|
1-amaliy ishi
|
| bet | 1/2 | | Sana | 11.09.2024 | | Hajmi | 0,72 Mb. | | #270868 |
Bog'liq 1-прак
1-amaliy ishi
Insoniyat paydo bo‘lganidan to bugungacha davrda turli xil energiyalar -dan foydalanib keladi. Dastlab inson o‘z mushaklari (muskullari) energiyasi bilanqanoatlangan bo‘lsa, bugunga kelib ortib borayotgan ehtiyojini qondirish uchu nenergiyaning ko‘plab turlaridan foydalanib. Energiya deganda biron bir tizimni (sistemani) ishbajarish qobiliyati
tushiniladi.Tabiatda energiyaning bir qancha turlari (ko‘rinishlari) mavjud. Ularni ko‘p uchraydigan turlari, namoyon bo‘lish shakli va miqdoriy ko‘rsat kichlari
1 jadvalda keltirilgan.
Energiyani turi
|
Namoyon bo‘lish shakli
|
Miqdoriy ko‘rsatkichi
|
Kinetik energiya
|
Jismlar harakati
(qattiq, suyuq va gazsimon )
|
|
Potensial energiya
|
Holat energiyasi
|
|
Elektr energiyasi
|
Elektr zaryadlari (toki) oqimi
|
|
Elektromagnit to‘lqin
energiyasi
|
Qisqa va radio to‘lqinlari, issiqlik nurlanishi energiyalari
|
|
Issiqlik energiyasi
|
Ichki energiya, entalpiya
(issiqlik)
|
|
Yadro parchalanish
energiyasi
|
|
|
Yadro sintezi energiyasi
|
|
|
Energiya turlarining har biri o‘z o‘lchov birliklariga ega va ushbu
ko‘rsatkich orqali miqdoriy baholanadi. Masalan mexanik energiya 1 J (Joul) bilan
o‘lchanadi. Bu - 1 N (Nyuton) kuchni biron bir jismni kuch ta’siri yo‘nalishi
bo‘yicha 1 m ga siljitishda bajargan ishi 1J=1N·m.
Elektr energiya Vatt.soat yoki kVt.soatda (1kVt.soat=3,6MJ) baholanadi va
iste’mol qilingan elektr energiyasiga xaq to‘lashda qo‘llaniladi.
Issiqlik energiyasini o‘lchov birligi etib Kalloriya (1 kal=4,1868 J). 1 kal –
1 gramm suvni (normal bosimda) 14,5 ºS dan 15,5 ºS ga qizdirishga sarflangan
energiya. Kvant fizikasida zarrachalar energiyasini o‘lchov birli gi etib elektron volt (1 eV= 1,60219 .1019 J) qabul qilingan. 1 Elektron volt-kuchlanishlar farqi 1 V
bo‘lgan ikki nuqta orasidagi elektr maydonida harakatlanyotgangan zaryad
tashuvchi bitta elementar zarrachaning olgan energiyasi.
Ko‘mir va neft organik yoqilg‘ilarni energiyasini miqdoriy baholashda
ko‘pincha shartli yoqilg‘i ekvivalenti – (sh.yo.e) degan o‘lchov birligi qo‘llani ladi.
1kg (kilogramm) shartli yoqilg‘ining yonishida hosil bo‘lgan issiqlik
miqdori 29,307 MJ yoki 7000 kkal ga teng.
Ushbu birlik turli yoqilg‘i turlari energiyasini taqqoslashda, turli
yoqilg‘ilardan foydalanilganda umumiysini hisoblashda foydalaniladi.
2-jadvalda energiyani turlari o‘lchov birliklarini biridan ikkinchisiga
o‘tkazish koeffitsiyentlari keltirilgan.
Turli yoqilg‘ilarni yonishidan hosil bo‘ladigan issiqlik miqdori turlicha, yani
issiqlik hosil qilish qobiliyati turlicha. Ushbu ko‘rsatkichlar turli yoqilg‘ilar uchun
|
| |
