|
Qaraqalpaqstan awil xojalig’i ha’m agrotexnologiyalar instituti “Agrobilogiya ham osimliklerdi qorgaw” fakulteti
|
| bet | 1/7 | | Sana | 30.05.2023 | | Hajmi | 1.05 Mb. | | #67557 |
Bog'liq Joldasbaeva Uljan kursavoy MB ИК ИТ Тест 2021 22 Rus, GAZ den SUW dan Elektr energiyasinan qarizdarliq aniqlandi, ЛИЧНЫЙ САЙТ ПЕДАГОГА КАК ОДНО ИЗ УСЛОВИЙ УСПЕШНОЙ ПЕДАГОГИЧЕСКОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ, 7 азык режим, 12-tema. Iymek sızıqlardan naǵıslar jaratıń, 5-LEK UZB, усим.физиол.биология (3), 15-svodka, 9-Statika. vektorlı simmetrik grafik obiektlerdi jaratıw., 1-Xabar sistemaları, Axborot xavfsizligi kafedrasi Tasdiqlayman, Multimediali tarmoq texnologiyalarida uzatishlar Reja Multimedi, Monika KURS JUMISI MB3 (2), german paper work iot (2) (2)
QARAQALPAQSTAN AWIL XOJALIG’I HA’M AGROTEXNOLOGIYALAR INSTITUTI
“Agrobilogiya ham osimliklerdi qorgaw” fakulteti
“XABAR TEXNOLOGIYALARI MATEMATIKA FIZIKA HA’M XIMIYA” KAFEDRASI
Xabar sistemalari ham texnologiyalari (awil xojaliginda sanli texnologiya) talim bagdari student Joldasbaeva Uljannin’ Magliwmatlar bazasi ham olardi basqariw sistemasi paninen
KURS JUMISI
Tema: “Magliwmatlar bazasi haqqinda tusinik”
Tekserdi:
Tema : Magliwmatlar bazasi haqqinda tusinik
Mazmuni
I. Kirisiw.
1. 1. Magliwmatlar bazasinin házirgi kúndegi ilim degi ornı.
II. Teoriyalıq bólim.
2. 1. Maǵlıwmatlar bazası ushın haqqında ulıwma maǵlıwmat.
2. 2. Maǵlıwmatlar bazası ushın kesteler, sorawlar, formalar hám esabatlar menen islew.
III. Ámeliy bólim.
3. 1. Microsoft Access programmasınan paydalanıp, kerekli kesteler payda etiw hám olardı bir- birine bólew
3. 2. Maǵlıwmatlar bazası ushın kerekli formalar payda etiw.
IV. Juwmaq.
V. Paydalanılǵan ádebiyatlar.
KIRISIW
Ózbekstan Respublikası Prezidenti Islam Karimovning 4-fevral daǵı Pármanına tiykarlanıp, Informaciya texnologiyaları hám kommunikastiyalarini rawajlandırıw ministrligi dúzildi. Pármandiń O'zÁke keltirilgen tekstine kóre, ministrlik Ózbekstan Baylanıs, informaciyalastırıw hám telekommunikastiya texnologiyaları mámleket komiteti negizinde islengen. Jańa ministrliktiń tiykarǵı wazıypaları hám iskerlik baǵdarları retinde tómendegiler belgilengen:informaciya texnologiyaları hám kommunikastiyalar tarawinde, “elektron xukumat”ni engiziwde birden-bir mámleket siyasatı ámelge asırılıwın támiyinlew;aloqa hám telekommunikastiyalar tarawindegi iskerlikti, sonıń menen birge, radiochastotali spektrdan paydalanıwdı mámleket jolı menen basqarıw, listenziyalash hám baqlaw boyınsha funkstiyalarni ámelge asırıw ;Internet tarmaǵınıń milliy segmenti jáne de qáliplestirilishini támiyinlew;raqobatdosh programmalıq ónimlerdiń mámleketimizde islep shıǵarılishini hám ishki bazarın xamda olarǵa kórsetiletuǵın xızmetlerdi rawajlandırıwǵa kómeklesiw;axborot qawipsizligin támiyinlew;zamonaviy kommunikastiya quralları tarawinde ilimiy izertlewler hám islenbelerdi, kadrlardı tayarlaw, qayta tayarlaw hám mamanlıǵın asırıwdı shólkemlestiriw;vazirlik iskerligi sheńberine kiretuǵın basqa jónelisler boyınsha shet el investistiyalarni qosıw hám