|
HFX ni loyihalashning taxminiy tizimlari
|
bet | 6/7 | Sana | 29.01.2024 | Hajmi | 129,33 Kb. | | #148096 |
Bog'liq Xavfsizlikni ta’minlash tamoyillari va uslublarini tahlil qilish.
T/R
|
Loyihalash ishlarining ketma-ketligi
|
Ishlarning natijalari
|
|
1
|
Loyihalanayotgan yoki mavjud
ob`ektni qismlarga ajratish
|
Aniqlanadi:
1.Ish buyumlari
2.Ish vositalari: uskuna, imorat, inshootlar
3.Quvvat
4.Ish mahsulotlari
Texnologik jarayonlar
Tabiiy iqlim omillari
7.Flora-fao`na
Ishchilar
Ish joyi, tsex
|
|
|
2
|
Har bir elementning vujudga keltirishi mumkin bo`lgan
xavflarning identifikatsiyalash
|
Xavflar ruyxati
|
|
3
|
Sabablar va xavflar «SHajarasi» ni tuzish
|
Xavflar sabablari
|
|
|
4
|
Xavflarning miqdoriy va sifatiy bahosi, YQB va «T» darajasi bilan
|
Himoya qilinishi kerak xavflar va sabablar ruyxati
|
bo`lgan
|
|
|
solishtirish
|
|
|
5
|
Maqsadni aniqlash
|
Erishish kerak bo`lgan ish
sharoitining parametrlarini aniqlash
|
|
6
|
Xavfsizlik ko`rsatkichlari bo`yicha ob`ektlarni umumiy baholash
|
Qabul qilingan integral yoki ball ko`rsatkichlari
|
|
7
|
Bo`lishi mumkin bo`lgan asoslar, usullar va xavfsizlikni tamin
etadigan vositalar
|
Asoslar, usullar va alternativlarni to`plash
|
|
8
|
Har bir alternativning avzalligi va kamchiligini, zarar va foydasini tahlil etish
|
To`g’ri keladigan xilini tanlab olish
|
|
9
|
Qabul qilinishi mumkin bo`lgan asoslarni, usullarni va vositalarni tahlil etish
|
To`g’ri keladigan xilini tanlab olish
|
|
10
|
Hisob-kitob
|
Masalani aniq echish
|
|
11
|
Foydasini baholash
|
Texnik, ijtimoiy, iqtisodiy
foydasining ko`rsatkichlari
|
|
Zamonaviy industrial jamiyatda inson atrof-muhit komponentlari (biosfera, texnosfera va ijtimoiy muhit) bilan o`zaro ta`sirda bo`ladi. ya`ni, inson tabiiy atrof-muhitga uzluksiz ta`sir etsa, o`z navbatida biosfera va insonning ehtiyojlaridan kelib chiqib uning uzluksiz jismoniy va aqliy faoliyatining mahsuli bo`lgan texnosfera va ijtimoiy muhit ham insonga to`g’ridan to`g’ri yoki sirtdan doimiy ta`sir etadi. YUqorida qayd etilganlar asosida quyidagicha xulosa chiqarish mumkin: 1. zamonaviy inson uni o`rab turgan atrof-muhitning tashkil etuvchilari ya`ni, tabiiy, texnogen (texnosfera) va ijtimoiy muhit bilan uzluksiz o`zaro ta`sirda bo`ladi; 2. XIX asr oxiridan boshlab XX asr davomida va hozirgi davrda ham texnosfera va ijtimoiy muhit uzluksiz rivojlanmoqda, bunga ushbu sohada inson faoliyati orqali o`zlashtirilgan ulushlarni oshib borayotganligi isbotdir; 3. Texnosferani rivojlanishi tabiiy muhitni o`zgartirish hisobiga amalga oshmoqda. Zamonaviy hayotda insonlarning ijtimoiy mavqelarini yuksalishi bilan birga ularning tinchligiga, sog’ligiga va mehnati xavfsizligiga xavf soladigan omillar soni ham ortib bormoqda. Ma`lum sharoitda ularni insonlarning ruhiy holatiga, sog’ligiga salbiy ta`sirini ko`rsatishi hammaga ma`lum. SHu sababli insonlarni nafaqat ularning aqliy yoki jismoniy mehnat faoliyati davomida balki, yashash joyida, yo`lda va barcha holatlarda xavfsizligini, yaxshi kayfiyatini, mehnat qobiliyati va ish unumdorligini taminlash, sog’ligi haqida qayg’urish masalalarini ijobiy hal etish juda dolzarb masalalardan biridir. Qayd qilingan masalalarni ijobiy hal etishda hayot faoliyati xavfsizligi fanining o`rni, uning nazariy ma`lumotlari bilan bo`lajak mutaxassislarni qurollantirish, muammolarni ijtimoiy hayotda mumkin qadar ijobiy hal etilishiga yordam beradi. Hayot faoliyati xavfsizligi
Xavflarning turlari va o‘rganish tartibi?
