|
Neft va gaz kimyosi
|
| bet | 1/5 | | Sana | 19.08.2023 | | Hajmi | 207.7 Kb. | | #79020 |
Bog'liq Nigora Mikrogeterogen dispers sistemalar, davlat talablari TMR Aziza (2)
O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O`RTA MAXSUS TA`LIM VAZIRLIGI NAMANGAN DAVLAT UNIVERSITETI KIMYO KAFEDRASI
“NEFT VA GAZ KIMYOSI”
fanidan
“Xloralkanlarni termik va katalitik parchalash”
mavzusida
KURS ISHI
Bajardi: F.Nigora
Rahbar: N. Ubaydullayeva
Namangan 2021
Namangan Davlat Universiteti tabiiy fanlar fakulteti kimyo yo’nalishi 303-guruh talabasi Fayzullayeva Nigoraning Neft va gaz kimyosi fanidan “Xloralkanlarni termik va katalik parchalash” mavzusidagi yozgan kurs ishiga
Taqriz
Ushbu kurs ishi “Xloralkanlarni termik va katalitik parchalash” mavzusida bo’lib, unda kimyoviy tushunchalar, mavzuga oid nazariyalar, fikrlar amaliy mashqlar qamrab olingan. Jumladan, natriy va uning brikmalarini xossalari va ularning ahamiyati yoritib berilgan.
Talaba kurs ishini bayon etishda fanga uslubiy qo’llanmalar internet ma’lumotlaridan foydalangan biroq ommaviy axborot nashrlaridan foydalanmagan. Bundan tashqari kurs ishini bayon etishda ba’zi bir jumlalarni, formulalarni tuzishda xatolikka yo’l qo’ygan
Yuqoridagilardan kelib chiqib hay’at a’zolari ijobiy ball berishlarini so’rayman.
Taqrizchi:
Mavzu: Xloralkanlarni termik va katalitik parchalash
Reja:
KIRISH
ASOSIY QISM
Xloralkanlar haqida ma’lumot
Xloralkanlarning ishlatilishi
Xloralkanlarni termik parchalanishi
Xloralkanlarni katalitik parchalanishi
II. XULOSA
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
K I R I S H
Ilg’or tеxnologiyalarning bosh maqsadi – tashlandiq va foydasiz narsalardan foydali narsalarni ishlab chiqarish usullar izlab topishdir.
D.I.Меndeleyev.
Organik birikmalarni ishlab chiqarish qadimdan boshlangan, ammo u uzoq yillar davomida tabiiy materiallar tarkibidagi mahsulotlarni (qand-shakar, skipidar, o'simlik va hayvon moylari hamda yog'lari va boshqalar) ajratib olishga asoslangan yoki murakkab tabiiy mahsulotlarni oddiy moddalarga (oziq-ovqat mahsulotlarini spirt va sirka kislotasiga, yog'larni sovun va gliseringacha) parchalashga asoslangan edi.
XIX asrning o'rtalariga kelib organik kimyo taraqqiyotida yirik muvaffaqiyatlar qo'lga kiritildi. A.M.Butlerovning organik moddalarning tuzilish nazariyasi yaratildi, fizika, kimyo va texnik fanlarning yutuqlari, toshko'mirni kokslashdan hosil bo'luvchi qo'shimcha mahsulotlarga asoslangan xomashyo bazasining yaratilishi va boshqalar, organik sintezning paydo bo'lishiga, ya'ni, oddiy moddalardan murakkab moddalarni olishga olib keldi.
O'zbekiston neftgaz sanoati ayni kunda mamlakat iqtisodiyotining eng yirik tarmoqg’i hisoblanadi va energetikaning muhim asosini tashkil etadi.
O’zbekiston Prezidenti I.A.Karimov respublikamiz neftgaz sanoatining keyingi yillarda barqaror rivojlanganligini, mustaqillikka erishish yo’lida salmoqli ishlar qilinganligini ta’kidlab, yoqilg’i energetika kompleksni bundan buyon ham jadal rivojlantirish siyosatimizning ustvor vazifasi bo’lib qolishga katta ahamiyat berib kelmoqda.
Hozirgi zamon jahon neftni qayta ishlash sanoati yoqilg’ilar sifatiga, chiqindi gazlarning midqoriga bo’lgan talabning ortishi bilan xarakterlanadi. Yonganida atmosferaga qo’rg’oshinning zaharli birikmalari chiqaradigan etilirlangan benzin ishlab chiqarish tabora kamayib bormoqda.