basqalar. “Gazeta. uz”ning atap kórsetiwe qaraǵanda, Baylanıs, informaciyalastırıw hám telekommunikastiya texnologiyaları mámleket komiteti 2012 jıl 16 oktyabrinde Baylanıs hám informaciyalastırıw agentligi negizinde islengen edi. O'zAAA bolsa, óz gezeginde, 2002 jılı Pochta hám telekommunikastiyalar agentligi negizinde, bul agentlik bolsa 1997 jılı Baylanıs ministrligi negizinde islengen edi. Baylanıs ministrliginiń ózi 1992 jılda islengen. Biz programmistler ushın bul qararlar júdá zárúrli qararlardan biri boldı. 2013 yildan 2020 -jılǵa shekem Elektron húkimet sistemasına o'tilish talap etińip atır. Sol sebepli informaciya sistemalarına o'tilishga kata áhmiyet berilip atır. Jańa oqıw orınları hám jańa fakultetler ashılıp atır. Dúnya globallashib barǵanı tárepke informaciya tehnalogiyalarga bolǵan talap artıp barıp atır. Ózbekstan da rawajlanǵan mámleketlikler qatarına kirip barıp atır. Bunda bolsa jaslardı sanasına dárejesin asırıw hám zaman talaplarına uyqas túrde kadrlardı tayarlaw mámleketimiz taraqiyotini rawajlanıwına sebep boladı. Mámleketimizde informacion-kommunikaciya texnologiyaların rawajlandırıw procesi izbe-iz dawam ettirip kelinip atır. Bárinen burın, Ózbekstanda usı tarawdı tártipke soluvchi jetilisken nızamshılıq bazası jaratılǵanın bólek atap ótiw kerek. Usınıń menen birge, búgin dúnyada dúbeleydey kesheip atırǵan globallasıw sharayatında AKT salasınıń keskin taraqqiy etip barıwı kuzatilayotganligi, aldıńǵı mámleketlerdiń bul tarawdıń rawajlanıwına bólek itibar qaratay atırǵanı biykarǵa emes. Haqıyqattan da, házirgi dáwirde AKT arqalı uzatılatuǵın informaciya jámiyet rawajlandiriwdiń eń zárúrli shártlerinen biri bolıp qaldı. Ol islep shıǵarıw resursı, insanlar arasındaǵı baylanıstı támiyinleytuǵın qúdiretli quralǵa aylandı. Sol sebepli, mámleket hákimiyatı hám basqarıwı shólkemleri, ulıwma, jámiettiiń informaciya uzatıw tezligi hám de sapasına bolǵan talapları kún sayın artıp barıp atır.
AKT salasın jedel pát menen taraqqiy ettiriw Ózbekstan ekonomikasında ámelge asırılıp atırǵan strukturalıq ózgerisler hám de ekonomikalıq reformalardıń bas baǵdarlarınan biri esaplanadı. Sebebi bul jónelis tekǵana respublikanı informaciyalasqan jámiyetke aylandırıw ushın xızmet etedi, bálki mámleketimiz ekonomikasın jedel pát menen rawajlandırıwda ayriqsha jetekshi tarmaq — «lokomotiv» rolin oynaydı. Programmalıq wazıypalardan kelip shıǵıp, mámleketimizde komputer hám informaciya texnologiyaları, telekommunikatsiya hám maǵlıwmat uzatıw tarmaqların, internet xızmetlerin rawajlandırıw hám zamanagóylashtirish, olardı dúnya standartları dárejesine jetkiziw maqsetinde keń kólemli reformalar basqıshpa-basqısh ámelge asırılıp atır. Álbette, socialliq ómirdiń barlıq tarawlarında bolǵanı sıyaqlı informacion-kommunikaciya texnologiyaları salasındaǵı reformalardı tabıslı ámelge asırıw, óz gezeginde, bul tarawdıń huqıqıy tiykarın qáliplestiriw hám rawajlanıwlashtirib barıwdı talap etedi. Sol sebepli de mámleketimizde usı tarawda nátiyjeli huqıqıy mexanizmlerdi jáne de jetilistiriwge saldamlı itibar qaratılıp atır.
