się głównie albo na odtwarzaniu procesów, zdarzeń, sytuacji minionych, albo też na analizie i ocenie zdarzeń zachodzących w rzeczywistości aktualnej, stającej się. Elementy prognozy w tradycyjnym kształceniu są niemal nieobecne. Użycie komputera otwiera uczniom możliwość snucia wizji przyszłości będącej nie tylko wytworem fantazji, ale opartej na przesłankach racjonalnych i dobrze określonych.
   
4. 
   Komputer jako narzędzie ćwiczenia umiejętności. W tym zakresie tradycyjna dydaktyka sięga zwykle do papieru i ołówka. Ćwiczeniom gramatycznym, stylistycznym, rachunkowym itp. uczniowie poświęcają wiele czasu i wkładają w nie wiele wysiłku wynikającego właśnie z konieczności pisania. Znaczną część takich ćwiczeń szybciej i z lepszym efektem, a także o wiele atrakcyjniej można przeprowadzić z pomocą komputera.
   
5. 
   Komputer jako partner dialogu. Żaden środek techniczny nie jest w stanie zastąpić żywego człowieka, jako strony dialogu. Jednak w niektórych sytuacjach, np. wówczas, gdy szczególnie zależy nam na ujawnieniu indywidualnych i niezależnych sądów na temat uczniów lepszych lub słabszych, wartości czy ocen, sposobów rozwiązywania przez nich zadań, dialog z komputerem, oprócz swoistej zabawy, może przynieść głębsze pożytki.
   
6. 
   Komputer jako narzędzie wypowiedzi. Wykorzystanie w tym zakresie komputera wyraża się głównie w pracach redakcyjnych, korektorskich, a także powielające wypowiedzi pisemne uczniów.
   

• 
  w przygotowaniu przez nauczyciela lekcji lub jednostki metodycznej realizowanej następnie bez użycia komputera,
  
• 
  w realizacji wyznaczonych programem kształcenia zajęć dydaktycznych ( lekcje, ośrodki pracy ) wspomaganych komputerowo,
  
• 
  w diagnozowaniu i kontrolowaniu postępów rozwojowych ucznia,
  
• 
  w realizacji zajęć reedukacyjnych i korekcyjno- wyrównawczych,
  
• 
  w utrwalaniu przyswojonej wiedzy i ćwiczeniu nabytych umiejętności i sprawności,
  
• 
  wzbogacającą formy pozalekcyjnej pracy dzieci i młodzieży.
  

Opracowała: mgr Lidia Sielska

Liteatura:

1. ”Komputer w kształceniu specjalnym” - praca zbiorowa pod redakcją

J. Łaszczyk, WSiP Warszawa 1998;

2. “Komputer w diagnostyce i terapii pedagogicznej ” – B. Siemieniecki,

Wyd. Adam Marszałek, Toruń 1996;

3. Szkoła Specjalna nr 2/3 – czasopismo poświęcone pedagogice specjalnej,