Yo’nishda kesish quvvati va eguvchi moment.
Kesish jarayoniga sarflanadigan quvvat kesish kuchi Rz kesishga sarflanadigan quvvatning 1-2 protsentni tashkil etishi, Ru kuchning esa ish bajarmasligi, chunki Ru kuch yunalishida siljish (surilish) bo’lmasligi xisobga olinadi. Binobarin, kesishga sarflanadigan effektiv quvvat kuyidagi formuladan topiladi;
bu erda Ne – effektiv quvvat,
Agar kesish tezligi kG xisobida bo’lsa, effektiv quvvat Ne Kvt xisobida kuyidagi formuladan topiladi:
bu erda v- kesish tezligi, m/min.
Kesish vakti kesish kuchi Rz yunilaetgan zagotovkada aylantiruvchi moment xosil kiladi. Aylantiruvchi moment Mayl kiymati kuyidagi formuladan topiladi:
( )
bu erda D- yunilaetgan zagotovqaning diametri, mm.
Keskich kesish kuchi Rz ta`siri ostida egiladi, keskichning chikish uzunligi qancha katta bo’lsa, eguvchi Meg shuncha katta bo’ladi:
kGmm, ( )
bu erda - keskichning chikish uzunligi, mm.
Kesish kuchi kesish jarayoniga katta ta`sir ko’rsatadi.
Parmalashda kesish kuchi va burovchi moment.
Parmaning xar bir kesuvchi qirrasiga parmalanaetgan materialning parmalash jarayoniga karshilik ko’rsatish natijasida xosil bo’ladigan kuchlar ta`sir etadi. Xar kaysi asosiy kesuvchi qirraga kuyilgan teng ta`sir etuvchi R kuchni O nuktaga kuysak, u xolda, bu kuch bir-biriga perpendikulyar uchta yunalish buylab ajratilganda, tashkil etuvchi Rx, Ru va Rz kuchlar xosil bo’ladi. Radial Ru kuchlar mikdor jixatidan teng, ammo karama-karshi yunalgan kuchlar bo’lganligi uchun uzaro muvozanatlashadi. Rx kuch parmaning uki buylab, Rz kuch esa parmaning kesuvchi qirralariga perpendikulyar tarzda yunalgan.
Parmaning kundalang qirrasiga Rkk kuch ta`sir etadi, bu kuch parma uki buylab, yukoriga tik yunalgan, u parmaning parmalanaetgan materialga qirishiga karshilik ko’rsatadi. Bu kuchlardan tashkari, parmaga lentaning parmalanaetgan yuzaga ishkalanish kuchi xam ta`sir etadi, bu kuch Rl bilan belgilanadi. Kesish jarayonida parma surish kuchi eki uk buylab yunalgan kuch Ru ta`siri ostida uz uki buylab siljiydi; surish kuchi vertikal yunalishda (uk buylab) ta`sir etuvchi kuchlar yigindisiga teng:
Ru = 2Rx + Rkk + 2Rl,
Bu erda Rx – uk buylab yunalgan kuch eki surish kuchi tashkil etuvchisi; Rkk – parmalanaetgan materialga parmaning kundalang kesuvchi qirrasi qirishda material xosil kiladigan kuch; Rl – parma lentasining parmalanaetgan yuzaga ishkalanish kuchi.
Parmadagi yigindi burovchi moment M, dan ko’rinib turibdiki, Rz kuchdan xosil bo’lgan Mz momentdan, parmaning kundalang qirrasida R1 kuchdan xosil bo’ladigan Mk.k momentdan va lentada ishkalanish kuchi R2 dan xosil bo’ladigan Ml momentdan iborat, bu kuchlarning xammasi parmaning ukiga perpendikulyar bo’lgan tekisliklarda etadi:
M = Mz + Mk.k + Ml.
Parmalashda xosil bo’ladigan burovchi momentni dastgox shpindelining burovchi momenti engadi.
Yigindi burovchi momentga asosiy ta`sirini Rz kuchdan xosil bo’ladigan burovchi Mz moment ko’rsatadi, bu moment yigindi momentning 80-85 protsentini tashkil etadi, Mkk moment yigindi momentning 8-5 protsentini, lentaning va qirindining ishkalanish kuchidan xosil bo’ladigan Ml moment esa 12-10 protsentini tashkil etadi. SHunday kilib, parmaga parmalash jarayonida bir vaktning uzida eguvchi Ru kuch va burovchi M moment ta`sir etadi.
Parmalashda burovchi M moment va surish kuchi Ru kuyidagi formulalardan xisoblab topiladi:
nm; kG mm
bu erda Sm va Sr – parmalanadigan materialga, parmaning geometriyasiga va boshka faktorlarga boglik koeffitsientlar; D- parmaning diametri, mm xisobida; s- surish kiymati, mm/ayl xisobida; Parmalashda kesish uchun sarflanadigan effektiv quvvat surish xarakati uchun sarflanadigan quvvat Nsur dan va parmani aylantirish uchun sarflanadigan quvvat Nayl dan iborat:
Ne= Nsur + Nayl
Surish xarakati uchun sarflanadigan quvvat Nayl quvvatning 0,5-1,5 foizini tashkil etishi nazarda tutilsa, xisoblash vaktida bu quvvatni e`tiborga olmasa xam bo’ladi. Amalda, parmalash uchun sarflanadigan quvvat kuyidagi formula bilan aniqlanadi:
bu erda Ne – parmalashda kesishga sarflanadigan quvvat, kvt xisobida; M- kesishning burovchi momenti, Nm ximobida; n- shpindelning minutiga aylanishlar soni Agar parmaga ta`sir etuvchi burovchi moment M kG mm bilan ifodalansa, effektiv quvvat Ne kuyidagi formuladan topiladi:
Parmalash stanogi elektr dvigatelining kesish uchun zarur bo’lgan quvvati kuyidagicha bo’ladi:
bu erda Ne –elektr dvigatelining quvvati, kvt xisobida; ή – dastgoxning foydali ish koeffitsienti.
yunalgan kuchdan ko’ra kuprok ortadi. Buning sababi shuki, kesib olinadigan qatlamning eni va kundalang kesimi ortadi, bundan tashkari, ta`sir etuvchi kuchlarning elkasi xam uzgaradi.
SHu narsa aniqlanganki, surish kiymatining ortishi bilan burovchi moment va uk buylab yunalgan kuch ortib boradi. Surish kiymatining uzgarishi burovchi momentga uk buylab yunalgan kuch ortib boradi. Surish kiymatining uzgarishi burorvchi momentga uk buylab yunalgan kuchga ko’rsatadigan ta`siridan ko’ra kuchlirok ta`sir etadi.
Pulatni parmalashda moylash-sovitish suyukligining ishlatilishi uk buylab yunalgan kuchni va burovchi momentni ko’ruklayin parmalashdagigsha karaganda taxminan 15-35%, chuyanni parmalashda esa 10-18% pasaytiradi.
|
