P-n o’tish hodisasi asosida ishlaydigan eng soda yarim o’tkazgichli asbob yarim o’tkazgichli diod deb ataladi. Shunga ko’ra p-n

Download 32,08 Kb.
Sana	21.05.2024
Hajmi	32,08 Kb.
	#249042

Bog'liq
Документ Microsoft Word (8)
Документ Microsoft Word, Документ Microsoft Word (6)

Yarim o’tkazgichli diod va tranzistorlar
Reja:
a) Yarim o’tkazgichli diod haqida tushuncha.
b) Yarim o’tkazgichli triod, bipolyar tranzistorlar.
c) Unipolyar tranzistorlar.
d) Tiristorlar.
Xulosa

p-n o’tish hodisasi asosida ishlaydigan eng soda yarim o’tkazgichli asbob yarim o’tkazgichli diod deb ataladi. Shunga ko’ra p-n o’tishning volt-amper xarakteristikasi yarim o’tkazgichli diodning volt-amper xarakteristikasidir. Uning shakli ko’p faktorlarga bog’liqdir. Masalan, tashqi temperaturaga kontakt sohasining geometric o’lchamlariga, tok tashuvchilar miqdoriga teskari kuchlanish kattaligiga va h.k.
Amaliy jihatdan bu faktorlarining teskari tokka bo’lgan ta’siri katta ahamiyatga ega. Masalan muhit haroratining ko’tarilishi yoki teskari kuchlanishi biror qiymatga oshirilishi teskari tokning birdan ko’payib ketishiga, natijada p-n o’tishning buzilishiga sabab bo’ladi. Shulardan issiqlikva elektr buzilishiniko’raylik 1-rasmda yarim o’tkazgichli diodning sxemada belgilanishi va to’lqin volt-amper xarakteristikasi ko’rsatilgan. Unda 1-chiziq issiqlik bo’lishi, 2-chiziq esa elektr buzilishini ko’rsatadi.
Kontakt sohasining kengligiga qarab yarim o’tkazgichli diodlar nuqtaviy va yassi diodlarga ajratiladi.

a)

Diodga qo'yilgan kuchlanish o'zgarishi p-n o'tishning kengligini o'zgartiradi. Bu o'zgarish kondensator qoplamlari orasidagi masofaning o'zgarishiga mos keladi. p - n o'tishning bu xususiyati diodni boshqaruvchi sig'imli element qilib ishlatish imkonini beradi. Bunday diodlar varikplyar deb atalab.

Yarim oʻtkazgichli triod . Bipolyar tranzistorlar.

Yarim o'tkazgichli triod elektron asboblarining bir turi bo'lib, tranzistor deb ataladi. Tuzilishi va ishlash usuliga qarab tranzistorlar bipolyar va unipolyar tranzistorlarga ajratiladi.
Bipolyar tranzistorlarning ishlashi p-n o'tish hodisasiga, unipolyar tranzistoring ishlashi esa, bir turdagi o'tkazuvchanlikka ega bo'lgan yarim o'tkazgichning o'tkazuvchanligini elektr maydoni yordamida boshqarishiga asoslangan.
Bipolyar tranzistor yarim o'tkazgich monokristalda ikkita p-n o'tish sohasini hosil qilish asosida yasaladi. Uni o'tkazuvchanligi almashib keladigan 3 ta sohaga ajratish mumkin. Agar monokristallning hajmi bilan chegaralangan bo'lsa, hosil bo'lgan yassi tranzistor p-n-p turdagi tranzistor deyiladi. Aksincha, kovak o'tkazuvchanlik soha orasida bo'lsa n-p-n turdagi tranzistor hosil bo'ladi. Bu tranzistorlarning sxemada belgilanishi va potensial to'sig'ining ko'rinishi 2-rasmda ada belgilanishi va ko'rsatilgan.

Unipolyar tranzistorlar

Unipolyar tranzistor elektr maydoniga ega bo'lgan tranzistor bo'lib, tok bir turdagi asosiy tok tashuvchi hisobiga hosil qilinadi. tashuvchi hisobiga hosil qilinad Elektr maydoniga ega bo'lgan yoki "maydon" li so'zning mohiyati shundan iboratki, unipolyar tranzistor chiqish toki boshqaruvchi elektrodning kuchlanishi hosil qiladigan elektr maydon orqali boshqarilishini bildiradi. Unipolyar tranzistorlarning sxemada belgilanishi 1-jadvalda keltirilgan.

-Tiristorlar to'rt qatlamli, ya'ni uchta p-n o'tishli yarim o'tkazgich asbobdir. Chetki p-qatlam anod n-qatlam katod deb ataladi. Ichki p va n-qatlamlar boshqaruvchi elektrodlar yoki ba'za deyiladi.

Download 32,08 Kb.