O’zbeekistonda ham dunyoning boshqa davlatlari kabi qo’rg’oshin birikmalarisiz benzin ishlab chiqarish va ekologik toza benzinga to’liq o’tish, atrof-muhitni muhofaza qilish, aholi sog’ligini saqlash borasidagi eng muhim yo’nalshlardan biri hisoblanadi1.
Hozirgi kunda rivojlangan davlatlarda benzinning oktan sonini oshirishda aromatik aminlar, oksigenatlar- alifatik spirtlar, oddiy efirlar (metil-uchlamchi butil efiri) metallosenlardan foydalanilmoqda. Aromatik aminlar va metallosenlarning qimmatligi va xom ashyo bazasining mavjud emasligi ulardan katta miqdorda foydalanishga imkon bermaydi. Shuning uchun ham arzon sanoat xom ashyolari asosida yangi, ekologik toza oktan sonini oshiruvchi qo’shimchalar yaratish va ishlab chiqarish eng dolzarb muammolardan biri hisoblanadi.
Mazkur mavzuni tanlashimdan asosiy maqsad Respublikamizdagi neft va gaz kondensatlariga asoslangan kimyo sanoati korxonalari, hamda ulardan samarali foydalanishni o’rganish maqsad qilib olingan. Ma’lumki, yonilg’i energetik resurslar va ulardan samarali foydalanish hisob-kitoblarga ko’ra, hozirga kelib, dunyo mamlakatlarining energiyaga bo’lgan ehtiyojlarini qondirish uchun yer-dagi organik yonilg’ilar zahirasi taxminan 150 yilga, jumladan, neft 35-40 yilga, gaz 50 yilga, ko’mir esa 425 yilga etishi aniqlangan.
Ko’mir zahiralari neft va gaz zahiralaridan ikki marta ko’p. Olimlarning fikriga ko’ra, energiya manbalarining asosini tashkil qiluvchi neft va gazni tejab-tergab ishlatish uchun ulardan olinadigan sintetik mahsulotlar, turli xil xom ashyolarni ko’mirni qayta ishlash hisobiga almashtirish lozim. Qazib olish jarayonlarida texnologik jarayonlarni talab darajasida takomillashmaganligi natijasida, ko’mirning 45 foizi, neftning esa 60 foizi yer bagrida qolib ketmoqda. Neft konlaridan neftni to’la qazib olish kabi muhim vazifani hal etish uchun qatlamlararo bosimni oshirish, issiq suyuqliklar va elektr zaryadlari yordamida neftning qovushqoqlik xossasini kamaytirish usullarini qo’llash lozim. Energetik muammolarni hal etishning muhim yo’nalishlaridan biri — gaz bilan birga olinadigan, ammo gaz quvurlarida tashish imkonini bermaydigan gaz kondensatlaridan foydalanishdir. Ulardan foydalanishning eng maqbul yo’li ularni dizel yonilg’isigacha qayta ishlashdir. Kondensatlardan olingan dizel yonilg’ilarining toksiklik darajasi ancha kam bo’ladi. Bunday yonilg’ilarga ishlagan avtotransportlar sundirg’ichlaridan chiqadigan gazlar tarkibida konserogen moddalar odatdagi dizel yonilg’isidagiga nisbatan 30 foiz kam bo’ladi. Yaqin kelajakda benzin, kerosin va boshqa yonilg’ilarni ko’mir tarkibidan olish, shuningdek, noan’anaviy energiya manbalaridan va ikkilamchi energetik resurslardan keng foydalanishni yo’lga qo’yish rejalashtirilmoqda. Shu bilan birga mavjud energiya manbalari energayasidan tejab-tergab foydalanish lozim.
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimov o’zining "O’zbekiston XXI asr bo’sag’asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari" asarida "zararsiz va chiqindisiz yangi texnologiyalarni yaratish, xalqning turmush darajasini oshirish va xalq xo’jaligi ehtiyojlarini qondirish maqsadida kimyo sanoatini rivojlantirish muammolariga katta ahamiyat berdi2".
Respublika hoyob yoqilg’i – energetika resruslariga va qudratli energetik bazaga ega. O’rganilgan gaz bazasi salkam 2 trillion kubometr, ko’mir zahirasi 2 milliard tonnadan ortiqdir. Bizda 160 dan ziyod neft konlari bor. Neft, gaz va kondensat zahiralari o’z talablarimizni to’la ta’minlabgina qolmay, energiya manbalarini chetga chiqarish imkonini ham beradi. Bugun bu sarmoya sarflashning eng foydali sohalaridan biridir.
