|
Tok simin jerge tutastiriw sistemasin proektlestiriw
|
| Sana | 28.03.2024 | | Hajmi | 24.8 Kb. | | #179893 |
Bog'liq TOK SIMIN JERGE JALG’AW 235-238, Маруза№3
Tok simin ne ushin jerge tutastiramiz hám ne ushin oni menshik u’yde ornatiw kerek. Tok simin jerge tutastiriw konstruktsiyasin óz-ózinen jiynaw hám ornatiw boyinsha toliq kórsetpelerdi usinis etemiz. Úy quriwda siz hár qiyli elektr jumislarin orinlawińiz kerek. Olardan biri tok simin jerge tutastiriw sistemasin joybarlaw hám tártipke saliw bolip tabiladi. Qurilis qaǵiydalari bul jumisti ǵárezsiz túrde ámelge asiriwǵa múmkinshilik beredi. Biz barliq normativ talaplarǵa ámel etken halda, menshik u’yde tok simin jerge tutastiriw boyinsha toliq kórsetpelerди amelge asiramiz. Tok simin jerge tutastiriwdi ózińiz qanday sho’lkemlestiriwge boladi:
Tok simin jerge tutastiriw sistemasin proektlestiriw
Kontur túrleri
- Siziqli
- Jabiq
Basqishpa-basqish kórsetpeler
- Jaydi tańlaw
- Materiallar hám ásbaplardi tayarlaw
- Ornatiw jumislari
Tok simin jerge tutastiriw (заземление)- bul tok simin jerge tutastiriw imarattagi barliq elektr úskeneleriniń korpuslari jerge jalǵanǵan metall konturdi ornatiwdi ańlatadi. Buni ámelge asiriw ushin sistemaǵa arnawli yadro kiritilgen. Ol elektr úskeneleriniń barliq kabellеrinde hám elektr tarmaǵinda isleydi, ol jerdе elektr paneli rozetkalardan ótedi, hám onнan topiraqqa qazilgan pasta bolip tabiladi. Sonday etip, elektr úskeneleri elektr qorǵaliwin aladi. Eger ol naduris bolip shiqsa hám kernew metall bólimlerge o'tsa, artiqsha aǵis jerge túsedi. Jumis waqtinda hálsiz zaryad qaliwi múmkin, biraq bul adamlar ushin qáwipli emes.
Topiraqqa jalǵaw talabi jaqinda payda bolǵanliǵin biliwińiz kerek. Ilgeri, olar nol menen sheklengen edi. Bul túsiniklerdi pariqlaw maqsetke muwapiq bolip tabiladi. Tok simin jerge tutastiriw eki simli simi bar ekenligin názerde tutadi, bul erda bir sim nolge teń, ekinshisi bolsa faza bolip tabiladi. Elektr úskeneleri jaylasqan neytral avtobusga jalǵanǵan elektr paneli, bul májburiy túrde jerge jalǵanǵan. Bul sonday isledi. Elektr úskenesi qosilǵanda, neytral simga quwat berildi. Buziliw bolsa, qurilma korpusinda buziliw hám qisqa tutasiw júz boldi, elektr panel degi mashina buǵan juwap berdi hám elektrdi óshirip qoydi. Bul júdá nátiyjeli emes hám potencial qáwipli bolip tabiladi, sol sebepli Tok simin jerge tutastiriw gónergen variant esaplanadi hám jańa úylerdi quriwda paydalanilmaydi.
Tok simin jerge tutastiriw ushin, gónergen Tok simin jerge tutastiriwdan ayriqsha bolip esaplaniw, bólek Tok simin jerge tutastiriw simi kerek. Ol tek úsh yamasa bes yadroli kabellarda bar. Jańa úylerde tek bul túrdegi ornatiladi. Eki yadroli kabelga iye bolǵan eski imaratlarda Tok simin jerge tutastiriw sistemasin ornatiw ushin birinshi náwbette elektr simlarin almastiriw kerek. Tok simin jerge tutastiriw bar ekenligi barliq qurilis qaǵiydalarinda kórsetilgen májburiy qawipsizlik talabi bolip tabiladi. Tuwri islep shiǵilǵan hám úskenelestirilgen sistema elektr úskenelerinde buziliw júz bergende adamlardi elektr toki uriwinan qorǵaw etedi. Tok simin jerge tutastiriw sistemalariniń bir neshe túrleri ámeldegi, olardiń kópshiligi tek professionallar tárepinen ornatiladi. Biraq siz óz qolińiz menen menshik u’yde Tok simin jerge tutastiriw da etiwińiz múmkin. Keyinirek, biz bunday sistemani tártipke saliwdi toliq kórip shiǵamiz. Topiraq halqasi ne
Tok simin jerge tutastiriw ushin tiykarǵi talaplar PUE diń 1. 7-bapta tóplanǵan. Ol jaǵdayda aytiliniwina qaraganda, jay qasinda Tok simin jerge tutastiriw halqasi ornatiliwi kerek. Ayriqsha aǵis aǵimi yamasa qisqa tutasiw júz bergende, kernew oǵan aǵip shiǵadi. Qaǵiydalarǵa kóre, kontur binaniń janindaǵi topiraqqa jaylastiriladi. Sistema bir neshe elementlerden ibarat.