Xavflarning turlari quyidagicha tasnif qilinadi:
1. Kelib chiqish tabiatiga ko‘ra: tabiiy, texnogen, antropogen (inson bilan bog‘liq) va ekologik.
2. Ta’sir xususiyatiga ko‘ra: fizikaviy, kimyoviy, biologik, termik va psixofiziologik.
3. Olib keluvchi oqibatiga ko‘ra: toliqish, kasallanish, jarohatlanish, halokat, yong‘in, nurlanish, kuyish va boshqalar.
4. Keltiruvchi zarariga ko‘ra: ijtimoiy, iqtisodiy, texnik, siyosiy.
5. Kelib chiqish sohasiga ko‘ra: turmushda, sportda, yo‘l transportida, ishlab chiqarishda, urush yoki tabiiy ofat natijasida yuzaga keladigan xavflar.
6. Insonga ta’sir qilish darajasiga qarab: faol (aktiv) va sust (passiv).
7. Ta’sir doirasiga ko‘ra: lokal, mahalliy, milliy, global.
8. Ta’sir etish tezligiga ko‘ra: tasodifiy, shiddatli, mo‘tadil va ravon.
Xavflarni o‘rganish tartibi uch xil bo‘ladi:
I bosqich - xavflarni oldindan tahlil etish.
II bosqich - xavfli holatlarning ketma-ketligini aniqlash, hodisa va xavflar "daraxtini"(shajarasini) tuzish.
III bosqich - oqibatlarni tahlil qilish.
Bu usulda "Xavflar daraxti" yuqoridan pastga qarab quriladi hamda sabablarni hisobga olgan taqdirda tamom bo‘ladi.
Xavflarning taksonomiyasi.
Taksonomiya - murakkab hodisalarni, jarayonlarni, tushunchalarni yoki obektlarni bir sistemaga solish haqidagi fandir. Xavflar taksonomiyasi - xavflarni tartib bo‘yicha joylashtish degan ma’noni anglatadi. Xavflar taksonomiyasini tuzish aynan inson faoliyati xavfsizligini ta’minlashda muhim rol o‘ynaydi. Xavflarning taksomaniyasini tuzishni, xavflarning tabiatini chuqur o‘rganish orqaligina amalga oshirish mumkin.
Tabiiy ofat xavfining taksonomiyasini tuzish:
geologik o‘zgarishlar oqibatida yuzaga keladigan xavflar: yer silkinishi, yer ko‘chkisi, vulqon otilishi, tog‘larning yemirilishi va h.k.;
gidrometerologik: o‘zgarish oqibatida yuzaga keladigan xavflar: shamollar, yog‘ingarchiliklar, tabiiy yong‘in, qurg‘oqchik, momaqaldiroq, chaqmoq chaqishi, do‘l yog‘ishi va h.k.;
epidemiologik, epizootik va epifitotik xavflar: (insonlar zaharlanishi, ommaviy o‘lim, cho‘chqa, parranda gripplari, qutirish, oqsil kasalligi, h.k.)
Xavflarning nomenklaturasi
Nomenklatura - muayyan belgi, xususiyatiga ko‘ra sistemaga solingan nom va so‘zlar ro‘yxatidir. Masalan, tibbiyotda qo‘llaniladigan dori-darmonlar nomenklaturasi birmuncha aniq tuzilgan. Jumladan, antibiotiklarga: tetratsiklin, ampitsilin, oksotsilin, biotsilin, sefozolin va boshqalar kiradi.
Xavflar nomenklaturasini tuzishda ham aynan xavfning biror belgisi, xususiyati, keltiradigan oqibati yoki boshqa ko‘rsatkichlariga ko‘ra tuzilishi lozim.
Hozirgi kunda xavflar nomenklaturasi umumiy holda alfavit bo‘yicha tuzilgan. Masalan: avariya, ajal, alanga, alkagol, aziyat, vakuum, vahima, vulqon, gaz, gerbitsid, dinamik zo‘riqish, yemirilish, yomg‘ir, yong‘in, zahar, zilzila, zo‘riqish, iztirob, ifloslanish, ichimlik, kasallik, kuyish, lat yeyish, loyqalanish, magnit maydoni, momaqaldiroq, meteoritlar, mikroorganizmlar, radiatsiya, reanimatsiya, rezonans, tebranish, tok urish, toyib ketish, uzilish, urmoq, ultratovush, hujum, shamol, shovqin, elektr toki, elektr maydoni, ekzema, yadro zaryadi, yashur kasalligi va boshqalar.
XULOSA
HFX uslubiy va boshqaruv masalalarining xavfsizlik darajasi va «T»ga ob`ektiv ta`siri katta.
Boshqarishning tashkiliy ishlarini nazorat qilish va tekshirish tizimini yaratish.
Tadbirlarning ta`sir qilishini, foydasini aniqlash.
Rag’batlantirish.
HFX boshqarilishida inson-muhit tizimi tushuniladi. HFXni boshqarish ob`ektiv xavfli holatdan kam xavfli holatga o`tkazishdir. Bunga iqtisodiy va texnik maqsadga muvofiqlik shartlariga amal qilinadi.
HFX ni boshqarishning vazifalari quyidagilardan iborat: Ob`ekt holatining tahlili va bahosi.
Ob`ekt holatining tahlili va hisoboti.
Boshqarishning tadbirlari.
Boshqariluvchi va boshqaruvchi tizimlarni tashkil qilish.
|
| |