Bugungi kunda O’zbekistonning yer ostida juda katta neft va gaz qatlamlari bor. Respublika hududining salkam 60 % ni ularni qazib olish uchun istiqbolli hududlar hisoblanadi.
Beshta asosiy neft – gaz mintaqsini; Ustyurt, Buxoro – Xiva, Janubiy – G’arbiy Hisor, Surxondaryo, Farg’ona mintaqalarini ajratib ko’rsatish mumkin. Neft resruslari bo’yicha umumiy imkoniyat 4 milliard tonnadan ortiq. Gaz kondensati bo’yicha 630 million tonna, tabiiy gaz bo’yicha salkam 5 trillion kubmetrni tashkil etadi. Neft va gaz resruslarining zahiralari qiymati bir tirilliondan oshib ketadi.
Sho’rtan gaz -kimyo majmuida olingan propandan respublika rezina texnika va avtomabil sanoati uchun zarur bo’lgan nitril – aksil kislotasi , nitron tolasi olish uchun tegishli texnologiyalar joriy etish uchun foydalanish mumkin.
-Respublikada gaz transportining keng shaxobchali tizimi vujudga kelgan. U MDH mamlakatlari gaz quvurlarining yagona tizimiga chiqadigan umumiy uzunligi 12 ming km bo’lgan to’qqizta magistral gaz quvurlarini o’z ichga oladi.
Hozirgi kunda O’zbekistonning davlatlararo magistral gaz quvurlari, Turkmaniston–O’zbekiston–Qozog’iston–Xitoy va O’zbekiston–Afg’oniston–Pokiston gaz quvirlari qurilishida ishtirok etish masalasi ko’rib chiqildi va 2012 yilning may oyida shu quvurlarning ochilish mavzusida konfrensiya bo’lib o’tdi.
-Qashqadaryo neft va gaz kabi qimmat baho xom ashyolarning ulkan zahiralari bilan dunyoga mashhurdir. Bugungi kunda mamlakatimizda ishlab chiqarilayotgan tabiiy gazning 88% i neftning esa 92% Qashqadaryo hududidan qazib olinayotganidan yaqqol ko’rishimiz mumkin.
-Sho’rtan gaz – kimyo majmiyi nafaqat Qashqadaryo zaminida, balki yurtimizning boshqa mintaqalari va hududlarida yangi–yangi ishlab chiqarish tarmoqlarining vujudga kelishiga va rivojlanishi uchun sharoit yaratadi. Eng muhimi, bu ulkan korxona mamlakatimiz sanoat bilan birga nihoyatda zarur bo’lgan xom ashyosi, plyonka, syultirilgan gaz suv va gaz quvurlari, boshqa ko’plab texnik uskunalar, uy – ro’zg’or buyumlari ishlab chiqarib, davlatimizning iqtisodiy qudratini oshirishga salmoqli hissa qo’shadi.
Ilmiy-texnikaning jadal rivojlanish va dunyoni ekologik holatini o’zgarish sharoitida XXI asrda rivojlanish istiqbollarini baholab Prezident I.A.Karimov odamlarni biosferaga ta’sirini va ekologik muammolarini hal etishni hozirgi kunning dolzarb vazifalaridan biri ekanligini ta’kidlab o’tdilar.
Ma’lumki, inson faoliyati natijasida atmosferada “parnik” gazlarini oshib borishi iqlimni isib ketishiga olib keladi va hozirgi kunda dunyo jamiyati muhokama qilayotgan bosh muammolardan biri hisoblanadi.
Neftgaz sanoatini atrof-muhitni ifloslanishida katta ulushi bor. AQSH Milliy okeanik va atmosfera ma’muriyatining ma’lumotlariga ko’ra 2006 yili yer yuzasida 168 mlrd.m3 yo’ldosh neft gazi mashalarida yoqib yuborilgan. Bu ko’rsatkichga eng katta salbiy ulush qo’shgan davlatlar qatoriga Rossiya (50,7 mlrd3), Nigeriya (23 mlrd3), Eron (11 mlrd3), iroq (8 mlrd.m3) va Qozoqiston (5,8 mlrd.m3) kiradi.
O’zbekiston gidrometrologiya xizmati axborotiga ko’ra Respublikamizda yiliga CO2 ekvivalentida 163 ming tonna “parnik” gazlari atmosferaga chiqarib yuborilmoqda. Bunda uglerod ikki oksidi chiqindilarining 98% qazib olinayotgan yoqilg’ilarni yoqish natijasida hosil bo’lmoqda. Shu sababli, bu muammoga Respublikamizda katta ahamiyat berilmoqda.
