|
Ko’prik inshootlardagi suv qochirish elementlari konstruksiyalari
|
| bet | 1/2 | | Sana | 15.05.2024 | | Hajmi | 4,56 Mb. | | #236649 |
Bog'liq j. (2) Bajardi;Jo’rayev Sh Qabul qildi:Ergashov A
MAVZU:
Reja:
1.Yo’l qurilishdagi suv qochirish konstruksiyalari.
2.Avtomobil yo’llardagi sun’iy inshoatlardagi suv qochirish konstruksiyalari.
3. Suv qochiruvchi konstruksidagi metal va temirbeton konstruksiyalarni hisoblash.
Ko'prik inshootlardagi suv qochirish elementlarining maqsadi va ahamiyati
Suv qochirish elementlarining maqsadi
Ko'prik inshootlardagi suv qochirish elementlari, yorug'lik va trafik xavfsizligini ta'minlash uchun mo'ljallangan
Ahamiyati
Suv qochirish elementlarining mavjudligi, ko'prakni xavfsiz va barqaror qilishda juda muhim ahamiyatga ega
Tushuncha
Suv qochirish elementlari, ko'prik inshootlarida suv oqimini to'xtatish, yo'l va yo'lning tushishini oldini oladigan muhim qurilmalardir
Suv o‘tkazuvchi (avtoyo‘l) quvurlar
Suv o‘tkazuvchi quvurlar .Suv o‘tkazish quvurlaridan kichik va vaqtincha suv oqimlarini yo‘l poyi (ko‘tarma) tagidan o‘tkazish uchun qo‘llaniladi.
Bazi hollarda quvurlar tunnel tipidagi yo‘l o‘tkazgichlar, shuningdek, chorvachilik punktlariga o‘tishda ishlatiladi
Yo‘llarni loyixalashda kichik ko‘priklardan ko‘ra quvurlardan foydalanish samaraliroq hisoblanadi chunki:
Quvurlar yo‘l ko‘tarmasi ostidan o‘tishi hisobiga ko‘prikka nisbatan qatnov qismida uzilishlar bo‘lmaydi quvurlarni qurish xarajatlari ko‘prikka nisbatan ancha past bo‘ladi.
Hozirgi kunda mamlakatimizda 309495 km avtomobil yo’li mavjud bo’lib, shulardanumum foydalamishdagi avtomobil yo’llari 42869 km ni tashkil qiladi. Bundan bilishmumkinkiushbu yo’llarning barchasini ikki chetida suv qochirish tizimi mavjud. Asosan ushbu yo’llar shahar markazlaridan o’tgan. Yurtimizda ob-havokeskino’zgaruvchan hisoblanadi, ya’ni yog’ingarchilik bahor va kuz oylarida ko’p bo’lishi tabiiyxolhisoblanadi. Yog’ingarchilikni ko’p bo’lishi avtomobil yo’llaridagi suvlarni tezroqchetlatishnitalab qiladi. Chunki suvning avtomobil yo’li yuzasida ko’p qolishi asos qismida yumshashvabuning natijasida buzilish holatini keltirib chiqaradi. Shuning uchun suvlarni chetlatishengsamarali hisoblanadi. Yurtimizda avtomobil yo’llaridagi suvlarni nov(latok)lar yordamidachiqarib yuboriladi. Lekin hozirgi kunda yog’ingarchilikni ko’pligi, suv qochirishtizimidaharxil begona jismlarni ko’payib borishi ya’ni chiqindilar bilan to’lib, suv yo’lini to’sibqolishinatijasida avtomobil yo’li yuzasiga toshib chiqishi ko’p kuzatib borilmoqda. Qoplamaning yuzasida buzilishlar, ya’ni g’adir-budurlikni ortib ketishi, qoplamaning cho’kishxolatlari,yorilishlar, sinishlar sodir bo’lishida katta sababchi bo’lib hizmat qiladi
Rivojlangan mamalakatlar avtomobil yo’llari qurilishiga e’tibor qaratadiganbo’lsak,ularda ham nov(latok)lardan foydalinadi. Qolaversa eng yaxshi va samarali yechimlardanbiridrenaj holatidagi suv qochirish tizimi ham mavjud. Yo’lning asos qismida tonnelsimonsuvqochirish tizimi mavjud, ularda insonlarning harakat qilishi qulay, muhandislik kommunikatsiyavositalari(aloqa kabellar, elektr toklar, gaz quvurlari) joylashtirilishi qulay. Engasosiysita’mirlash va joylashtirish jarayonida qoplamaga zarar yetkazilmaydi. Bizning hududlarimizda muhandislik kommunikatsiyalarini, suv qochirishtiziminiyangilash va ta’mirlashda juda ko’plab muammolar vujudga keladi.
