|
Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti urganch filiyali
|
| Sana | 25.12.2023 | | Hajmi | 1,96 Mb. | | #128207 |
Bog'liq 1-chi Zamonaviy Multiprotsessor Fizika fanidan test 10-30 та, 50. 3D transforms, shoxrux, 1 sinf o\'qish kom-ya yillik konspekt (1), Koksaki, ДАВРОНОВА ГУЛХАЁ ШАМСИДДИН КИЗИ, Haqiqatga eng yaqin baholash usulining xossalari, matematika 1996 2007 misol va masala (4), quwat balansı, Eng kerakli iboralar. Part 2, 1 топшириқ Ҳаёт фаолияти хавфсизлиги (1), topshiriq IL, Mustaqil ish 1 hayot faoliyati, Katta yanvar 1-hafta Qishki ko\'ngilochar o\'yinlar (2)
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI URGANCH FILIYALI
Kompyuerni tashkil etish fanidan bajargan
Mustaqil ishi
Mavzu: Zamonaviy multiprotsessorlar va multikompyuterlar
Topshirdi: Sabirjonova.S
Qabul qildi: Xudayberganov.T
Mavzu: Zamonaviy multiprotsessorlar va multikompyuterlar
Mikroprosessorlarni guruhlarga ajratish
Mikroprosessorning turlari
CISC tipidagi, Pentium MMX va Pentium II , Intel, Intel Celeron, VIA, NVIDIA, Elbrus,Philips, Hitachi, Sun, AMD Athlon va boshqalar.Mikroprosessorlar
Zamonaviy Mikroprosessorlar
Birinchi mikroprosessor 4004 mikroprosessori Intel firmasi (AQSH) tomonidan 1971 yilda chiqarilgan. Hozirgi vaqtda bir necha yuzlab turli mikroprosessorlar chiqarilmoqda, lekin eng ommaviy va keng tarqalgani Intel va Intelga o’xshash firmalarning mikroprosessorlaridir.
Barcha mikroprosessorlarni 3ta guruhga bo’lish mumkin :
CISC tipidagi (Complex Instruction Set Command) to’liq to’plamli buyruqlar tizimi bilan MP;
RISC tipidagi (Redused Instruction Set Command) qisqartirilgan to’plamli buyruqlar tizimi bilan MP;
MISC tipidagi (Minimum Instruction Set Command) minimal to’plamli buyruqlar tizimi bilan va etarlicha yuqori tezkor MP (hozirgi vaqtda bu modellar ishlab chiqish bosqichida turibdi).
CISC tipidagi mikroprosessorlar
IBM PC tipidagi ko’pchilik zamonaviy SHKlar CISC tipidagi MPlarni ishlatadi. Izohlar:
MP 80386,80486 mikroprosessorlarida SX, DX, SL va b. harfli o’zgartirish kiritilganlari bor (80486SX, 80486DX), ular bazaviy modeldan shinalar razryadliligi, taktli chastota, ishlash ishonchliligi, o’lchamlari, energiya iste’moli, kuchlanish amplitudasi va boshqa kattaliklar bilan farq qiladi:
DX bazaviy model bilan deyarli mos keladi;
SX va SL, xususan kichikroq shinalar razryadliligiga ega;
SL va ayniqsa SLE energiyani tejaydigan, ixcham SHKda (Lap Top, Notebook) ishlatishga mo’ljallangan.
80486DX — bu MP 80486ning boshlang’ich versiyasidir. U sozlangan matematik soprotsessor va o’lchami 8 Kbayt bo’lgan birinchi darajali kesh-xotiraga ega. Uning uchun maksimal chastota — 50 MG; chastotani yanada oshirish MP uchun ma’noga ega emas edi, chunki ko’pchilik tizimli platalar bunday tezliklarda ishlay olmas edilar.
486SX modeli DXga o’xshash, lekin unda soprotsessor bloklangan. Bu ishlab chiqaruvchiga soprotsessorni testlash harajatlaridan xalos bo’lish va shu bilan maxsulot narxini kamaytirishga imkon bergan.
