Termiz davlat universiteti fizika-matematika fakulteti 303-guruh talabasi o’roqov jamshidning atom fizikasi fanidan tayyorlagan prezintatsiyasi

FAN O’QITUVCHISI: NAZIROV JONIBEK

MAVZU : RENTGEN SPEKTRLARI REJA:

1. RENTGEN NURLARI VA NURLANISHI.

2. RENTGEN SPEKTRLARI.

3. XARAKTERISTIK RENTGEN NURLARI.

RENTGEN NURLARI VA NURLANISHI :

Rentgen nurlanishi yoki kamroq tarqalgan rentgen nurlanishi yuqori energiyali elektromagnit nurlanishning kirib boruvchi shaklidir. Ko'pgina rentgen nurlarining to'lqin uzunligi 10 dan iborat nanometrdan 10 gacha pikometrlar, 30 diapazonidagi chastotalarga mos keladi petahertz 30 gacha ekzagerts ( 3×1016 Hz dan 3×1019 Hz ) va 124 diapazondagi energiyalar keV dan 145 gacha eV, mos ravishda. X-nurlarining to'lqin uzunliklari UV nurlarinikidan qisqaroq va odatda gamma nurlarinikidan uzunroqdir. Ko'pgina tillarda rentgen nurlanishini 1895 yil 8 noyabrda kashf etgan nemis olimi Vilgelm Konrad Rentgen nomi bilan Röntgen nurlanishi deb yuritiladi[1] U noma'lum turdagi nurlanishni anglatish uchun uni rentgen nurlanishi deb nomladi.[2] Ingliz tilidagi rentgen(lar) ning imlosi rentgen(lar), rentgen(lar) va rentgen(lar) variantlarini o'z ichiga oladi.
Rentgen nurlari — zaryadlangan zarralar yoki fotonlarning muhitni tashkil etuvchi atomlari bilan oʻzaro taʼsirlashishlari natijasida vujudga keluvchi elektromagnit nurlanish. Ularning toʻlqin uzunliklari YU"14 m dan 10 ~7m gacha boʻlgan qiymatlarga teng boʻlishi mumkin. Rentgen nurlarini 1895-yilda V. K. Rentgen kashf qilgan. Rentgen bu nurlarni Xnurlar deb atagan (hozirgi vaqtgacha ham ayrim mamlakatlarda Xnurlar deyiladi). Ular katta tezlikdagi elektronlarning moddada tormozlanishi natijasida paydo boʻladi. Rentgen nurlari amalda rentgen trubkasi yordamida hosil qilinadi.
Rentgen nurlari singan suyaklarni tekshirish, ayrim turdagi kasalliklarni aniqlash, ba'zi metallarni aniqlash va po'latdagi zaif nuqtalarning joylashishini aniqlash kabi usullarda ham qo'llaniladi.[3]
1895 yilda kashf etilishidan oldin, rentgen nurlari eksperimental tushirish naychalaridan chiqadigan noma'lum nurlanishning bir turi edi.
X-ray nurlanishining xarakteristikasi doimiy emas, balki chiziqli spektr. Ushbu turdagi nurlanish tez elektron anodga etib borgach, atomlarning ichki orbitallariga kirib, ularning elektronlaridan birini urib yuborganda sodir bo'ladi. Natijada, yuqori atom orbitallaridan biridan tushadigan boshqa elektron bilan to'ldirilishi mumkin bo'lgan bo'sh joy paydo bo'ladi. Elektronning yuqori energiya darajasidan pastroq energiya darajasiga o'tishi ma'lum bir diskret to'lqin uzunlikdagi rentgen nurlarini keltirib chiqaradi. Shuning uchun rentgen nurlanishining o'ziga xos xususiyati bor chiziqli spektr. Xarakterli nurlanish chiziqlarining chastotasi butunlay anod atomlarining elektron orbitallarining tuzilishiga bog'liq.

Download 1.99 Mb.

1 2 3 4 5 6

Download 1.99 Mb.

Termiz davlat universiteti fizika-matematika fakulteti 303-guruh talabasi o’roqov jamshidning atom fizikasi fanidan tayyorlagan prezintatsiyasi