1
GʻAFUR GʻULOMNING POETIK MAHORATI
Ro'zmatova Sabrina Ashurmatovna
Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti
Xitoyshunoslik fakulteti, Xitoy Filologiyasi
kafedrasi 3-kurs talabasi
E-mail: sabrina.ruzmatova77@icloud.com
+998-33-052-27-18
Ilmiy rahbar:
Sultanova Lola Akmalovna
Toshkentdavlat sharqshunoslik universiteti
Xitoyshunoslik fakulteti f.f.d(PhD)
E-mail: lola_sultanova@inbox.ru
+99890-932-90-83
Annotatsiya: Ushbu ilmiy tadqiqotimiz orqali biz O'zbekistonning taniqli yozuvchisi G'afur
G'ulomning hayot yo'lini o'rganib chiqdik. Shoir butun umri davomida ko'plab she'rlar, qissalar
va dostonlar yozdi.Umuman olganda o'zining 63 yil umri davomida Sho'ro siyosati va komfirga
mafkurasi ta’sirida el-yurtni yuksak ko'tarinkilik ruhida yashash va mehnat qilishga chorladi.
Tadqiqotimiz davomida shoirning hayot so'qmoqlari, mehnati va ijodining mevalarini hamda
poetik mahoratini ko'rib chiqamiz.
Kalit so’zlar: Qoʻrgʻontegi mahallasi, rus-tuzem maktabi, avtobiografik qissa, Navoiy,
Sa`diy, Hofiz, Fuzuliy, Injil, Qur’on, Bobil, Mayakovskiy, «Oʻzbekiston xalq shoiri» yuksak
unvoni.
Gʻafur Gʻulom (1903-yil 10-may — 1966-yil 10-iyun) — oʻzbek yozuvchisi va
shoiri. 1903-yilning 10-mayida Toshkent shahrining Qoʻrgʻontegi
mahallasida,
dehqonlar oilasida tugʻilgan. Toʻqqiz yoshida otasidan, oʻn besh yoshida onasidan
yetim qolgan. Gʻafur Gʻulom avval eski maktabda, soʻngra rus-tuzem maktabida
taʼlim olgan. 1916- yilning kuzida G‘ofur o‘qishga kiradi. Onasining vafotidan
so‘ng (otasi avvalroq vafot etgan), u ishlashga majbur bo‘lgan. Ko‘plab kasblarda
o‘zini sinab ko‘rgach, u nihoyat, matbaaga harf teruvchi bo‘lib ishga kiradi, so‘ngra,
pedagogik kurslarda tahsil oladi. Toshkent pedagogika institutini tamomlagan.1919-
yildan 1927-yilgacha u o‘qituvchi, maktab direktori, Ma’naviyat uyushmasi
ishchilari raisi bo‘lib ishlaydi, bolalar uyini tashkil etishda faol ishtirok etadi. „Shum
bola“ avtobiografik qissasida ijodkorning bolaligi, asr
boshidagi Toshkent hayoti
tiniq tasvirlangan.
Gʻafur Gʻulom yoshligidan bilimga chanqoq yigit bo`lgan. Navoiy, Sa`diy,
Hofiz, Fuzuliy asarlarini sevib o`qigan. Oilani boqish tashvishi tufayli Oliy
maktablarda o`qiy olmaydi. Sakkiz oylik muallimlar tayyorlash kursinigina
bitkazadi va mustaqil o`qish orqali zamonasining ilgʻor ziyolisi darajasiga
ko`tariladi. Bir vaqtning o`zida ikkita maktabga mudirlik qildi, shahar maorifida
ishladi. Turli gazeta-jurnallarda adabiy xodim, mudir, bosh muharrir o`rinbosari
vazifalarida ishladi.
2
Gʻafur Gʻulom o`zbek adabiyotining iste`dodli ijodkori. U adabiyotimizni turli
janrlar bilan boyitdi. She`riyatda, publitsistika va fel`etonchilikda, hajviy hikoya va
yumoristik qissachilikda, hamda tarjimachilikda o`zining
butun salohiyatini
ko`rsatgan yirik namoyondadir.
Gʻafur Gʻulomning ba’zi she’rlari
tarixiy hodisalar, ma’lumotlar va shaxslar
obrazini aks ettirish asosiga qurilgan. Bunday asarlar tarixning badiiy solnomasi,
tarixiy shaxs taqdiri, qiyofasining in’ikosi qadar aniqlik kasb etadi "Turksib
yo’llarida", "Hamza xotirasi", "Insoniyat tarixining birinchi kosmonavtiga"
she'rlariga shunday xususiyat xosdir.
Gʻafur Gʻulom Sharq va Gʻarb tarixi, falsafasi, madaniyatini favqulodda
chuqur bilgan alloma kishi edi. Shu bois uning aksar sheʻrlarida Injil-u Qur’ondan
tortib Bobil, kattayu-kichik tarixiy hodisalar, ma’lumotlar, u yoki bu shaxs, ular
bilan aloqador faktlar,jahon xalqalrining urf-odatlaridagi chizgilari, tarixiy joy
nomlari bilan aloqador fikrlar asarning badiiy to’qimasiga singdirib yuboriladi.