80486DX va undan yuqori mikroprosessorlar ichki chastotasini ko’paytirib ishlashi mumkin.
Ko’paytirilgan chastota bilan MPning faqat ichki sxemalari ishlashi mumkin. MPga nisbatan hamma tashqi sxemalar, shu jumladan tizimli platada joylashganlari ham, oddiy chastotada ishlaydi.
486DX2—bu 486DXning ichki ikkilangan chastotali variantidir: masalan, 486DX266 tashqi 33 MGli chastotaga (tizimli plata ishlaydigan chastota) ega (shu MPli SHK 486DX50li SHKga taxminan o’xshash), lekin periferiya, tizimli plata, 2-darajali kesh-xotira, asosiy xotira, videokarta va b. sifatiga kamroq qat’iy talablar tufayli arzonroqdir.
486DX4 - bu 4-avlod mikroprosessoridir (to’rt aynan shuni bildiradi, to’rtlangan chastotani emas); u DX2dan ichki kesh-xotirani 16 Kbaytgacha ko’paytirilganligi, uch marta orttirilgan chastotada ishlay olish imkoniyati (486DX4 100) va 5 Vm emas, balki 3,3 V kuchlanishli ta’minoti bilan farq qiladi.
Elementlar soni — bu MP integral sxemasiga joylashtirilgan oddiy yarim o’tkazgichli elementlar soni. Texnologiya odatda elementning mikronlardagi o’lchami bilan tavsiflanadi.
Pentium Pro MP ikkita kristalldan: MPning o’zi va kesh-xotiradan tashkil topgan, ikkinchi kristall uning 256 yoki 512 Kbayt xotirasiga bog’liq ravishda 15,5 yoki 31 mln. yarim o’tkazgichli elementlarni o’z ichiga oladi. Bu 2-darajali kesh-xotira protsessor chastotasida ishlaydi, odatda esa 2-darajali kesh-xotira tizimli plata chastotasida ishlaydi.
Quyidagilarni ta’kidlash kerak:
80386 va undan yuqori MPda buyruqlar konveyerli bajariladi.
Buyruqlarning konveyerli bajarilishi — bu natijalarni MPning bir qismidan boshqa qismiga bevosita uzatishda, MPni turli qismlarida ketma-ket buyruqlarning turli taktlarini bir vaqtda bajarishdir. Buyruqlarning konveyerli bajarilishi SHKning tezkorlilik bo’yicha samaradorligini 2—3 marta orttiradi;
80286 va undan yuqori MPning hisoblash tarmog’ida ishlash imkoniyati;
80286 va undan yuqori MPning ko’p masalalar bilan ishlash(ko’p dasturlar bilan) imkoniyati va bunga mos xotira himoyasi.
Zamonaviy Mikroprosessorlar ikkita ish rejimiga ega:
haqiqiy (bitta masalali), unda faqat bitta dastur bajarilishi mumkin va kompyuter asosiy xotirasining faqat 1024 Kbayti bevosita adreslanishi mumkin, qolgan (kengaytirilgan) xotiraga esa faqat maxsus drayverlar ulangandagina murojaat qilish mumkin;
himoyalangan (ko’p masalali), bu rejimda birdaniga bir nechta dasturlarning bajarilishi, bevosita adreslash va SHKda bor bo’lgan barcha asosiy xotiraga to’g’ridan-to’g’ri murojaat qilish (qo’shimcha drayverlarsiz), uning bajarilayotgan dasturlar o’rtasida avtomatik taqsimlanishi va mos ravishda uni, begona dasturlar tomonidan murojaat qilinishidan himoyalash ta’minlanadi;
80386 va undan yuqori MPlarda virtual mashinalar tizimi rejimini qo’llab-quvvatlash. Virtual mashinalar tizimi ko’p masalali ish rejimining yanada rivojlanishi bo’lib, unda har bir masala o’zining operatsion tizimi boshqaruvi ostida bajarilishi mumkin, ya’ni bitta MPda go’yo, parallel ishlaydigan va turli xil operatcion tizimlarga ega bo’lgan bir nechta kompyuterlar modellashtiriladi.
