|
1. Axborot Avtomatlashtirilgan axborot tizimlari. Axborot tizimidagi jarayonlar va ularni joriy etish
|
| Sana | 15.07.2024 | | Hajmi | 99,62 Kb. | | #267650 |
Bog'liq AKADEMIA 1
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
FARG’ONA FILIALI
AKADEMIK YOZUV-1
Guruh: 714-22
Bajardi: UZOQOV_H
Tekshirdi: UMURZOQOVA_U
FARG’ONA 2024
Mavzu: Axborot tizimlari va ularning boshqarishning axamiyati
Reja:
1.Axborot
2. Avtomatlashtirilgan axborot tizimlari.
3. Axborot tizimidagi jarayonlar va ularni joriy etish.
4. Axborot tizimini yaratish.
3 “Tizim” deganda, bir vaqtning o’zida ham yagona
, yaxlit deb qaraladigan har qanday obyekt, ham qo’yilgan maqsadlarga erishish manfaatlarida birlashtirilgan turli elementlar majmuyi tushuniladi. Ma’lumki bugungi kunda turli xil tizimlar yaratilgan bo’lib ular o’z tarkibi va bosh maqsadi bo’yicha bir- biridan farqlanadi.Tizim tushunchasi keng tarqalgan va juda ko’p maqsadlarda qo’llaniladi. Axborot tizimlariga nisbatan qo’llanilganda aksariyat hollarda texnik vositalar va dasturlar to’plami nazarda tutiladi.Kompyuterning faqat apparat qisminigina tizim deb atash mumkin.
4 kiritish Har bir tizim 4 asosiy qismdan iborat: kiritish ishlov berish
chiqarishteskari aIshlov berishkiritishchiqarish
5 Axborot maqsadlargatizimi erishish- qo’yilganyo’lida axborotnito’plash saqlash chiqarishdaishlov berish vafoydalanildiganvositalar,usullar va xodimlarningo’zaro bog’limajmuyi.Bugungi kundagi zamonaviy axborottizimi tushunchasiaxborotga Ishlovberishning asosiy texnik vositasi sifatida shaxsiy kompyuterlardan foydalanishni nazarda tutadi.
6 Axborot tizimlarining qo’llanilish sohalari turli
tumandir.Shuningdek har bir tizimga xos bo’lgan xsusiyatlar vao’ziga xosliklar ham turli tumandir. Muayyan tizimining xsusiyatlari majmuyini belgilovchiaxborot ko’plabomillar orasidan uchta omilni ajratib ko’rsatish mumkin, bular : tizimning texnik darajasi , ishlov berilayotgan axborot xarakteri , axborotning ishlatish maqsadlari , yani ushbu tizim hal qilishda yordam berishi mo’ljallangan vazifalar doirasi.Texnika darajasi bo’yicha tizimlarga bo’linadi:Dastlabki Mexanizatsiyalashgan Avtomatlashtirilgan Avtomatlashganaxborot tizimlari quydagi
7 Dastlabki axborot tizimlarida axborotga ishlov berishning barcha jarayonlari qo’lda bajarilgan. Bunday tizimlarda axborotni qidirish uchun oddiy selektiv moslamalardan foydalaniladi. Bu qurilmalar arzon, ular bilan ishlatish uchun oliy malakali xizmat ko’rsatuvchi xodimlar talab etilmaydi.Mexanizatsiyalashganaxborot tizimlaridaaxborotga ishlov berish va qidirishuchun turlimexanizatsiyalshgan vositalardan foydalaniladi,ular orasidahisoblash perforatsiya mashinalarikeng tarqalgandir. Mexanizatsiyalashgan axborottizimlarida axboroteltuvchilaribo’libperfokartalar hisoblanadi.