vertikal topiraqli elektrod. Ol jerge qatań vertikal túrde qazilgan. Tok simin jerge tutastiriw elementi retinde 50 x50 mm ólshem degi metall múyeshler yamasa diametri 18 mm hám odan artiq bolǵan putaqlar isletiledi. Elementlerdiń uzinliǵi olar jaylasqan topiraq túrine baylanisli. Ortasha baha 3 m, bul derlik hár qanday topiraq ushin etarli. Elektrodlar mis, galvanizli yamasa qara polattan jasalǵan. Birinshi variant eń nátiyjeli esaplanadi.
Gorizontal Tok simin jerge tutastiriw ótkizgish. Tok simin jerge tutastiriw elektrodlarin uliwma sxemaǵa ulaydigan metall siziqlar. Bul, ádetde, metall yamasa metall putaqlar siziǵi. Olar Tok simin jerge tutastiriw elektrodlariniń joqari qirlarina japsarlanadi.
Tok simin jerge tutastiriw ótkizgish. Elektr panelinen jiynalǵan hám ornatilǵan topiraqli pastadirgacha jatqizilǵan.
Strukturani korroziyadan qorǵaw maqsetke muwapiq bolip tabiladi. Elektrodlar toliq jerge túsiwi hám ol menen ilaji bolǵaninsha úlken maydan menen baylanis qiliw kerekligini esapqa alsaq, olardi boyaw múmkin emes. Metall siziqlarǵa korroziyaga qarsi qurallardi qóllaw hám kepserlengen buwinlar jaylarin bitum yamasa qatron menen emlewge ruxsat beriledi.
Zárúrli. Tok simin jerge tutastiriw sistemasin qashannan berli jatqizilǵan "improvizatsiya etilgen" jer asti imaratlarinan, misali, metall suw támiynati sistemasinan úskenelew qadaǵan etiledi. Bul sheshim qawipsiz emes, bunnan tisqari, metall tezirek korroziyaga ushraydi. Menshik uy ushin topiraqli pasta bolip tabiladi sxemalari
Topiraqli pastadirnin’ geometriyasi basqasha boliwi múmkin. Tiyisli variant ornatiw qolayliǵi hám islew qásiyetlerine qaray saylanadi. Keling, tiykarǵi variantlardi kórip shiǵayiq.
Siziqli
Elementler izbe-iz ornatiladi hám izbe-iz jalǵanadi. Bul binaniń diywali qasinda yamasa pánjere boylap ornatilǵanda júdá qolayli esaplanadi. Siziq yopilmaydi, elektrod pinlarinin’ sani ózgeredi, biraq úshewden kem emes. Qanshellilik kóp bolsa, sistema qarsiliǵi sonshaliq nátiyjeli boladi. Sxemaniń tiykarǵi kemshiligi sonda, eger gorizontal jumper elementlerinen biri ziyanlanǵan bolsa, struktura áwmetsiz boladi. Elementler izbe-iz jalǵanǵanliǵi sebepli, " gúldáste principi" dep atalatuǵin zat qollaniladi. Tómendegi suwretde barliq kerekli ólshemlerge iye siziqli kontur kórsetilgen. Jabiq
Elektrodlar birpara geometriyaliq sirtqi kórinisler, kóbinese teń qirli úshmúyeshlik formasinda ornatiladi. Oniń tóbeleri jerge surilgan elektrod pinlari bolip tabiladi. Olardiń arasindaǵi optimal araliq elementtiń uzinliǵina teń. Yaǵniy, eger ol 300 sm ga teń bolsa, ol halda nomerdiń tóbeleri arasindaǵi araliq 300 sm boliwi kerek. Jabiq konturdiń tiykarǵi abzalliǵi sonda, gorizontal ótiw úskenelerinen biri wayran bolsa, ol óz funksionalliǵin joǵatmaydi. Bir-birine baylanisqan qalǵan elementler islewde dawam etedi. Tómendegi suwretde barliq ólshemlerge iye bolǵan úshmúyeshlik formasinda jabiq kontur kórsetilgen. Jabiq sistemalar tek úshmúyeshlik formaǵa iyelewi múmkin. Bunnan tisqari, olar úshmúyeshliklerge qaraǵanda natiyjelilew. Qaǵiyda qollaniladi : elektrodlar qansha kóp bolsa, uliwma qarsiliq kórsetkishleri sonshaliq jaqsi boladi. Tómendegi suwretde menshik uy ushin jabiq sxemalar ushin múmkin bolǵan variantlar kórsetilgen. Menshik u’yde ózińizdi Tok simin jerge tutastiriw boyinsha basqishpa-basqish kórsetpeler
Jumisti baslawdan aldin siz kontur geometriyasini tańlawińiz kerek. Joqaridaǵi súwretlerde biz ortasha ólshem degi eki sxemani usinis etdik. Bunday sistemalar derlik barliq sharayatlarda isleydi hám nátiyjeli. Olardiń hár qandayinan paydalaniwińiz múmkin. Tiyisli sheshimdi tańlap, biz oni ámelge asiriwdi baslaymiz. Jabiq úshmúyeshlik kontur misalindan paydalanip, biz buni qanday qiliwdi basqishpa-basqish túsintiremiz.
