YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
99
MAKRO IQTISODIY BEQARORLIK (INFLATSIYA, ISHSIZLIK VA INQIROZ)
N.Shakirova
Toshkent moliya instituti “Statistika va ekonometrika”
kafedrasi dotsenti
Eshniyozov Husniddin
Toshkent moliya instituti 2-bosqich talabasi
https://doi.org/10.5281/zenodo.10389554
Davriv o’sish ishlab chiqarishdagi tanazzullik bilan almashilinadi va iqtisodiy sikllar vujudga
keladi. Bu holat iqtisodiy adabiyotlarda iqtisodiyotning skilli rivojlanishi deb ataladi.
Iqtisodiy sikl deganda – iqtisodiyot rivojlanishining bir holatidan boshlanib,
birin ketin bir
necha fazalarni bosib o’tib, o’zining dastlabki holatiga qaytib kelgunga qadar o’tgab davr
tushuniladi. Yoki, Iqtisodiy sikl – ishlab chiqarish hajmi, bandlilik va inflyatsiya darajasidagi
davriy tebranishlardir. Sikl – davomiyligi bo’yicha bir inqirozdan ikkinchi inqiroz
boshlanguncha o’tgan davrdan iborat bo’ladi.
Siklni keltirib chiqaruvchi omillar:
takror ishlab chiqarishdagi nomutanosibliklar;
talab va taklif o’rtasidagi nomutanosibliklar;
yalpi sarflar darajasining o’zgarishi(o’z navbatida bu sarflar hajmini ishlab chiqarish va
bandlik darajasi belgilab beradi;
investitsiyalar hajmining davriy
kamayishi;
pul massasi hajmining tebranishi;
asosiy kapitalning yangilanishi;
multiplikator smarasining
kuchsizlanishi va boshqalar
1
.
Moliyaviy inqiroz – bu pul mablag’larining va unga tenglashtirilgan moliyaviy aktivlarning
qadrini tushib ketishi. Jahon moliyaviy inqirozining o’ziga xos xususiyati bu uning iqtisodiyot
moliyaviy sektoridan boshlanib real sektoriga o’tganligidir.
Jahon moliyaviy inqirozning O’zbekistonga tasirining jiddiy bo’lmaganligini quyidagi omillar
bilan izoxlash mumkin:
Mamlakatimiz iqtisodiyotining jahon xo’jaligiga inqiroa oqibatlariga
ahamiyatli tasir
ko’rsatadigan darajada integratsiyalashmaganligi, Respublikamizda katta hajmdagi xorijiy
kapitalni ushlab turuvchi kompaniya va moliyaviy institularning yo’qligi;
Mamuriy-buyruqbozlik tizimidan bozor iqtisodiyotiga o’tishning
bosqichma-bosqich
amalga oshirish yo’li tanlanganligi;
Davlat bosh islohotchi sifatida masuliyatni o’z zimmasiga olishi zarurligining aniq
belgilab olinganligi;
Oqilona tashqi qarz siyosati
olib borilganligi;
Davlatning moliyaviy-iqtisodiy va bank tizimlarining barqaror va ishonchli ekani,
ularning himoya mexanizmlari kuchliligi.
“Covid-19” pandemiyasi sharoitida dunyo mamlakatlarida qabul qilingan inqirozga qarshi
maqsadli ijtimoiy-iqtisodiy
dasturlar tarkibi
2
:
1
OʻzME
. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
2
Elektron pochta:
tahririyat@gazeta.uz