Pentium Mikroprosessorlari
80586 (R5) Mikroprosessorlari Intel firmasi tomonidan patentlangan Pentium tovar
markasi bo’yicha ko’proq ma’lumdir (boshqa firmalarning 80586 MP boshqacha belgilanishga ega: AMD firmasida K5, Cyrix firmasida Ml va b.).
Bu Mikroprosessorlar besh pog’onali konveyerli strukturaga ega bo’lib, u ketma-ket buyruqlarning bajarilish taktlarini ko’p marotaba birgalikda ishlashini ta’minlaydi va yana boshqarishni shartli uzatish buyruqlari uchun kesh-buferga ega bo’lib, u dasturlarni tarmoqlanish yo’nalishini oldindan aytish imkonini
beradi; samarali tezkorligi bo’yicha ular har bir buyruqni go’yoki bir takt ichida bajaradigan RISC MPlariga yaqinlashadi. Pentium 32 razryadli adresli shinaga
va 64-razryadli ma’lumotlar shinasiga egadir. Tizim bilan qiymatlarni almashish sekundiga 1 Gbayt tezlik bilan bajarilishi mumkin.Hamma Pentium MPlarida har biriga 16 Kbaytdan alohida buyruqlar uchun, alohida ma’lumotlar uchun sozlangan kesh-xotira va 2-darajali kesh-xotiraning sozlangan nazoratchisi (bu nazoratchini MPning ichki chastotasida ishlashini ta’minlaydi) bor; maxsuslashgan konveyerli apparatli qo’shish, ko’paytirish va bo’lish bloklari bor bo’lib, ular siljib yuradigan nuqtali amallarning bajarilishini jiddiy tezlashtiradi. AMD kompaniyasi protsessorlari
AMD kompaniyasining ish joyi tizimi uchun protsessorlari Intel protsessorlariga o’xshab ikki “turga” bo’linadi – qimmatroq va unumlirog’i Athlon (XR.MP) va arzonrog’I – Duron.
Duron bizda deyarli qo’llanilmaydi (sotilmaydi ham), AMDning o’zi ham ularni ishlab chiqarishni to’xtatmoqda. AMD Athlon protsessorlari shundoq ham CPU Intel Celeron narxlari kategoriyasiga kirib, mahsuldorligi esa Intel Pentium 4 bilan teng bo’lgani sababli Duron protsessori haqida biz ezmadik.
Pentium Pro Mikroprosessorlari
1995 yil sentyabrda savdo markasi Pentium Pro bo’lgan 80686 (R6) MPning taqdimot marosini bo’ldi va savdoga chiqarildi.
Mikroprosessor 2ta kristalldan: MPni o’zidan va keshxotiradan tashkil topgan. Lekin u Pentium bilan to’liq mos kelmaydi va xususan, maxsus tizimli platani talab etadi. Pentium Pro 32-bitli ilovalarda yaxshi ishlaydi, 16-bitli ilovalarda esa hattoki Pentiumga birmuncha yutqazadi.
Yangi sxemotexnik echimlar tufayli ular SHKlar uchun yanada yuqoriroq unumdorlikni ta’minlaydi. Bu yangiliklarning bir qismi "dinamik bajarilish" (dinamic execution) tushunchasi bilan birlashtirilishi mumkin, bu
14ta pog’onali superkonveyerli struktura (superpi pelining), boshqarishni shartli uzatishlarda dasturning tarmoqlanishini oldindan aytish (branch prediction) va mo’ljallangan tarmoqlanish yo’li bo’yicha (speculative execution) buyruqlarning bajarish borligini bildiradi. Izoh, Ko’p masalalarni, ayniqsa, iqtisodiy masalalarni echish dasturlarida ko’p sO’nli boshqarishni shartli uzatishlar mavjud. Agar protsessor o’tish, tarmoqlanish yo’nalishini oldindan ayta olsa, u holda uning ish unumdorligi hisoblash konveyerlarini yuklashni optimallashtirish hisobiga sezilarli ortadi. Pentium Pro protsessorida oldindan to’g’ri aytish ehtimolligi 90%, Pentiumda esa 80%. 256 — 512 Kbayt sig’imli kesh-xotira — Pentium protsessorlaridagi yuqori unumli tizimlarning majburiy xususiyatidir. Lekin ularda sozlangan kesh-xotira katta bo’lmagan (16 Kbayt) sig’imga ega, uning asosiy qismi esa protsessordan tashqarida asosiy platada joylashadi. Shuning uchun u bilan ma’lumotlar almashish MPning ichki chastotasida emas, balki odatda 2-3 marta past bo’lgan taktli generator chastotasida amalga oshiriladi, bu esa kompyuterning umumiy tezkorligini pasaytiradi. Pentium Pro MPda 1-darajali kesh-xotira ham (8 Kbayt dan buyruqlar va qiymatlar uchun) va 256 yoki 512 Kbayt sig’imli 2-darajali kristall kesh-xotira ham bor bo’lib, ular Mikroprosessorning o’zini platasida joylashgan va MPning ichki chastotasida ishlaydi.
