24
Muhtojlik – kishini biron-bir yetishmovchlikni his etishidir.
Ehtiyoj, shaxsning madaniy darajasiga asosan maxsus shaklga
muhtojlikdir.
Talab, bu xarid quvvatiga ega bo‘lgan ehtiyoj.
Talab – mavjud, potensial hamda xohish talabga bo‘linadi.
Tovar, bu ehtiyojni yoki muhtojlikni qondira
oladigan hamda bozorga
e’tiborni tortish, sotib olish, ishlatish yoki iste’mol
qilish maqsadida taklif
etilgan barcha narsalardir.
Marketing asosida bozorni har taraflama o‘rganish yo‘nalishlarining
asosiylaridan quyidagilarni ko‘rsatib o‘tish mumkin:
talabni o‘rganish;
bozor tarkibini aniqlash;
tovarni o‘rganish;
raqobat sharoitlarini tadqiq qilish;
sotish shakli va uslublarini tahlil etish.
Marketing korxonalarning bozorda ishlash uslubi, bozor metodologiyasi
bo‘lib, iste’molchilar va ularning talab-istaklarini o‘rganish, ularga mos
tovarlar
yaratish, narx belgilash,
tovarlarni yetkazib berish, taqdim etish,
sotish, xizmat ko‘rsatishni
uyushtirish usullari, vositalari,
tartib-qoidalari
majmui hisoblanadi. Bularning hammasi birinchi asosiy maqsadga talab bilan
taklifni o‘zaro muvofiqlashtirishga xizmat qiladi.
Marketingni quyidagi konsepsiyalari mavjud:
ishlab chiqarish konsepsiyasi;
tovar konsepsiyasi;
sotish konsepsiyasi;
an’anaviy marketing konsepsiyasi;
ijtimoiy-axloqiy marketing konsepsiyasi;
o‘zaro aloqaviy marketing konsepsiyasi.
Marketing-miksni 1964-yilda birinchi bo‘lib Garvard biznes maktabi
professori Neyl Borden kiritgan. Marketologlar tayyorlash tizimida marketing
kompleksi 5“P”deb
nomlanib, ushbu modelda marketingning to‘rtta asosiy
elementlari ajratib ko‘rsatilgan: tovar (product), narx (price), joy (place),
siljitish (promotion), inson(reorle).
