|
1. Fazalar qoidasi. Faza, komponent va sistemaning erkinlik darajasi
|
| bet | 3/8 | | Sana | 14.05.2024 | | Hajmi | 86,5 Kb. | | #230575 |
Erkinlik darajasi (F) – sistemaning termodinamik holatini to‘liq xarakterlash uchun yetarli bo‘lgan mustaqil o‘zgaruvchi parametrlar soni (harorat – T, bosim – P, konsentratsiya – C).
Boshqacha aytganda, fazalar soni va xiliga halal bermay turib, ma’lum chegarada ixtiyoriy ravishda o‘zgartirish mumkin bo‘lgan parametrlar soni - sistemaning erkinlik darajasi sonidir.
Erkinlik darajasi variantlik bilan ifodalanadi va sistemalar
- invariantli (F=0)
- monovariantli (F=1)
- bivariantli (F=2) bo‘ladi.
Masalan:
P=const da tuzning to‘yingan eritmasi monovariantli (F=1), chunki haroratning har bir qiymatiga ma’lum konsentratsiyali to‘yingan eritma mos keladi.
To‘yinmagan eritma – bivariantli (T, C)
Gazlar aralashmasi – bivariantli (ta’sir etuvchi parametrlar – P, T, va V.
Lekin, P va T o‘zgartirilsa, V – o‘z-o‘zidan o‘zgaradi. V ni PV=nRT tenglamadan aniqlanadi. Demak, ideal gazlar erkinlik darajasi 2 ga teng).
2. GIBBSNING FAZALAR QOIDASI
Sistemaning tashqi parametrlari (P, T) o‘zgarsa, muvozanat buziladi: eritma konsentratsiyasi o‘zgaradi yoki biror faza yo‘qoladi, yoki yangi faza hosil bo‘ladi.
Bu kabi o‘zgarishlar sistemada yangi muvozanat yuzaga kelgunga qadar davom etadi. Fazalarni bu kabi bir-biriga aylanishida o‘zgaradigan parametrlar soni fazalar qoidasi asosida topiladi.
Fazalar qoidasi komponentlar, faza, sistemaning erkinlik darajasi kabi tushunchalar orasidagi munosabatni ko‘rsatadi.
Sistemaning erkinlik darajasi Gibbsning fazalar qoidasi asosida topiladi. K komponentli geterogen sistemada erkinlik darajasi bilan fazalar sonining yig‘indisi komponentlar soni +2 ga teng
F+Φ=Κ+2
undan
F=K-F+2 (1)
2 – bosim va harorat
Agar tashqi parametrlardan faqat T – harorat ta’sir etsa, ya’ni P=const bo‘lgan sistemalarda (kondensirlangan, ya’ni qattiq va suyuq fazalardan iborat sistemalar uchun) erkinlik darajasi soni
F=K - Φ +1 (2)
|
| |