Gʻafur Gʻulom butun ijodi davomida taqvim tarzida koʻplab sheʻrlar yozdi. 1-may,
7-oktabr, Konstitutsiya kuni, partiya va komsomol syezdlari, adabiy oʻn kunliklar,
sotsialistik musobaqa, paxta rejasining bajarilishi singari kundalik, oʻtkinchi hodisa
va voqealarga bagʻishlangan bunday she’rlar adabiyot tarixida ham , muallif ijodida
ham sezilarli iz qoldirmadi. Bu hol shoirning oʻziga ham sir emas edi. Zero, bunday
she’rlarning koʻpi oʻzlarini hurmat qilgan shoirlarning nainki «Tanlangan asarlari»,
hatto,muntazam chiqib turgan to’plamlariga ham kiritilmas edi. Gʻafur Gʻulom ham
bundan istisno emas. Biroq shuni ham ta’kidlash lozimki, gʻafurona
buyuklik va
donishmandlik bilan sugʻorilgan falsafiy obrazlar uning taqvim she’rlarida ham
uchrab turadi.
G‘afur G‘ulom, shuningdek, Pushkin, Lermontov, Griboyedov, Mayakovskiy,
Nozim Hikmet, Rustaveli, Nizomiy, Shekspir, Dante, Bomarshe va boshqalarning
asarlarini o‘zbek tiliga mohirona tarjimasi, shuningdek, adabiyotshunoslik va
publitsistik maqolalari bilan mashhur.
G‘ofur G‘ulomning dunyo qarashi va badiiy didining shakllanishida Vladimir
Mayakovskiy asarlari katta ta’sir ko‘rsatgan. G‘ofur G‘ulom o‘zining maqolalaridan
birida shunday yozadi: “Men... rus mumtoz ijodkorlarini bilaman va ularni sevaman
va ularning ko‘plab asarlarini ona tilimga tarjima qildim. Lekin “men uchun vazn,
lug‘at, timsol, she’rning ohang tuzilishi sohalarida
eng serqirra va cheksiz
imkoniyatlarni ochgan” Mayakovskiyning shogirdiman, deyishni istayman”.
Mayakovskiy satirasidagi darg‘azab, tanqidiy kinoya, lirikasidagi bag‘oyat ulkan
tuyg‘u kuchidan tashqari, men o‘zimda... uning usullarining dovyurak notiqlik
kuchini, metaforalar jasorati, mubolag‘alar ifodaliligini jamdashga harakat qildim.
3
Hatto, usulli, ohangli va ma’no ifodaliligini oshiruvchi she’r
qurilishidan ham
o‘zbek she’r tuzimida foydalanishimga to‘g‘ri keldi”. Bular G‘ofur G‘ulomning
ko‘plab she’rlarida namoyondir, masalan: “Turksib yo‘llarida”, “Ona yer”,
“Yashasin, tinchlik!”.
Xulosa oʻrnida shuni taʻkidlash joiz-ki, G‘afur G‘ulom — O‘zbekistonning
taniqli yozuvchisidir.Gʻafur Gʻulom soʻnggi nafasigacha ijod etdi, mehnat qildi.
Uzoq yillar davomida Oʻzbekiston Fanlar akademiyasining til va adabiyot institutida
ilmiy xodim boʻlib ishladi. Badiiy asarlar bilan bir qatorda ko’plab ilmiy maqolalar
yozdi, tarjimalar qildi. O’zining asarlari ham o’nlab tillarga o’girildi. G‘ofur
G‘ulomning she’riyati va nasrida o‘zbek xalqi tarixi o‘zining badiiy timsolini topdi.
Mehnatlari evaziga u O'zbekiston Fanlar akademiyasiga haqiqiy a’zo etib saylandi.
Respublika Oily kengashiga deputat bo'ldi. Unga «Oʻzbekiston xalq shoiri» yuksak
unvoni berildi. Badiiy asarlari sovetlar mamlakatining eng yuksak mukofotlariga
sazovor bo'ldi. Uning o'n ikki jilddan iborat mukammal asarlar to'plami bosilib
chiqdi. Eng asosiysi oʻz kelajak avlodlari uchun bitmas-tuganmas boylik qoldirdi va
ular uchun yetarlicha oʻrnak bolib qoldi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Yangi O'zbekiston gazetasi 2021-yil 25-mart
2. Bolalar shoiri va nosiri G'afur G'lom to'plam.
3. Google.com
4. M.Hamroyev,
D.Muhamedova,
D.Shodmonqulova,
X.G'ulomova,
Sh.
Yo'Idosheva. Ona tili. Toshkent, 2007-yil. -300 bet.
5. R.Ikromova, D.Muhamedova, M.Hamrayev. Ona tilidan mashqlar to'plami.
TDPU, Toshkent, 2009-yil. -240 bet.
6. Jumaboyev M. O'zbek bolalar adabiyoti. -T.: O'qituvchi, 2002, -290 bet.
7. Jumaboyev M Bolalar adabiyoti. -T.: O'qituvchi, 2011, 260 bet.
8. uz.m.wikipedia.org