8 Axborot tizimlari quyidagi ҳossalar bilan ҳarakterlanadi
Har qanday axborot tizimi,tizimni tashkil etishning umumiy prinspi asosida tahlil qilinadi va boshqariladi.Axborot tizimi dinamik ko’rinishga e`ga bo’lib, rivojlanuvchi tizim hisoblanadiAxborot hisoblanadiAxborottizimining maxsuloti ham axborottizimini odam-kompyuter tizimiko’rinishida tasavvur qilish lozim
9 Axborot tizimlarini hayotda qo'llab qanday natijalar olish mumkin
Matematik metod va intellektual tizimlarni qo'llab, boshqarishning optimal variantlarini olish.Tizimni avtomatlashtirish natijasidaengillashtirish.Eng tog’ri axborotga ega bo'lish.ishchilarning vazifalariniAxborotlarni qog’ozda emas balki magnit yoki optik disklarda saqlashMaҳsulot ishlab chiқarish sarf ҳarajatlarini kamaytirish. Foydalanuvchilar uchun qulayliklar yaratish.Axborot tizimlarida boshqaruv tuzilmasining o'rniAxborot tizimi jamiyat va har bir tashkilot uchun quyidagilarni bajarishi lozim:
10 Axborot tizimining tuzilmasi va uning qo'llanilish maqsadi, jamiyat va korxona oldida turgan vazifa bilan to'g'ri kelishi kerak. Masalan; tijorat firmasida – foydali biznes, davlat korxonasida ijtimoiy va siyosiy vazifalarni bajarishi kerak.Axborot tizimi inson tomonidan boshqarilishi va ijtimoiy etika prinsplari asosida foyda keltirishi kerak.To'g'ri, kafolatli va o'z vaqtida axborotlarni mijoz yoki tizimlarga etkazishi lozim.
11 Hozirgai mo’ljallangan
davrdaturliturlimaqsadlargaaxborot tizimlarimuvoffaqiyatliishlab turibdi, ularfoydalanuvchilarning axborot so’rovlarini qondirish uchun yo’naltirilgan. Bunday tizimlarning o’ziga xos xsusiyati shundaki ularda so’rovga muvofiq topilgan axborotdan aynan shutizimning doirasidabalki foydalanuvchiga beriladi, u olinganbevosita foydanilmaydi,axborotda o’ziga zarur istalgan maqsadda foydalanadi.
12 Aeroport va temir yo’l transportida joylarni oldindan band qilishning avtomatlashtirilgan tizimi ana shunday axborot-ma’lumot tizimiga misol bo’ladi. Bu tizimlar opertiv tizimlarning tipik misoli ham bo’la oladi. Chunki mtizimga har bir murojat qilish axborot fondining joriy holati o’zgarishiga olib keladi.Axborot- ma’lumot tizimi so’rovga muvofiq ravishda uning axborot fondida saqlanayotgan ma’lumotlar ichidan zarur axborotlarni qidirish ishlarini amalga oshiradi. Qidirish bunday tizimlarda asosiy operatsiyalardan biri hisoblanadi, shuning uchun ular axborot qidiruv tizimlari hamdir.
13 Biznesda ishlatiladigan quydagi
tijorataxborot tizimlari,tizimlari navjud: elektrontranziksiyalarni qayta ishlash(processing),boshqaruv axborot tizimlari, qarorlarni qabulqilishni tashqariqo’llab baziquvvatlash tizimlari. Undan tashkilotlar maxsus maqsadlitizimlarni ishlatadilar: suniy intellekt, ekspert tizimlari, virtual voqealik va boshqalar.Elktron-tijorat – axoborot texnologiyalariyordamida amalga oshiriladigantovarlarni kor’satishsotish, ishlarni bajarish va xizmatbo’yicha tadbirkorlik faoliyati.
14 Ko'pincha bu tizimlar ayrim sohalarga xizmat ko'rsatadi va mustaqil hisoblanadi, ya'ni o'zining axborot fondi, algoritmi va dasturiy ta'minotiga ega bo'ladi.Boshqaruv tizimlari integratsiyalashgan, ma'lumotlar bazasi tamoyili bo'yicha qurilgan bo'lishi mumkin. Bunday tizimlar korxonadagi aylanib yuruvchi butun axborot oqimiga ishlov beradi va korxonaning resurslaridan oqilona foydalangan holda uning bir maromda va rejalibo'ladi. Texnik vositalar yordamida faqat axborotishlashini ta'minlashga yo'naltirilganoperatsiyalarini avtomatlashtirishga erishiladi.
15 Hisoblash tizimlarining mumkin.
tizimlarining funktsiyalari boshqa turlariga ham xosaxborot bo'lishiAxborot-mantiqiy tizimlar boshqa tizimlardan farqli o'laroq ilgari bevosita shaklda tizimga kiritilmagan, balki tizimdagi mavjud axborot massivlarini mantiqiy tahlil qilish, umumlashtirish, ma'lumotlarni qayta ishlash asosida ishlab chiqiladigan axborotni bera oladi. Bunday tizimlar muayyan darajada mutaxassis-tadqiqotchi mehnatining o'rnini bosib,ilmiy- Ularni chunkitadqiqot masalalarini hal qilishi mumkin.ba'zan intellektual tizimlar deb ataydilar,ularni ishlab chiqishda sun'iy intellekt nazariyasi qoidalaridan foydalaniladi.
