Nukus konchilik instituti “Konchilik ishi” yo’nalishi 1b kurs talabasi Sadukasov Talgat Fizika fanidan taqdimot ishi

Nukus konchilik instituti “Konchilik ishi” yo’nalishi 1B Kurs talabasi Tuylibaev Nurqasin Fizika fanidan taqdimot ishi

Reja

• Elektr va dipol maydoni
• Elektr maydonida zaryadni ko’chirishda bajarilgan ish
• Maydon potensiali. Zaryadning potensial energiyasi
• Dielеktriklar Qutublanishi

Elektr dipoli

Elektr dipol deb ikkita nuqtaviy >0 va - zaryadlardan tashkil topgan sistemaga aytiladi. Zaryadlar orasidagi  masofa shu sistemadan uning maydoni kuzatilayotgan nuqtalargacha bo‘lgan r masofadan kichik bo‘ladi. Bunday model atom va molekulalarning elektr hossalarini, hamda ularga tashqi maydon ta’sirini juda yaxshi tasvirlaydi ifodalar ekan. SHuning uchun fizikada atom va molekulalarni elektr dipol ko‘rinishida tasvirlashdan keng foydalaniladi.

Dipol o‘qi bo‘ylab manfiy zaryaddan musbat zaryadga yo‘nalgan vektorni dipolning elkasi deyiladi va uning moduli zaryadlar orasidagi masofaga teng (13.5-rasm). Dipolning musbat zaryadini elkaga ko‘paytmasiga dipolning elektr momenti (dipol elektr momenti) deyiladi:

Dipol o‘qi bo‘ylab manfiy zaryaddan musbat zaryadga yo‘nalgan vektorni dipolning elkasi deyiladi va uning moduli zaryadlar orasidagi masofaga teng (13.5-rasm). Dipolning musbat zaryadini elkaga ko‘paytmasiga dipolning elektr momenti (dipol elektr momenti) deyiladi:

vektorning yo‘nalishi elka yo‘nalishiga mos keladi.

Agar maydonni vujudga keltirayotgan zaryad manfiy bo‘lsa, u holda maydon kuchlari birlik musbat zaryadning cheksizlikka ko‘chishiga to‘sqinlik qiladi va bunda manfiy ish bajaradi. SHuning uchun manfiy zaryad hosil qilgan maydonning har qanday nuqtasidagi potensial manfiy bo‘ladi (tortishish maydonining ixtiyoriy nuqtasidagi gravitatsiya potensiali manfiy bo‘lgani kabi). Agar maydonni hosil qilayotgan zaryad musbat bo‘lsa, u holda maydon kuchlarining o‘zi birlik musbat zaryadni cheksizlikka ko‘chiradi va musbat ish bajaradi. SHuning uchun musbat zaryad maydonining ixtiyoriy nuqtasidagi potensial musbat bo‘ladi. Bu mulohazalardan (21) ifodani umumiy holda shunday yozish mumkin