Pentium MMX va Pentium II Mikroprosessorlari
1997 yilning yanvarida va iyunida multimedia texnologiyasida ishlash uchun modernizatsiya qilingan va mos ravishda Pentium MMX (MMX — Multi Media EXtention) va Pentium II savdo markalarini olgan Pentium Pro Mikroprosessorlarining taqdimot marosimi bo’ldi.
Pentium MMX MP audio va videoma’lumotlarni qayta ishlashga mo’ljallangan qo’shimcha 57ta buyruq, ikki marta kattalashgan (32 Kbaytgacha) kesh-xotira, Pentium Pro MPdan olingan tarmoqlanishlarni oldindan aytish yangi blokini va b. o’z ichiga oladi. Shuning hisobiga unda Pentium MPga nisbatan 1 millionta tranzistorli element ko’proqdir.Bu Mikroprosessorlarni samarali ishlatish uchun barcha eski dasturlarga (shu jumladan Windows 95, Windows NT operatsion tizimlariga ham) moslashtiruvchi dasturli lavhalarni qo’shish kerak; aslida esa, ularsiz ham Pentium MMX MP oddiy Pentium MPdan birmuncha unumliroqdir. Pentium MMX MP oddiy ilovalarni bajarishda Pentium MPga qaraganda 10-15% tezkoProqdir, yangi 57ta buyruqni ishlatib multimedia ilovalarini bajarishda esa u 30%ga tezkoProqdir (taqqoslash uchun Pentium Pro MP oddiy ilovalarni bajarishda Pentium MPga qaraganda, taxminan 20%
tezkoProqdir). Pentium MMXning xonalarini hisobga olgan holda yozilgan dasturlar oddiy Pentium MPli SHKlarda ishlay olmaydi.
Pentium MMX MP uchun Socket 7 raz’yomli (ajratgich), MMX qo’llab-quvvatlaydigan yangi BIOSli va ikkita ta’minot kuchlanishli (2,8 va 3,5 V) tizimli plata talab etiladi.
Pentium II MP boshqa hamma MP larga nisbatan o’zgacha tuzilishga ega, xususan, u uncha katta bo’lmagan plata-kartrij ko’rinishida bajarilgan bo’lib, unga protsessorning o’zi (Pentium Proda 5,5 mln.ta tranzistor bo’lsa, unda 7,5 mln.ta tranzistor bor) va umumiy hajmi 512 Kbayt bo’lgan ikkinchi darajali kesh-xotiraning to’rtta mikrosxemasi joylashtirilgan. Protsessorning o’z mikrosxemasida joylashgan 1-darajali kesh-xotira Pentium Pro MPda bor bo’lgan 16 Kbayt o’rniga 32 Kbayt sig’imga ega, lekin 2-darajali kesh-xotira MPning ichki chastotasida emas, balki ikki marta kichik chastotada ishlaydi.
Pentium II MP 0,35 mikrO’nli texnologiya asosida ishlab chiqariladi va 2,8 V ta’minot kuchlanishini ishlatadi. Uning uchun, tabiiyki, boshqa barcha Pentiumlarga nisbatan o’zgacha tizimli plata talab etiladi.