Xloralkanlar haqida ma’lumot
Uglevodorodlardagi bir yoki bir nechta vodorod atomi galogen bilan almashgan birikmalarga galoidli birikmalar deyiladi. Galoidga almashgan vodorod atomi soniga qarab galoidli birikmalar monogaloidli, digaloidli va poligaloidli birikmalaiga bo‘linadi. Galoidli birikmalar molekulaning uglevodorod qismiga qarab, to ‘yingan, to ‘yinmagan va arom atik uglevodorodlarni galoidli birikmalariga bo‘linadi:
Galoidli birkmalar molekuladagi galogen atomining joylanishiga qarab, birlamchi, ikkilamchi va uchlamchi galoidli birikmalaiga bo‘linadi
Oddiy sharoitda brom qutbsiz erituvchilarda alkenlarga oson birikadi
Vodorod bromid ajralib chiqmasdan bromli suvning rangsizlanishi qo’sh
bog uchun sifat reaktsiyasi hisoblanadi. Bu reaktsiya elektrofil birikish AE kabi
kechadi. Reaktsiya davomida galogen molekulasidagi bog geterolitik parchalanishga uchraydi. Bu reaktsiya bir necha bosqichda boradi:
a) p-Kompleksning hosil bo’lishi . Galogen p-bogga yaqinlashganda galogenning qutbsiz molekulasi qutblanadi va faol elektrofil zarrachaga aylanadi. Keyin qisman musbat zaryadga ega bo’lib qolgan galogen atomi p-bogga hujum qiladi. Bunda turgun bulmagan p-kompleks ·osil bo’ladi:
b) p - Kompleksning s- kompleksga aylanishi. Bunda galogen atomlari orasidagi bog geterolitik o’zilib galogenoniy ioni hosil bo’ladi. снamasi halqali galogenoniy ioni s - kompleks deb ataladigan karbkation bilan muvozanatda bo’ladi:
Karbkationlar - musbat zaryadlangan uglerod atomida valent elektronlar
sekstetini saqlagan beqaror intermediatlaridir.
v) Galogenoniy ioniga nukleofil hujum. Endi ajralib chiqqan galogenid-ion (bizning misolimizda brom anioni) galogenoniy ioniga galogenga qarama-qarshi tomondan hujum qiladi. Natijada trans-birikish mahsuloti hosil bo’ladi:
trans - birikish bu jarayonning haqiqatan ham bir necha bosqichda borishni tasdiqlaydi, aks holda reaktsiya bir bosqichda borib, tsis - birikish sodir bo’lishi kerak edi. Alkinlar, tutashgan va ajratilgan dienlar ham galogenlarni huddi alkenlar kabi biriktirib oladi. Bunda birikish ikki bosqichda borib, dastlab bir molekula, keyin esa ikkinchi molekula galogen birikadi. Masalan:
Olfaktor fabrikasiga ishlab chiqarish uchun 500 kg anizol yetarli bo’lgan, biroq fabrika agenti 500 kg dan ko’proq anizolga buyurtma bergan, kompaniya xomashyoni ma’lum miqdoridan parfumeriya mahsulotlari olib, ortiqcha anizolni ishlatish uchun bir usul topishi kerak edi. Buning bir iloji p-metoksiasetofenon olish edi, shuningdek bu modda kreatogen deb ataluvchi o’simlik gullarida tabiiy ravishda paydo bo’ladi. (Crataegus spp.). Ularning kimyoviy texnik mutaxasislari p-metoksiasetofenonni anizoldan Friedel-Krafts reaksiyasi bilan sintez qilish mumkin deb o'ylashadi, ammo ular reaksiya asosiy mahsulotini boshqa hosil bo’lgan izomerlarning aralashmasidan ajratish qiyin bo'lishi mumkin degan xavotirda edilar. Ularning biznes boshqaruviga ko'ra, Olfaktor zavodi qimmatbaho bo'linma uskunasiga investitsiya kiritish kerak bo'lsa, mahsulotni qulay narxda sotolmaydi. Shunda fabrika kimyo mutaxasislariga anizolning Friedel-Krafts atsillash reaksiyasini asosan p-metoksiasetofenonni hosil bo’lish unumini yuqori qilish va unga boshqa izomerlar aralashmaslik yo’llarini topishni asosiy masala qilib berdi. Bundan tashqari, yana qimmat bo'lgan alyuminiy (III) xlorid o'rniga Lyuis kislotasi katalizatori sifatida temir (III) xlorid ishlatilishi mumkinligini aniqlash ham kerak edi.
