Uch agregat holatdagi moddaning issiqlik sig‘imi
Agregat holati Moddaning issiqlik sig‘imi (Sor, kal/mol)
H
2
O NH
3
CH
4
HCl H
2
Hg Na
Gaz 8,7 9,9 … 6,7 6,9 … 5,0
Suyuq 18,0 12,0 11,0 12,0 11,0 6,8 7,6
qattiq 9,0 9,0 14,0 15,0 13,0 6,7 8,0
Muzni erishida issiqlik sig‘imi ikki marotaba o‘zgaradi,
bunday erishdagi katta
o‘zgarish hech qanday moddada kuzatilmaydi. Muzning issiqlik sig‘imi kam e’tiborlidir,
u bir atomli kristallarni issiqlik sig‘imiga yaqin va qattiq ammiakni issiqlik sig‘imiga
teng. Metallarni eritish jarayonida issiqlik sig‘imi deyarli o‘zgarmaydi. Ko‘p atom
malekulali moddalarning erish jarayonida esa issiqlik sig‘imi kamyadi. Bu xolat
suyuqlikda molekulalarni harakatlana olishi va muz xolatda
harakatlana olmasligi bilan
tushuntiriladi. Suyuqliklardagi issiqlik harakatini issiqlik o‘tkazuvchanlik bilan ham
aniqlash mumkin. suvning haroratga bog‘liq bo‘lgan issiqlik o‘tkazuvchanlikni o‘zgarishi
keltirilgan.
Suvning molyar hajmi va muzning haroratga bog‘liqligi.
Solishtirish uchun CCL4 ni issiqlik o‘tkazuvchanlikni o‘zgarishi keltirilgan. CCL4
ham xuddi oddiy suyuqlikka o‘xshab, harorat ko‘tarilishi bilan issiqlik o‘tkazuvchanligi
kamayadi va issiqlik sig‘imi o‘sadi. ko‘rinib
turibdiki, muzni erishdagi issiqlik
o‘tkazuvchanligi to‘rt barobar kamayadi. O‘ta
sovitilgan suvning issiqlik
o‘tkazuvchanligini o‘zgarishi xuddi oddiy suvnikiga o‘xshaydi. Suvning yana bir ajoyib
xususiyatlaridan biri erkin xolatda sharsimon shaklga aylanishidir (yomg‘ir tomchisi,
shudring).
Suvning yana bir xossalaridan biri – namlik.
Oddiy suyuqliklarda bosim
ko‘tarilishi bilan namlik kamayadi, haroratni ko‘tarilishi bilan pasayadi.
Suvning
namligini o‘zgarisha boshqacharoq bo‘ladi. H
2
O va CCL2 ni namligini haroratga
bog‘liqligi ko‘rsatilgan.
H
2
O va CCL2 ni namligini haroratga bog‘liqligi Namlikni bosimga bog‘liqligi.
Ko‘rinib turibdiki CCL4 namligi 23
0
C haroratgacha suvnikiga qaraganda kamroq.
Katta haroratlar uchun esa suvnikiga nisbatan ko‘p. Xar xil
haroratlar uchun namlikni
bosimga bog‘liqligi keltirilgan. Bundan ko‘rinib turibdiki past haroratda bosim 2000 atm
gacha ko‘tarilganda suvning namligi kamayadi, so‘ng ko‘tarila boshlaydi.
Namlik 1 gr quruq modda suvning massa ulushi bo‘yicha aniqlanadi va asosan (%)
foizlarda ifodalanadi. Oziq-ovqat mahsulotlari tarkibidagi namlik o‘zgaruvchan bo‘ladi.
Mevalar, sabzavotlar 70…95
Pivo, sharbatlar 87…90
Tuxum 70…80
Sigir suti 85…89
Go‘sht 60...75
Pishloq 37…40
Non 35...50
Djem 28…35
Keks 20…28
Un 14,5...15
Kraxmal 13…20
Asal 10…20
Moy 16...18
Pechenye 6…9
Karamel 7…8
Shokolad 5…7
Quruq sut 4...7
Tuxum kukuni 4...8.5
Nazorat savollari:
1. Namlik nima?
2. Namlikni necha hil ko‘rinishi bor?
3. Suvning siqiluvchanlik xossasi qanday bo‘ladi?