Shunday qilib, MMX-tizimni yaratish uchun quyidagilar mavjud bo’lishi kerak:
pentium MMX yoki Pentium II Mikroprosessorlari;
ushbu Mikroprosessorlarni qo’llovchi tizimli plata;
bu protsessorlarning qo’shimcha buyruqlarini ishlatishga yo’naltirilgan dasturli ta’minot. Bularning hammasini Mikroprosessorni tanlashda inobatga olish kerak.
RISC tipidagi Mikroprosessor
RISC tipidagi Mikroprosessorlar oddiy, dasturlarda eng ko’p uchraydigan buyruqlarni o’z ichiga oladi. Qiyinroq buyruqlarni bajarish kerak bo’lganda Mikroprosessorda ularni oddiylaridan avtomatik yig’ish amalga oshiriladi. Bu MPlarda har bir oddiy buyruqni bajarishga, ularni yozib quyilganligi va parallel bajarilishi hisobiga 1 mashina takti sarflanadi
(CISC tizimidagi hatto eng qisqa buyruqni bajarishga ham odatda 4 takt sarflanadi).
RISC tipidagi birinchi MPlardan — ARM (uning asosida IBM PC RT SHK yaratilgan) 118ta turli xil buyruqlarga ega bo’lgan 32-razryadli MP hisoblanadi. Zamonaviy RISC MPlari (80860, 80960, 80870, Power PC) 150 mln. amal/sekund tezkor, 64-razryadlidir.
Power PC mikroprosessorlari (Perfomance Optimized With Enhanced RISC PC) juda istiqbollidir va
hozirning o’zidayoq mashina-serverlarda va Makintosh tipidagi SHKlarda keng qo’llanilmoqda. Power PC mikroprosessorlari 300 MG gacha taktli chastotaga ega, Alpha Mikroprosessorlari esa hozirgi vaqtdagi eng yuqori taktli chastota — 600 MG modeliga ega.
RISC tipidagi mikroprosessorlar juda yuqori tezkorlikka ega, lekin dastur jihatdan CISCprotsessorlar bilan moslashgan — IBM PC SHKlari uchun ishlab chiqilgan dasturlarni bajarishda, ular CISC tipidagi MPlarni dasturli darajada, faqat emulyatsiya (modellashtirish, imitatsiya qilish) qilishi mumkin, bu esa ular samarali unumdorligini keskin pasayishiga olib keladi. Barcha yangi MPlar 0,35 mkm va undan kichik tartibli chiziqli o’lchamli elementlarning shakllanishini ta’minlovchi texnologiya asosida yaratiladi (an’anaviy 80486 va Pentium MPlarida 0,8 mikrO’nli elementlar ishlatilgan). Elementlar o’lchamlarining kichiklashishi quyidagilarga imkon beradi:
MP taktli chastotasini 100 MG gacha va undan yuqorigacha oshirish, chunki tezkorlikni oshirishdagi to’siq «yorug’likning» etarli bo’lmagan (!) tarqalish tezligidir (300 000 km/s); • pasaytirilgan manba kuchlanishi 3,3 Vni ishlatish imkoniyati (standart 5 V o’rniga) hisobiga MP qizib ketishini kamaytirish. MP funktsional jihatdan ikki qismdan iborat:
amalli, u o’z ichiga boshqarish qurilmasi (BQ), arifmetik-mantiqiy qurilma (AMK) va mikroprosessorli xotirani (MPX) oladi (bir nechta adresli registrlardan tashqari);
interfeysli, ular o’z ichiga MPXning adresli registrlarini; buyruqlar registrlari blokini — mashinaning yaqin taktlarida bajariladigan buyruqlar kodlarini, saqlash uchun xotira registrlarini, shinalarni va portlarni boshqarish sxemasini oladi.