Ya’ni ularni joylashtiriladigan alohida-alohida joy ochilgandan so’ng qoplamayotqiziladi.Yillar o’tib ta’mirlash jarayonlari olib boriladigan davrda, qoplamani buzishholatigaolibkelinadi. O’sha paytda u eski mustahkam holatiga qaytmaydi.
1-rasm: Mamlakatimizda nov(latoklarni) joylashtirish
Ya’ni ularni joylashtiriladigan alohida-alohida joy ochilgandan so’ng qoplamayotqiziladi.Yillar o’tib ta’mirlash jarayonlari olib boriladigan davrda, qoplamani buzishholatigaolibkelinadi. O’sha paytda u eski mustahkam holatiga qaytmaydi
Zamonaviy suv qochirish tizimlari
Drenaj - Suv qochiruvchi drenaj turi; ortiqcha tuproqgrunt suvlarini yigʻish va ularni zaxi qochiriladigan hududdan tashqariga chiqarib yuborish uchun qurilgan ochiq kanal (zovur)lar yoki uzluksiz drenaj (suvoqar) koʻrinishida yerga yotqizilgan quvurlar tizimidan iborat. Asosiy drenalar (tartibga soluvchi qism), suv qabul qilgichlar G.d.ning asosiy qismlaridir. Gidrostatik bosim farqi taʼsirida suvning drenalarga sizilib chiqishi hisobiga yer osti suvlari sathi tartibga solinadi. Sizib chiqqan suv drenadan oʻzi oqib ketadi. Oʻrta Osiyoda G.d. eng koʻp tarqalgan boʻlib, melioratsiyalanadigan (zaxi qochiriladigan) yerlarning 85% dan koʻprogʻiga xizmat koʻrsatadi.
Ochiq drenajlar bir qancha jiddiy kamchiliklari (drenajlar va zovurlar texnik holatining yomonlashishi, zax qochirish davrining uzoq davom etishi, shoʻr yuvishda suvning koʻp sarflanishi va b.) tufayli uni kamroq qoʻllash yoʻlidan borilmoqda. Oʻzbekistonda yopiq drenaj tarmoqlari 1930—40-yillarda Mirzachoʻldagi tajriba melioratsiya st-yasida qurilgan. Koʻpgina afzalliklar (uzoq foydalanish, tez va qisqa fursatda sugʻorishga imkoniyat yaratishi, suvni tejash va b.)ga ega boʻlgani uchun bunday drenajlar 60-y.larda Mirzachoʻldagi qoʻriq yerlarni oʻzlashtirishda keng joriy etildi.
Ochiq yoki yuzaki drenajlar
Avtomobil yo‘llari va shahar ko‘priklarining harakatlanish polotnosida suv o‘tkazuvchi quvurchalarning oralaridagi bo‘ylama yo‘nalishdagi masofa, bo‘ylama qiyalik 50/00 gacha bo‘lganida kamida 6 m, bo‘ylama qiyalik 5 ‰ dan 10 ‰ gacha bo‘lganida 12 m bo‘lishi kerak. Kattaroq qiyaliklarida quvurchalar orasidagi masofa ko‘paytirilishi mumkin. Uzunligi 9,0 m dan oshiq baitta oraliq qurilmada oraliqdagi quvurchalar soni uchtadan kam bo‘lmasligi kerak
Eguvchi momentlarni quyidagi formulalardan aniqlashga ruxsat etiladi:
a) o‘rta bo‘g‘inlar uchun
b) chetki bo‘g‘inlar uchun:
bunda δ – bo‘g‘inlar tayanish shartini hisobga oluvchi koeffisient, poydevorga qo‘yilgan bo‘g‘inlar uchun 0,22, gruntli to‘shamaga – 0,25 olinadi;
rc– bo‘g‘inning o‘rtacha radiusi, m;
γf – ko‘tarma vaznidan sodir bo‘ladigan yuk bo‘yicha ishonchlilik koeffisienti, 1,3 (0,8)–ga teng,
γf,v – xuddi shunday qo‘zg‘aluvchi tarkibdan, 1,2 ga teng;
1+μ– dinamik koeffisient, ko‘tarma bilan to‘shamaning umumiy qalinligi hisoblaganda 0,4 m va undan kichik bo‘lganda 1+10/(20+λ); qalinligi 1 m va undan katta bo‘lganda esa – 1,0 qabul qilinadi; oraliq qiymatlari uchun – interpolyasiya bo‘yicha aniqlanadi;
grunt bosimi Pv, Pvk va koeffisientning τn qiymatlari (3, 5 va 6) formulalardan aniqlanadi:
vertikal bosim 3
gorizontal bosim
4
bunda Cv – grunt vertikal bosimi koeffisienti;
γn – ko‘tarma gruntining vertikal solishtirma og‘irligi; h – qoplama ostidan quvur bo‘g‘ini ustigacha grunt qatlami qalinligi;
hx – xuddi shunday hisobiy sathgacha
|
| |
