Tashkent State Transport University
Volume 3 | TSTU Conference 1 | 2022
Google Scholar indexed
Prospects for Training International
Specialists in the Field of Transport
DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-512-516
760
April 21-22
https://tstu.uz/ International Scientific and Practical Conference
TRANSPORT MASHINASOZLIGIDA KOMPOZIT MATERIALLARDAN
FOYDALANISH ISTIQBOLLARI
Zafarbek Hamdamovich Kuramboev
Toshkent davlat transport universiteti talabasi
Xurshidbek Ikromovich Nurmetov
Ilmiy rahbar, Toshkent davlat transport universiteti
kh_tari@mail.ru
Ko„plab tabiiy materiallarni kompozit deyish mumkin. Mustahkamlik nuqtai-
nazaridan qattiq va yumshoq, bikr va elastik komponentlarning optimal tarzda birga
kelishi yog‟ochning, ko„katlar tanasi, odam va hayvonlar suyagining tuzilishiga xos.
Granit, kremnezemning aksar turlari va ba‟zi meteoritlar ham kompozit strukturaga
ega.
Kompozit (kompozitsion) materiallar
ikki yoki undan ortiq unsur
(komponent)dan iborat ko„p fazali sistema bo„lib, unsur moddalar o„ziga xosligi
(tarkibi va strukturasi)ni saqlab qoladi. Kompozit, ko„pincha,
kimyoviy jihatdan
turlicha fazalarning hajman birlashtirish natijasida hosil bo„ladi. Kompozit
materialdagi fazaviy qo„shilmalarning o„lchami, odatda, optik mikroskopning
qobiliyatidan kattaroq (0,3 mkm atrofida) bo„ladi.
Odamzod qadimdanoq material
va konstruktsiyalarni boshqa, mustahkarom
materialdan olingan element (armatura) yordamida kuchaytirishni o„rgangan. Shumer
va Bobilda, taxminan 6 ming yil ilgari, loy g‟ishtlar
va kulolchilik buyumlarini
mustahkamlash, cho„kishi va darz ketishini kamaytirish uchun maydalangan tosh,
somon va shox-shabba qo„shilgan. Misr va Mesopotamiyada, eradan avvalgi uchinchi
ming yillikda qatron shimdirilgan qamichdan qayiqlar yasalgan.
Hindiston va
Xitoyda, ba‟zi hashoratlarning hayot faoliyati mahsulotlari, tabiiy lok sifatida, qilich
dastasiga quyish, qum bilan aralashtirib, qayroqtosh yasash uchun ishlatilgan.
Osiyolik ko„chmanchilar yelim yordamida yopishtirilgan komponentlar (hayvon
paylari, yog‟och, ipak)dan kamon yasashgan. Materiallarning optimal tarzda birlashib
kelishini qidirish bizga yaqin vaqtlarda ham davom etgan. Rossiya va Ukrainaning
o„rmonsiz janub tomonlarida uy qurish va devor ko„tarish
uchun somon, o„zak,
to„pon qo„shilgan xom g‟ishtlar tayyorlangan. XV asrning
o„rtalarida Moskvadagi Vasiliy Blajenniy ibodatxonasini qurishda