Xloralkanlarning ishlatilishi
Benzol halqasiga bog’langan karbonil guruhiga ega aromatik ketonlar fenon deb nomlanadi. Ushbu guruhning eng oddiy a'zolari - asetofenon, parfyumeriyada apelsin gullari hidini tarqatish uchun ishlatiladigan yoqimli hidga ega suyuqlik va umumiy turdagi gipnotik, uyqu chaqiradigan preparat sifatida ham qo'llaniladi. Charlz Fridel 1857 yilda kalsiy benzoat va kalsiy asetat aralashmasini distillash orqali birinchi marta asetofenonni oldi. Bu xushbo'y fenon, benzofenon, parfumiriya sanoati uchun fiksator sifatida ishlatiladigan moddalar, insektitsed va narkotik moddalar ishlab chiqarish uchun boshlang'ich material sifatida ishlatiladigan eryonaga o'xshash hidli oq rangli qattiq moddadir. Teodor Zinke birinchi marta benzoil xlorid va benzolni metall bilan qizdirish orqali benzofenon olgan. Bu aslida Friedel-Krafts reaksiyasi edi, lekin Zinke buni bilmas edi, chunki u reaksiya hali aniqlanmagan edi.
Tabiiy va sintetik mushklar o’tkir hidli moddalardir, ular parfyumeriyada dezodorantlar va malhamlar olishda foydalaniladi. Mushkon (3-metilsiklopentadekanon) deb nomlangan katta halqali ketonlar tabiiy mushkning asosiy tarkibiy qismidir. Tabiiy Mushkon juda qimmatga tushadi va shuning uchun u asosan sintetik musklar bilan almashtirildi. Ular orasida mushk keton va selestolid deb ataladigan fenonlar ham bor.
Mushk keton m-ksiloldan ikki bosqichli Frieded-Krafts reaksiyasi bilan olinadi: uchlam-butil xlorid bilan alkillash va asetil xlorid bilan astsillash, keyin aromatik halqaning nitro birikmasi keltirilgan(1-rasm).
Mushk keton sintezi
Benzofenon va sintetik mushklar singari, ko'pchilik fenonlar muvofiq aromatik halqani atsillash vositasida Friedel-Krafts reaksiyasi orqali olish mumkin. Teodor Zinke muvaffaqiyatsizlikka uchragan eksperimentining mohiyatini bilganida edi, Friedel-Krafts reaktsiyasi "Zinke reaksiyasi" deb atalishi mumkin edi. 1869 yilda Zinke metil-kumush ishtirokida benzil xlorid va xlorasirka kislotani Vyurs reaksiyasini o'zgartirishi bilan 3-fenil propion kislotani sintezlashga harakat qildi. Asosiy modda sifatida benzol bilan reaksiyani amalga oshirayotganda, Zinke ko'proq vodorod xlorid hosil bo’lganini va asosiy mahsulot kutilgan karbosiklik kislota o'rniga difenilmetan ekanligini kuzatdi.
Taxminan to'rt yil o'tgach, Charlz Friedel ismli fransuz talabasi Vyurtz laboratoriyasida katalizator sifatida rux kukunini ishlatib, "Zinke reaksiyasi" ni kuzatdi. Reaksiya birdaniga shiddatli tus oldi, Fredel katalizatorni olib tashlash reaksiya sustlashishini o'ylab, rux kukunini ajratib oldi. Ikkala holatda ham, reaksiya yaxshi davom etdi. Ushbu voqeadan keyin uning fikrlari haqida hech narsa yozilmagan bo'lsa-da, Friedel jarayon mohiyatini tushungan bo'lishi kerak. 1877 yili u va uning hamkori, amerikalik Charles Mason Krafts, organik kimyo tarixidagi eng muhim sintetik usullardan biri sifatida Friedel-Krafts reaksiyasini boshlaganini e'lon qilgan bir gazeta chop etdi. Friedel va Kraftslarni asosiy kashfiyoti oddiy edi - organik galoidlarning aromatik birikmalar bilan reaksiyasida katalizor vazifasini bajargan metall emas, balki metall xloridi edi. Zinke tajribasida metallning oksidlanishi natijasida reaksiya davomida kumush xlorid hosil bo'lgan. Friedel va Krafts, suvsiz alyuminiy xloridni mavjud katalizatorlar orasida eng samarali ekanligini aniqladi. U Friedel-Krafts reaksiyalarining ko'pchiligi uchun ommaviylashgan katalizatorga aylandi.