Ikkala qism parallel ishlaydi, lekin interfeysli qism amalli qismdan o’zib ketadi, shuning uchun xotiradan navbatdagi buyruqni tanlab olish (uni buyruqlar registri blokiga yozish va oldindan tahlil qilish) amalli qism oldingi buyruqni bajarish vaqtida bajariladi. Zamonaviy mikroprosessorlar interfeysli qismida bir nechta guruh, registrlarga ega, ular turli darajadagi o’zib ketish bilan ishlaydi, bu esa amallarni konveyer usulida bajarish imkonini beradi. MPning bunday tashkil etilishi uning samarali tezkorligini sezilarli oshirish imkonini beradi.
Zamonaviy Mikroprosessorlarning turlari quyidagi jadvalda keltirilgan
|
Takt Ishlab Ishlab ’rnatilgan Markasi chastotasi chiqilgan chiqqan Mikroprosessor
(turi) (MG) vaqti tashkilot kompyuter markasi
|
|
|
1
|
8088
|
4,7
|
1983
|
|
|
Intel
|
IBM PC XT
|
|
|
2
|
80286
|
15-25
|
1985
1990
|
|
Intel
|
IBM
IBM PS/2
|
PC
|
AT
|
3
|
80386
80386SX
80386DX
|
25-40
25-40
25-40
|
1988
1991
|
-
|
Intel
|
IBM IBM
IBM 386DX
|
|
386
386SX
|
|
|
3
|
80386
80386SX
80386DX
|
25-40
25-40
25-40
|
1988
1991
|
-
|
|
Intel
|
IBM IBM
IBM 386DX
|
|
386
386SX
|
|
|
|
80486DX
|
25-50
|
1990
|
|
|
|
IBM
|
|
486
|
4
|
80486DX2
80486DX4
|
50-66
100
|
1991
1991
|
Intel
|
IBM
IBM 486DX4
|
486DX2
|
|
|
|
80486DX2
|
66-80
|
|
|
|
|
Am
|
|
486DX2
|
5
|
80486DX4
80486DX5
|
100-120
133
|
1992
|
AMD
|
Am
Am 586
|
486DX4
|
|
|
|
80486DLS
|
66-80
|
|
|
-
|
|
486DLS
|
|
|
|
|
80486SLS
|
66-80
|
|
|
|
486SLS
|
|
6
|
80486DX
80586
80560
|
66-80
100
120
|
1992
1993
|
|
Cyrix
|
Cx Cx
Cx 5*60
|
486DX
|
|
|
|
|
|
|
|
5*86
|
|
7
|
|
80486DX2
80486DX4
|
66-80
100
|
1992
1993
|
|
–
|
Ti
|
Ti
Ti 486DX4
|
|
486DX
|
|
Pentium mikroprosessorlari 80586 (R5) mikroprosessorlari Intel firmasi tomonidan patent-langan Pentium tovar markasi bo’yicha ko’proq ma’lumdir (boshqa firmalarning 80586 MP boshqacha belgilanishga ega: AMD firmasida K5, Cyrix firmasida Ml va b.).
Pentium Pro mikroprosessorlari 1995 yil sentyabrda savdo markasi Pentium Pro bo’lgan 80686 (Rb) MP ning taqdimot marosimi bo’ldi va savdoga chiqarildi.
Mikroprosessor 2 ta kristalddan: MP ni o’zidan va kesh-xoti-radan tashkil toptan. Lekin u Pentium bilan tuliq. mos kelmaydi va xususan, maxsus tizimli platami talab etadi. Pentium Pro 32- bitli ilovalarda yaxshi ishlaydi, 16-bitli ilovalarda esa xattoki Pentiumga birmuncha yutqazadi.
Pentium mikroprosessorlari 80586 (R5) mikroprosessorlari Intel firmasi tomonidan patent-langan Pentium tovar markasi bo’yicha ko’proq ma’lumdir (boshqa firmalarning 80586 MP boshqacha belgilanishga ega: AMD firmasida K5, Cyrix firmasida Ml va b.).
Pentium Pro mikroprosessorlari 1995 yil sentyabrda savdo markasi Pentium Pro bo’lgan 80686 (Rb) MP ning taqdimot marosimi bo’ldi va savdoga chiqarildi.