16 AXBOROT TIZIMIDAGI JARAYONLAR VA ULARNI JORIY ETISH
Axborot tizimlarini bundan keyingi o’rganinsh uchun ularda yuz beradigan jarayonlarni mufassal bayon etish zarur. Deyarli har qanday axborot tizimi uchun uning normal ishlashini ta’minlaydigan jarayonlarni shartli ravishda quydagi bloklardan iborat blok sxema shaklida tasavvur etish mumkin.Axborot tizimining apparat dasturiy qismiAxborotnikiritishcAxborotga Ishlov berishAxborotnichiqarishTashkilot personal yoki boshqa axboort tizimlariTeskarialoqa
17 tashqi va ichki manbalardan axborot kiritish;
kiritilgan axborotga ishlov berish va uni qulay shaklda taqdim etish;iste'molchilarga taqdim etish yoki boshqa tizimga uzatish uchun axborotni chiqarish;teskari aloqa – bu kiritilgan axborotni tuzatish uchun ushbu tashkilot odamlari tomonidan qayta ishlangan axborot.
18 Axborot tizimi o'zining quyidagi xususiyatlari bilan belgilanadi:
har qanday axborot tizimi tizimlarni tuzishning umumiy tamoyillari asosida tahlil qilinishi, tuzilishi va boshqarilishi mumkin;axborot tizimi dinamik va rivojlanib boradigan tizim hisoblanadi;axborot tizimlarini tuzishda tizimiy yondashuvdan foydalanish zarur;axborot tizimining mahsuloti axborot bo'lib, uning asosida qarorlar qabul qilinadi;axborot tizimini axborotga ishlov berishning odam- kompyuter tizimi sifatida qabul qilish zarur.
19 Bugun axborot tizimi deyilganda,
aksariyat keladi, boshkishilarning vaholankiko'z o'ngiga u axborot (tarkibiykompyuter tiziminingkomponentlaridanqismlaridan) biridir.Umuman olganda, axborot tizimini kompyutersiz variantda ham tushunish mumkin.Zamonaviy axborot tizimlari ulardan foydalanadigan korxonalarga ilgari o'zlari foydalana olmagan bir qator yangi imkoniyatlar va sifatlarni berishi mumkin, xususan axborot tizimi quyidagilarga yordam berishi mumkin:
20 matematik usullar va intellektual tizimlarni joriy etish hisobiga boshqaruv masalalarini hal qilishning yanada oqilona variantlariga ega bo'lish;avtomatlashtirish hisobiga xodimlarni oxir mehnatdan ozod qilish;axborotning ishonchliligini ta'minlash;ma'lumotlarni qog'oz o'rniga magnit disklari yoki lentalarida saqlash, bu axborotga kompyuterda ishlov berishni ancha oqilona tashkil etish va qog'ozlardagi hujjat hajmini kamaytirishga olib keladi;firmada axborot oqimi strukturasi va hujjatlar bilan ishlash tizimini takomillashtirish;mahsulot ishlab chiqarish va xizmatlar ko'rsatishga sarf- xarajatlarni kamaytirish;
21 Bugungi kunda avtomatlashtirish yondashish mavjud:
korxona faoliyatini masalasini hal qilishgakompleks ikki xilkorporativ tizimni o'z kuchlari bilan bosqichma- bosqich ishlab chiqish (jumladan, tashqaridagi firmalar va tashkilotlarning alohida ish joylarini yoki ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirish imkonini beradigan tayyor yoki buyurtma dasturiy mahsulotlaridan foydalanish) vakorporativ darajadagi tayyor axborot tizimini joriy etish.Birinchi yondashuvning afzalligi shundaki, o'z kuchlari bilan yaratilayotgan tizimda muayyan korxona ishining o'ziga xos xususiyatlari va ehtiyojlarini yuqori darajada hisobga olish mumkin bo’lardi.