Jaydi tańlaw
Ornatiw ushin tuwri saytti tańlaw júdá zárúrli bolip tabiladi. Qorǵaw jumisqa túsirilgende, elektr quwati jerge túsiwin túsiniwińiz kerek. Bul júz bergen jay azat etiw waqtinda ólimli boladi. Bul erda ólimge alip keletuǵin elektr toki uriwi múmkin. Sol sebepli, qawipsizlik kózqarasinan, adamlar yamasa úy haywanlari qáwipli aymaqǵa jaqinlasiw múmkinshiligin esaptan tisqari qiliw kerek. Ádetde, kontur ushin jay binaniń arqasinda, tiykardan 100 sm den artiq bolmaǵan araliqta ajratiladi. Hesh kim ol jerge etip barmasligi ushin aymaqti pánjere menen qorshap aliw usinis etiledi. Qosimsha pánjere etpeslik ushin siz bog 'haykalini topiraqli strukturaniń ústine ornatiwińiz, alp slaydti hám taǵi basqalardi qoyiwińiz múmkin. Nátiyjede adamlar yamasa haywanlardiń qáwipli aymaqǵa kirip keliwiniń aldin aliw hám usiniń menen birge aymaqti bezew múmkin boladi. Materiallar hám ásbaplardi tayarlaw
Menshik u’yde Tok simin jerge tutastiriw jalǵaniwin ámelge asiriw ushin sxemani jiynaw ushin siz tómendegi materiallardi tayarlawińiz kerek.
Diametri keminde 18 mm bolǵan armatura yamasa diywal qalińliǵi 3, 5 mm hám odan artiq bolǵan 32 mm yamasa odan artiq kesimli polat suw trubasi. Buniń ornina siz 50 x50 mm ólshem degi tat baspaytuǵin polattan múyeshni aliwińiz múmkin.
40 x4 mm ólshem degi tat baspaytuǵin polattan jasalǵan siziq, oniń uzinliǵi sxemani ornatiw jayinnan áywanǵa shekem bolǵan araliqqa teń boliwi kerek.
40 x4 mm, uzinliǵi 120 sm bolǵan ush metall siziq.
Keminde 6 kvadrat metr kesimli mis sim. mm, ol fazali ótkizgishtiń qalińliǵi menen belgilenedi.
Bolt M10 yamasa M8.
Tayarlaw ushin kerek bolǵan ásbaplar - bel, sabiw mashinasi, maydalaǵish, shókkish matkap, giltler kompleksi hám balyoz. Sistemani ornatiw
Jay saylanǵan hám tayarliq jumislari alip barilǵannan keyin, ornatiw baslanadi. Menshik u’yde Tok simin jerge tutastiriwlarni qanday jiynaw hám jalǵaw boyinsha háreketler izbe-izligi tómendegishe.