Mikroprosessor 2 ta kristalddan: MP ni o’zidan va kesh-xoti-radan tashkil toptan. Lekin u Pentium bilan tuliq. mos kelmaydi va xususan, maxsus tizimli platami talab etadi. Pentium Pro 32-bitli ilovalarda yaxshi ishlaydi, 16-bitli ilovalarda esa xattoki Pentium ga birmuncha yutqazadi.
Videokarta tushinchasi va uni o`rnatish
Video adapteri
Bugun biz video karta va uning turlarini ko'rib chiqamiz. Ketdik bo'lmasam: Aslida video karta degan tushunchani tushunib olsak. Hozirgi kunda bizda tasvir va videolarimizning aniqlik yoki tiniqlik sifati yuqori bo'lib bormoqda. Oldingidek xira va aniq bo'lmagan tasvir va videolar hozirda deyarli mavjud emas. Sababi video karta mavjud ekanligi. Video karta bu bizga tasvir va videolarni tiniqlashtirib beruvchi yoki bizning ko'zimiz ilg'ay oladigan sekundiga 25 kadr o'tishini tezkorlik bilan ta'minlab beruvchi va albatta piksellarni video karta qo'llay olishiga qarab kichraytirib beruvchi qurilma hisoblanadi. Sodda qilib aytganda video karta tezkor qayta ishlovchi qurilma hisoblanadi. Quyida keltirilgan rasmlarda video karta qurilmalarini ko'rish mumkin:
Video kartaning bir necha turlari mavjud bo'lib, biz ularni asosiy ikki turidangina hayotda farqlay olishimiz mumkin. Bular:
O'rnatilgan video karta, bunda, qizil rang bilan belgilangan qurilma
O'rnatilgan video karta — bunday video karta o'rnatilgan kompyuterlar bazaviy ishlar uchun mo'ljallangan kompyuter bo'ladi. Ya'ni Operatsion tizim grafikasini ko'rsata olish uchun, ofis ishlari bilan ishlash, oddiy dasturlardan foydalanish, yuqori sifatli rasm yoki film tomosha qilish yoki yengil ya'ni video kartaning xotirasi qo'llay oladigan o'yinlarni o'ynash mumkin (lekin undan yuqori video kartadan xotira talab qiladigan o'yinlarni o'ynash taklif etilmaydi). Video kartaning xotirasi 256Mb gacha bo'lishi mumkin. Bu turdagi video xotira alohida bo'lmaydi bular ona plata (motherboard)da o'zi o'rnatilgan bo'ladi. Hozirgi kunda Intel, ATI (AMD tarkidigi kiruvchi), VIA kabi firmalar o'rnatilgan video kartalarniishlab chiqaradi.
Tashqi ulanuvchi video karta
Tashqi ulanuvchi video karta — aslida olganda bu video karta tashqidan ulanmaydi ya'ni kompyuter ichida paxsus port orqali ona plata (motherboard)ga ulanadi. Nega tashqi ulanuvchi video karta deb nomlanishiga kelsak bu video kartasiz ham bizning kompyuter ishlaydi va bu kartani kompyuter ishini tezlashtirish maqsadida qo'shimcha tarzda o'rnatiladi. Bu kabi video kartalarning o'zining operativ xotirasi, kesh xotira va ishlash chastotasi mavjud. Bularning ishlab chiqilishi kompyuter texnologiyasida ancha yutiqlarga erishishga sabab bo'ldi. Chunki endi yuqori sifatli video va tasvirlarni ko'rishimiz, turli sifatli o'yinlarni o'ynashimiz, yuqori aniqlikda ishlovchi dasturlar bilan ishlash imkoniyati yuzaga keldi desak mubolag'a bo'lmaydi. Tashqi video kartalarning hajmi 256Mb va undan yuqori bo'ladi. Hozirgi kunga kelib o'yinlar uchun mo'ljallangan 1Gb — 12Gb gacha bo'lgan video kartalar mavjud. Bularni ishlab chiqaruvchi firmalarga asosiy talabgorlar AMD va Nvidia firmalaridir.
|
| |