22 «Tayyor». axborot. tizimlarini. ishlab. chiqish. tajribasi
«Tayyor» axborot tizimlarini ishlab chiqish tajribasi korporativ axborot tizimlarini yaratishga yangicha yondashuvlarnishakllantirish imkoniniberdi. Bu yondashuv turli ishlabdasturiy «komponent»laridan tizimchiqarish firmalarining«yig'ish»ga asoslangandir.Axborot tizimlarining komponent arxitekturasi haqiqatan mavjud bo'lishi uchun quyidagi uch shart zarur:1. tizimlarning komponent ishlab chiqilishiva «yig'ish»ni va loyihalashta'minlovchi axborot tizimlarini tahlil qilishuslubiyatining mavjud bo'lishi;2. komponentlarni ishlab chiqish va «yig'ish» texnologiyalari vaumumiy standartlarga rioya qilingan tayyor dasturiykomponentlarning shakllangan bozori;
23 tizim komponentlari o'rtasidagi o'zaro aloqani ta'minlab turadigan axborot tizimlari «infratuzilmasini» dasturiy ta'minlashning standart komponentlari.Ko'p komponentli tizimlarni yaratishga intilish tendentsiyasi ActiveX va JavaBeans komponentlaridan faol foydalaniladigan internet/intranet texnologiyalarida ayniqsa kuchli namoyon bo'ldi. Umumiy standartlarga asoslangan komponent texnologiyalarning afzalliklaridan SAP (R3) kabi tayyor tizimlarning ishlab chiqaruvchilari ham foydalanishga intiladilar.
24 Bugungi kunda axborot tizimlarini loyihalash va ishlab chiqishning komponent texnologiyasi zaruriy vositalar zahirasi ishlab chiqishning mavjud vositalarini qo'llab-quvvatlovchi vizual tahlil va modellashtirish instrumentlaridan boshlab, tanlash imkoniyatlari juda kengbo'lgantayyorkomponentlarningkutubxonalarigacha,shu jumladanturli uchundasturiy-apparatplatformalari«infrastruktura» komponentlariga ega deb hisoblash mumkin. Bu axborot texnologiyalariturliishlabchiqaruvchilardanolingan bo'lgan paydokomponentlar to'plamidan iborattayyor tizimlarning «konstruktorlari»bo'lishi bo'sahasida turibdi demakdir.
25 Axborot tizimini qanday yaratish mumkin, degan savoliga javob beraylik
Axborot tizimini qanday yaratish mumkin, degan savoliga javob beraylik. Bu haqiqatan ham aksariyat zamonaviy korxonalarda, ularning qanday biznes bilan shug'ullanishidan qat'i nazar, hal qilinishi zarur bo'lgan muammodir.«Axborot tizimi» atamasi biznes yuritishni engillashtiruvchi yoki «avtomatlashtiruvchi» dasturiy mahsulotlar sinfiga kiradi. Agar tizim biznesni axborot bilan ta'minlash yo'li bilan qo'llab-quvvatlasa, «axborot» tizimi deb ataladi (har qanday odam ham zarur axborotlarni olib turishga qancha kuch va mablag' sarflanishini yaxshi biladi).
26 Tizim dizayni “Axborot tizimi muammoni echish uchun qanday ish tutishi kerak?”-degan savolga javob beradi. Bu bosqichning natijasi - yangi yoki o'zgartirilgan tizimning batafsil dizayni. Tizim dizaynida •kirish, chiqish, interfeys;uskunalar, dasturlar, ma'lumotlar bazasi,telekommunikatsiya, xodimlar va protseduralar;ushbu komponentlar orasidagi aloqa va munosabatlarbatafsil ko'rsatiladi.
27 Tizim tergoviTizim tahliliTizim dizayniTizimni amalda yaratishTizim ta’minoti
28 Tizimning amaliy yaratilish bos
Tizimning amaliy yaratilish bos?ichida dasturchilar ishga tushib, tizimni dastur holatiga olib kelishadi. Bu bosqichda, ma'lumotlar bazasi amalda yaratiladi, dastur dasturlash tillarida yoziladi, ma'lumotlar bazasi to'ldiriladi va sinovdan o'tkaziladi. Bu boskichning natijasi to'la funktsional dasturdir.Yaratilgan axborot tizimi ishga tushgandan keyoin vaqt o'tgan sari o'zgartirishlar kiritilishi muharrardir. Bu bosqichda oldingi bosqichdagi ko'zga tashlanmagan xatolar to'g'rilanib tizim istalgan darajaga keltiriladi.
Foydalanilgan adabiyotlar
Степаненко И.П. “Основы микроэлектроники”//М., Сов, радио.1980.
Зи С.М. “Физика полуппроводниковых приборов”//М., Мир,2 кн., 1984.
Степаненко И.П. “Основы теории транзисторов и транзисторных схем”// М.,Энергия, 1973.
Жеребцов И.П. “Основы электроники”// М., Энергоатомиздат, 1990.
Гусев В.Г., Гусев Ю.М. “Электроника”//М., Высшая школа, 1991.
www.gow.ru
www.electronics.ru
|
| |