Xloralkanlarni termik parchalanishi
Friedel-Krafts reaksiyasi bir reaksiya turi emas. Bunda alyuminiy xlorid (yoki boshqa Lyuis kislotasi katalizatori) va mos alkillovchi yoki atsillovchi agentni ishlatib, aromatik birikmalarning alkillash va atsillash reaksiyalarida turli hosilalarni olish mumkin. Odatiy Friedel-Krafts atsillash reaksiyasida katalizator sifatida suvsiz alyuminiy xlorid, atsil guruh hosil qiluvchi modda sifatida karbon kislota xloridi ishlatiladi. Alyuminiy xlorid kislotadagi xlorni tortib olib kompleks hosil qilish orqali 1-bosqichda ko'rsatilganidek, atsillovchi agentdan chiqadigan guruhni ya’ni atsil guruhini ajratadi. Keyinchalik, atsil ioni ℼ-bog'lanishli benzolga hujumga o'tadi va aril ionini (2-bosqich) hosil qiladi va u aromatik halqani va katalizatorni qayta tiklash uchun proton yo'qotadi (3 bosqich). Atsillovchi guruh sifatida ko’pincha asetil xlorid o'rniga sirka angidrid ishlatiladi. Chunki angidrid ishlash uchun xavfsizroq bo'ladi va odatda yaxshi unum beradi. Biroq, atsillashda sirka kislota angidridi ishlatilsa katalizator ko'proq talab qilinadi, chunki ba'zida alyuminiy xloridlar reaksiya vaqtida hosil bo'lgan sirka kislotasi bilan komplekslanadi va katalizator sifatida samarasiz bo'lib qoladi. Odatda, 2-3 mol AlCl3 sirka kislota angidridi uchun sarflanadi.
Ushbu tajribada reaksiya erituvchisi sifatida dixlormetan, atsillovchi qilib sirka angidridi ishlatiladi. Reaksiya ekzotermik bo'lib, sekinlik bilan sirka angidridi va boshqa reagentlar qo'shib boriladi, reaksiyani davom ettirish uchun ozroq isitiladi. Reaksion aralashma muzli suvga quyilsa mahsulot bilan Lyuis kislotasi kompleksini parchalaydi va noorganik tuzlarni suvli fazaga o'tkazadi. Mahsulot organik erituvchini bug'latish va qoldiqni distillash orqali olinadi. Xona haroratigacha sovutilganda mahsulot kristallanishi kerak.
Asos sifatida, monomahsulot benzolni atsillashda olingan har uch xil mahsulotdan birortasini yoki hammasini olish mumkin. Sizning mahsulotingizning erish nuqtasidan va spektridan siz asosan bitta birikma yoki izomerlarning aralashmasi bor yoki yo'qligini aniqlashingiz kerak va agar u bitta tarkibiy qism bo'lsa, uning qaysiligi aniqlanadi. Ikkilamchi benzollar o'zlarining IQ-spektrida C-H bog’larining joylashuvi bilan ajralib turadi. Ushbu bog’lar 850 sm-1 dan past bo'lgan chastotalarda (to’lqinlar raqamlar bilan ifodalanadi) namayon bo'ladi. Bunday tarmoqli chastota 1-jadvalda ko'rsatilganidek, halqa ustidagi qo'shni vodorodlarning soni kamayadi. Shunday qilib, benzol halqaning para-izomerdagi ikkita qo'shni vodorodlarning yutulish sohasi 840-810 sm-1 da; meta-izomerdagi uchta qo'shni halqa vodorodlari 810-750 sm-1 sohada yutiladi; va orto-izomer halqasidagi to'rtta qo'shni vodorodlar 770-735 sm-1 sohada yutiladi. Meta-izomer tarkibidagi izolyatsiyalangan vodorod odatda juda zaif va uning chastotasi o'zgarishi mumkin. Monomahsulot va meta-dimahsulot hosil bo’lgan benzol izomerlarida 710-680 sm-1 sohada qo'shimcha bog’ bor, bu butun benzol halqasidagi bog’lar tebranishlarni o’z ichiga olgan
Anizolning Friedel-Krafts atsillash reaksiyasidan olinadigan mahsulotlar.
|
| |