Ótken dáwir dawamında tarawdı jáne de rawajlandırıwǵa qaratılǵan 11 ta nızam, Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń 3 ta pármanı, Ózbekstan Respublikası Prezidenti hám de ministrler Mákemesiniń 40 dan artıq qararları hám 300 dan artıq mekemelik nızamosti hújjetleri qabıllandı. Ǵárezsizlik jıllarında jaratılǵan keń huqıqıy maydan mámleketimizde siyasiy modernizaciya processlerinde barǵan sayın zárúrli áhmiyet kásip etip baratırǵan informaciyakommunikatsiya texnologiyalarınıń jedel pátda rawajlanıwı jolında qolay múmkinshilikler jaratıp atır. Jámiyeti informaciyalastırıw hám informacion-kommunikaciya texnologiyaların jáne de rawajlandırıw maqsetinde 2003-2004 jıllarda «elektron» nızamlar blokı qabıllandı. Bular «Elektron cifrlı qol tuwrısında»gi, «Elektron hújjet aylanıwı tuwrısında»gi hám «Elektron kommerciya tuwrısında»gi Ózbekstan Respublikası nızamları bolıp tabıladı. Usı nızam hújjetlerin islep shıǵıwda bul tarawdaǵı xalıq aralıq huqıqıy normalar hám de bir qatar rawajlanǵan mámleketlerdiń tájiriybeleri de hár tárepleme úyrenilinip, milliy nızamchiligimizga maqul túsetuǵın tárepleri uyqaslastırıldı. Bul nızamlardıń qabıl etiliwi hám orınlarda olardıń atqarıwı támiyinleniwi, óz gezeginde, jumıs júrgiziw mádeniyatınıń elektron kórinisi qáliplesiwine, aralıq qısqarıwına, waqıt tejalishiga hám de ekonomikalıq nátiyjelililiktiń asıwında zárúrli faktor boldı. Mámleketimizde informaciya Kommunikatsiya texnologiyalarınıń jedel pátda rawajlanıwı elektron hújjet aylanıwı, elektron cifrlı qol, elektron kommerciya, elektron tólewler sıyaqlı taǵı bir qansha jańa xızmet túrleriniń qáliplesiwine, atap aytqanda, isbilermenlerimizga aralıqtan turıp dúnyanıń qálegen mámleketinen ózine sherik tabıw hám kommerciya jumısların júrgiziwine keń jol ashtı.
Mámleketimiz milliy ekonomikasında jańa jónelis esaplanǵan usı sistemalardıń tez pátda taraqqiy etiwiniń taǵı bir faktorı — bul informaciyakommunikatsiya texnologiyaların nomerlestiriw dárejesiniń artpaqtası, atap aytqanda, xalıq aralıq informaciya tarmaqlarınan paydalanıwdıń ulıwma tezligi ótken jılǵa salıstırǵanda 61 procentke asıp, búgingi kúnde 7780 Mbit/s. ni qurap atırǵanı hám olardan paydalanıw ushın qolay shárt-shárayatlar jaratılǵanlıǵında bolıp tabıladı. Sonıń menen birge, ámeldegi jıl basında maǵlıwmatlar uzatıw, atap aytqanda, internetge jalǵanıw boyınsha xızmet kórsetiwshi xojalıq subektleriniń sanı 930 danege jetken bolsa, jámáátlik paydalanıw mákanları 1063 tani quradı. Shet el mámleketler tájiriybesinen ekenin aytıw kerek, elektron kommerciyanıń dúbeleydey rawajlanıwına internetten paydalanıwshılar sanı xalıqtıń 20 -25 payızın shólkemleskendagina erisiw múmkin. Búgingi kúnde mámleketimizde internetten paydalanıwshılar sanı 10 millionǵa jetkeni elektron kommerciyanıń kelesindegi jaqtı perspektivasınan bildirgi berip turıptı.