1. Qaziw jumislari
Ornatiw ushin saylanǵan maydan taslandiq hám iri otaqlardan tazalanadi hám kerekli ólshem degi úshmúyeshlik belgilenedi. Oniń shińlarinan birinen binaniń áywanina júrgizetuǵin siziq tartiladi. Sistema elementlerin ornatiw ushin belgilengen siziqlar boylap tar qándek qazilgan. Strukturaniń tereńligi 50-70 sm. Siz úshmúyeshlikti hám verandaga tuwri siziqti aliwińiz kerek. Elektrodlardi ornatiw
Birinshiden, tayarlanǵan putaq, truba yamasa múyesh kerekli uzinliqtaǵi bóleklerge kesiledi. Buni qiliwdiń eń ańsat usili - maydalaǵish. Elementlerdi jerge aydawdi ańsatlastiriw ushin, basqarilatuǵin uchi ótkirlesedi. Olar buni maydalaǵish menen de qiliwadi. Sol tárzde tayarlanǵan elektrod pinlari úshmúyeshliktiń úshlerinde Birma -bir jaylastiriladi hám jerge jiljitiladi. Zárúrli. Tok simin jerge tutastiriw ótkeriwshileri ushin tesiklerdi qazib bolmaydi. Olar er menen maksimal baylanisda boliwi kerek. Elektroddiń joqari qiri erdan 10 -20 sm biyiklikte eliriwi kerek Sxemani tekseriw
Jiynawdan keyin siz sxemaniń natiyjeliligin tekseriwińiz kerek. Ideal halda, bul orindaǵi elektr laboratoriyasi tárepinen ámelge asiriladi. Ólshewler yarim saat dawaminda ámelge asiriladi, sonnan keyin iyesine Tok simin jerge tutastiriw sistemasiniń qarsiliǵin kórsetetuǵin tekseriw hújjeti beriledi. Tuwri, bunday xizmet balshiq jerde hám mudami da joq. Tok simin jerge tutastiriwni ǵárezsiz túrde tekseriw de múmkin. Sol maqsette M-416 yamasa MS-08 qurilmalari qollaniladi. Bular Sovet dáwirinen qalǵan qarsiliq esaplagichlari, sol sebepli olardi tabiw ańsat emes.
Buni ózińiz tekseriw ushin siz lampochka usilinan paydalaniwińiz múmkin. Ol qarsiliqti ólshemeydi, biraq kontaktlarnin’ tat basiwina alip islep atirǵanliǵin kórsetedi. Olar buni sonday qiliwadi. Keminde 100 vt quwatqa iye shirani alin. Odan keletuǵin eki kontakt boliwi kerek. Olardan biri fazali simga, ekinshisi bolsa jerge jalǵanǵan. Shira janiwi kerek. Eger jaqtiliq jaqti bolsa, ol jaǵdayda hámme zat tuwri orinlanǵan hám kontaktlarnin’ tat basiwina alip keletuǵin qarsiliǵi etarli. Gúńgirt porlash sistema elementleri arasindaǵi hálsiz baylanisti kórsetedi. Nurdiń joq ekenligi tártipke saliw yamasa esap -kitaplarda qátelikti kórsetedi. Hámme zatti qayta qayta tiklew kerek boladi.
Zárúrli. Qaǵiydalarǵa kóre, Tok simin jerge tutastiriw halqasi úzliksiz tekseriwlerge mútáj. Olar hár 12 jilda bir ret ámelge asiriladi. Sistemaniń múmkin bolǵan islemey qaliwi sebepli baqlaw kerek - metall elementler korroziyaga alip keliwi múmkin, japsar jikleri hám taǵi basqa. Sol sebepli kontaktlarnin’ tat basiwina alip keletuǵin qarsiliǵin qadaǵalaw ólshewdi ámelge asiriw usinis etiledi. Oniń ushin mobil elektr laboratoriyasina iyelew jaqsi bolip tabiladi. QJumis waqtinda yamasa jazda, topiraq eń úlken qarsiliq kórsetetuǵin dáwirlerde ólshewlerdi ótkeriw usinis etiledi. DIY dizayniga alternativa
Hámme de sistemani ózi jiynawǵa tayin emes. Bunday halda siz tayin ornatiw kompleksin satip aliwińiz múmkin. Bul úy qurilisi boyinsha zárúrli artiqmashiliqlarǵa iye - tez hám ańsat ornatiw. Ornatiw waqtinda sabiw jumislari talap etińmeydi, sebebi zavod bekkemlewshileri usinis etiledi. Bunnan tisqari, satip alinǵan jiynaqlar úy qurilisina qaraǵanda uzaǵiraq dawam etedi. Olarǵa kiritilgen elektrodlardi islep shiǵariw processinde galvanik mis qatlami qollaniladi. Bul metalldi korroziyadan qorǵaw etedi jáne oniń qarsiligina tásir etpeydi. Satip alinǵan jiynaqti ornatiw procesi joqarida xarakteristikalanǵaninan derlik parq etpeydi. Sabiw ornina tishli túrdegi jalǵaniw isletiledi.
Paydalanilg’an adebiyatlar
Кораблев В. П. Элекtробезопасносtь в вопросах и ответах. - М., Московский рабочий, 1988. - 301 c.
Введение в энергоtехнику / Эndeль Рисtхейн. — Tаллин : Elektriajam, 2008. — Глава 4.
Харечко Ю.В. Основы заземления элекtрических сеtей и элекtроусtановок зданий. 6-е изд., перераб. и доп. – М.: ПTФ МИЭЭ, 2012. – 304 с.
|
| |
