27
2-bob. MARKETING TAMOYILLARI, VAZIFALARI,
FUNKSIYALARI VA TURLARI
2.1. Marketingning asosiy tamoyillari
Marketingni maqsadlari ijtimoiy ahamiyati nuqtai nazaridan to‘rtta
muqobil maqsadlarga ajratiladi:
1.
Iste’mol darajasini oshirish;
2.
Iste’molchilarni qondirilishini maksimallashtirish;
3.
Iste’mol tanlovini maksimallashtirish;
4.
Turmush tarzini (sifatini) oshirish.
Iste’mol darajasini oshirish ishlab chiqaruvchilar foydasi o‘sishiga olib
keladi, ishlab chiqarishni va xizmatlar sohasini rivojlantirishga, shuningdek,
ishsizlik kamayishiga olib keladi.
Iste’molchilarni
qondirilganligini
maksimallashtirish
iste’mol
kutayotgan tovar (xizmat) xossalariga to‘liq
mos kelishiga erishishni
ko‘zlaydi.
Iste’mol tanlovini maksimallashtirish iste’molchilarga shunday tovar
(xizmat)larning turli xillarini ko‘rsatib, ularning xodimlariga to‘liq mos
keluvchi bozorda tovarlarni qidirib topish mumkin bo‘lgan
tovarlarni
mujassamlashtiradi.
Turmush sifatini oshirishda marketing tovarlarni sotish,
sifatini
ta’minlash va tovar (xizmat) narx bo‘yicha maqbul bo‘lish emas, balki
jismoniy va moddiy jihatdan sifatni anglatadi.
Marketingning asosiy tamoyillari:
1.
Iste’molchiga yo‘naltirilganlik;
2. Kelgusiga yo‘naltirilganlik. Ishlab chiqaruvchi marketing faoliyatini
qisqa
muddatli natijalariga emas, balki uzoq muddatli natijalariga mo‘ljalni
olgan bo‘lishi kerak;
3.
Oxirgi amaliy natijalarga erishishga yo‘naltirilganlik.
Marketing faoliyati natijasi o‘lchamli bo‘lishi kerak (bozor ulushi, sotish
hajmi, foydaning o‘sishi).
Marketing tamoyillari marketing asosini va uning mohiyatini ochib
beruvchi holat, talabdir. Marketingni mohiyati –
tovar ishlab chiqarish va
iste’molchiga xizmat ko‘rsatish, talab, ishlab chiqarish imkoniyatlarini doimo
bozor talabiga mo‘ljallashdan iborat. Marketing mohiyatidan quyidagi asosiy
tamoyillar kelib chiqadi:
iste’molchilarga kerakli tovarni ishlab chiqarish kerak;
bozorda
tovar
va
xizmatlar
taklifi
bilan
emas,
balki
iste’molchilarning muammolarini yechish vositalari bilan ishlash;
28
tovar ishlab chiqarishni ehtiyoj va talabni o‘rgangandan so‘ng tashkil
etish kerak;
marketing konsepsiyasi vositalarini qo‘llash asosida marketing
dasturini shakllantirishga olib keluvchi qo‘yilgan maqsadlarga erishish uchun
kompleks yondoshish va maqsadli dastur uslubini ishlatish;
tovarni iste’molchiga siljitishni barcha bo‘g‘inlarini marketing bilan
qamrab olish maqsadida bir vaqtni o‘zida maqsadli yo‘naltirilgan ta’sir
asosida bozor talabiga mos keluvchi tovar ishlab
chiqarish strategiya va
taktikasini qo‘llash;
korxona faoliyati va marketing xizmatini bozorda tovar xulq-atvorini
bashorat qilishi va strategik rejalashtirishni amalga oshirish asosida samarali
kommunikatsiyani uzoq istiqboliga mo‘ljallash;
tovarni yashash davrining barcha bosqichlarini ishlab chiqarish va
tovar taqsimlashni ijtimoiy va iqtisodiy omillarini hisobga olish;
tashkilot va tarmoqlar rejasiga nisbatan bozorni birlamchi ekanligini
eslash;
talab va taklifni balanslashtirish maqsadida
rejalarni tarmoqlararo
muvofiqlashtirish va o‘zaro ta’sirini ushlab turish;
tovar bozori yoki firma imiji (obro ‘yi) va raqobatli ustunligini
qidirish
va
shakllantirish
jarayonida
aniq
holatda
agressivlikka,
hujumkorlikka,
faollikka intilish, umumiy holda marketingning asosiy
tamoyillari –
bu bozorni bilish, unga moslashish va bozorga ta’sir
o‘tkazishdan iborat.
Xulosa qilib aytganda, marketingning
mohiyati va maqsadlaridan
quyidagicha asosiy tamoyillari kelib chiqadi:
iste’molchilarga yo‘naltirilgan tamoyil, ya’ni iste’molchi shohdir;
pirovard ko‘rsatkichga erishishga yo‘naltirilgan tamoyil, ya’ni
bozor ulushini, foydani ortishi va hokazolar.