Ózbekstanda elektron hújjetlerge huqıqıy poziciya beretuǵın «Elektron hújjet aylanıwı tuwrısında»gi nızamnıń qabıl etiliwi, shubhasız, elektron hújjet aylanıwı sistemasın rawajlandırıwǵa kómeklesip, mámleket hákimiyatınıń túrli keńseleri ortasındaǵı hújjet aylanıwın avtomatlastırıwǵa qolay múmkinshilik jaratıp atır. Elektron hújjet aylanıwı sistemasın engiziw óz-ara informaciya almasinuvi dárejesi hám sapasın asırıwǵa, informaciya izlew natiyjeliligi ósiwine, úlken kólem degi maǵlıwmatlar menen islew hám olardan paydalanıwǵa kómeklesip, qaǵazlı hújjet aylanıwı úlesiniń azayıwına járdem berip atır. Bul nızam elektron hújjettiń huqıqıy mártebein jáne onıń rekvizitlarini anıqlaǵan bolıp, elektron hújjet aylanıwı qatnasıwshıların, elektron hújjetti alıw, jıberiw, olardı saqlaw hám qorǵaw rejimin belgilep berdi.
«Elektron cifrlı qol tuwrısında»gi Ózbekstan Respublikası Nızamı elektron hújjet degi elektron cifrlı qol hám qaǵaz daǵı jeke qol teń kúshke iye ekenligin támiyinlep berdi. Nátiyjede yuridikalıq hám fizikalıq shaxslar tárepinen internet tarmaǵından paydalanǵan halda kerek bolǵan barlıq esabat formaları hám basqa maǵlıwmatlardı elektron túrde ınteraktiv halda alıw hám de salıq hám statistika esabatların tapsırıw múmkinshiligin jarattı. Bul sistema kishi biznes hám isbilermenlik subektleriniń waqtın tejew, mámleket xizmetkerleri menen tikkeley baylanısıw ushın gezek kútiw yamasa salıq esabatların toltırıw daǵı qáte hám
kemshiliklerdi ońlawǵa emes, bálki óz isbilermenlik jumısların rawajlandırıwǵa sarp etiw etiwlerine múmkinshilik berip atır. Sonıń menen birge, usı nızamnıń qabıl etiliwi hám atqarılıwınıń támiyinleniwi nátiyjesinde respublikamızda 9 dane elektron cifrlı qol giltlerin dizimge alıw orayları dúzildi. Eger elektron cifrlı qol giltleri sanı 2006 jılda 93 tani shólkemlesken bolsa, házirgi kunga kelip 300 mıńdan artıp ketti. Usınıń menen bir qatarda, klientlerge jańa xızmet túrlerin kórsetiwdiń huqıqıy tiykarları kepilliklab qoyıldı. Bunıń menen ekonomikamızǵa «Paynet» sıyaqlı elektron tólewler xızmetin kórsetiwshi mákemeler kirip keldi, «SMS-banking», «Internet-banking» sıyaqlı jańa elektron tólew xızmetlerin engizildi. Keleside bul xızmetler sharapatı menen klientler kommunal, mobil baylanıs hám internet xızmetlerin esap -kitap etip, úy-ruwzıger buyımların internet arqalı satıp alıwıp atır. 2005 jıldan baslap Ózbekstanda mámleket shólkemleriniń internet degi rásmiy veb-saytları ashılıwı qollanıw etildi. Ózbekstan Respublikası ministrler Mákemesiniń «Informaciyalastırıw salasında normativlik-huqıqıy bazanı jetilistiriw tuwrısında»gi 256 -sheshimi menen bul saytlarǵa tiykarǵı talaplar belgilengen bolıp, ol jaǵdayda saytlardı tolıqqonli rásmiylestiriw, odan paydalanıw hám jańalaw maqsetinde veb-saytda jaylastıriletuǵın zárúrli informaciyalar dizimi, mazmunı hám basqa kerekli shártlerge salıstırǵanda xalıq aralıq standartlar anıq qáliplestirildi.
