VOLUME-2, ISSUE-4
197
OʼQITUVCHI PSIXOLOGIYASINING O’ZIGA XOS JIHATLARI
Termiz davlat pedagogika instituti Tabiiy fanlar fakulteti Kimyo taʼlim yoʼnalishi 1-bosqich
talabalari.
Toshboyeva Husniya Oybekovna
Tohirova Zarina Tohirovna
E-mail
toshboyevahusniya@gmail.com
.
Annotatsiya:Pedagog faoliyatda psixologiyaning oʻrni beqiyosdir. Chunki har bir
pedagog dars oʼtish jarayonida oʼquvchilarning individual psixologik
xususiyatlarini bilishi,
yangi mavzuni tushuntirayotganda ham umumpsixologik qonuniyatlarni hisobga olgan holatda
darsni tashkil etishi taʼlimning sifatiga ijobiy taʼsir etadi.
Kaʼlit
soʼzlar:oʼqituvchi,pedagogik
faoliyat,pedagogik
qobiliyat,
kasbiy
hislatlar,shaxsiy hislatlar,gnostik malakalar,pedagogik
jamoa psixologiyasi, akademik
qobilyatlar.
Psixologik nuqtayi nazardan o‘qituvchi doimiy ravishda o‘z bilimlarini oshirish bilan
shug‘ullanishi zarurdir. Chunki o'qituvchilik mehnatining asosiy xususiyati ham shudir.
Pedagog har doim odamlar orasida bolarkan, u birinchidan, odamlarni ko‘pdan beri qiziqtirib
kelayotgan haqiqatni o‘z qarashlari bo‘yicha to‘g‘ri tushuntirib berishi lozim. Albatta,
o‘qituvchidagi bu tariqa qarashlar ko‘p yillar davomidagi mehnat va hayot faoliyati jarayonida
shakllanadi; ikkinchidan, o‘qituvchining o‘zi axborotlar olish uchun o‘quvchilarga nisbatan
cheklangan
vaqt imkoniyatiga ega; uchinchidan, u o‘ta tor doiradagi tengqurlari bilangina
muloqotda bo‘lish imkoniyatiga ega bolib, ko‘pincha o‘z kasbiga
xos qiziqishlar bilangina
cheklanib qoladi.Ta’limning barcha ko‘rsatkichlari, Z.I.Kalmikovaning ta’kidlashicha, anglash
tezligi, yangi vazifalar hal qilinishiga erishish mumkin bolgan aniq ma’lumotlar hajmi, uni
bevosita hal qilishdagi bosqichlar soni, natijaga erishishga yordam beruvchi ma’lumotlar
miqdori, shuningdek, masalani hal qilish uchun sarflangan vaqt miqdori, o‘z-o‘zining bilimini
oshirish qobiliyati, ishchanlik va chiniqqanlik darajasiga bogʼliq.Pedagogik faoliyatning
vositalari sifatida ilmiy (nazariy va empirik) bilimlarni ko‘rish mumkin.
Yordamchi
vositalarga esa texnik, kompyuter,
grafik vositalarni kiritish
mumkin.0‘qituvchiga nisbatan o'smirlarning talab va umidlari chet el psixologlari tomonidan
tadqiq qilingan bo‘lib, A.Djersildning izlanishlariga binoan bolalar quyidagi xarakterga ega
bo‘lgan o‘qituvchilarni afzal hisoblar ekanlar:
1)Mehribon, quvnoq,
javobgarlikni his qiluvchi, barqaror insoniy sifatli;
2)Haqiqatgo‘y, batartib, halol, boshqalarni hurmatlovchi,
tashkilotchilik sifatidagi;
3)Boshqalar manfaatini o‘ylaydigan, xalqparvar, sinf ishlarida o‘quvchilarga erkinlik
huquqini beruvchi, qiziquvchan, ishtiyoqli va ishchan;
4) yoqimli ovozli, umumiy yoqimtoylik qiyofasidagi o‘qituvchi.
V.S.Abramova, S.M.Iuyusizova, V.A.Kan-Kalik va boshqalar «o‘qituvchio‘quvchi»
munosabati bo'yicha izlanishlar olib borganlar. Tadqiqot natijalariga ko‘ra, o‘qituvchining
muloqotda do‘st sifatida o‘z o‘rnini o‘quvchilarning tengdoshlari
va ularning ota-onalariga
berganligi ko‘rindi.
«…o‘qituvchi, — deydi A1 Forobiy, — aql-farosatga, chiroyli nutqqa ega bo‘lishi va
o'quvchilarga aytmoqchi bo‘lgan fikrlarinito‘la va aniq ifodalay olishni bilmog‘i zarur». U o‘z