Mámleket hám xojalıq basqarıwı, jergilikli mámleket hákimiyatı shólkemleriniń informaciyakommunikatsiya texnologiyalarınan paydalanıw jardeminde fizikalıq hám yuridikalıq shaxslar menen óz-ara operativ sherikligin támiyinlew, sonıń menen birge, mámleket hám xojalıq basqarıwı, jergilikli mámleket hákimiyatı shólkemleri tárepinen kórsetiletuǵın xızmetlerden keń paydalanilishni támiyinlew maqsetinde ministrler Mákemesi tárepinen 2007 jıl 23 avgustda «Mámleket hám xojalıq basqarıwı, jergilikli mámleket hákimiyatı shólkemleriniń informacion-kommunikaciya texnologiyalarınan paydalanǵan halda yuridikalıq hám fizikalıq shaxslar menen óz-ara sherikligin jáne de jetilistiriw ilajları tuwrısında»gi qarar qabıl etilip, ol menen informacion-kommunikaciya texnologiyalarınan paydalanǵan halda ınteraktiv mámleket xızmetlerin kórsetiw tuwrısındaǵı qaǵıyda tastıyıqlandi.
Maǵlıwmatlardı basqarıw qurallarınıń rawajlanıwı informaciya texnologiyaları bazasına qurılǵan hár qanday informaciya sistemasınıń hasası esaplanadı.
Maǵlıwmatlar bazası (date base) - bul EHM dıń sırtqı yadında saqlanatuǵın, hár qanday fizikalıq, social, statistikalıq, shólkemlestirilgen hám basqa ob'yektlar, processler, jaǵdaylardıń óz-ara baylanıslı hám tártiplestirilgen kompleksi bolıp tabıladı. Maǵlıwmatlar bazası (MB) hár túrlı paydalanıwshılardıń informaciya jetispewshiligin támiyinlew ushın mólsherlengen. Ámeliyatda kópshilik Maǵlıwmatlar bazası shegaralanǵan predmet tarawı ushın proektlestiriwtiriledi. Bir EHMda bir qansha maǵlıwmatlar bazası jaratıladı. waqtı menen turdosh wazıypalardı orınlawǵa mólsherlengen birpara maǵlıwmatlar bazası qosılıwı da múmkin.
MB ni proektlestiriwde tiykarlanıp eki másele sheshiledi:
predmet tarawı ob'ektlerin qanday etip maǵlıwmatlar modelleriniń abstrakt obiektleri formasında ańlatıw. Ayırım jaǵdaylarda bul máselege maǵlıwmatlar bazasın logikalıq proektlestiriw máselesi dep ataladı.
maǵlıwmatlar bazasına sorawlardıń atqarılıw effektivligini qanday támiyinlew. Bul máselege maǵlıwmatlar bazasın fizikalıq proektlestiriw máselesi dep ataladı.
Qálegen túrdegi MBni proektlestiriwdiń birinshi basqısh daǵı predmet salasın analiz qılıw bolıp, ol informaciya strukturasın (konseptual sxemalar ) dúziw menen juwmaqlanadı. Bul basqıshda paydalanıwshınıń sorawları analiz etiledi, informaciya ob'ektleri jáne onıń xarakteristikaları saylanadı, hám de ótkerilgen analiz tiykarında predmet tarawı strukturalastırıladı. Predmet salasın analiz qılıwdı úsh basqıshqa bolıw maqsetke muwapıq bolıp tabıladı:
konseptual talaplar hám informaciya mútajliklerin analiz qılıw ;
informaciya ob'ektleri hám olar arasındaǵı baylanıslardı anıqlaw ;
predmet salasınıń konseptual modelin qurıw hám MBni konseptual sxemasın proektlestiriw.
|
| |
