X
|
Y
|
Z
|
0
|
0
|
0
|
0
|
1
|
1
|
1
|
0
|
1
|
1
|
1
|
1
|
Sxematik belgilanishi Ishlash prinsipi Chinlik jadvali
“YOKI” amallarini bajarish uchun esa diod va tranzistorlar ishtirokida turli shakldagi mantiqiy sxemalar tuzish kerak bo‘ladi. “YOKI” sxemasi chiqish nuqtasida Z = X1 V X2 signalini ta‟minlab beradi. X1 va X2 ning birortasiga +Upit musbat kuchlanish berilganda VT1 yoki VT2 lardan biri ochiladi va chiqish yo‘ nalishiga qarab musbat ishorali kuchlanishni o‘tkaza boshlaydi, shuning uchun Z
= 1. X1 va X2 kirish nuqtalarida musbat kuchlanish bo‘lmaganda VT1 yoki VT2
tranzistorlar yopiq holatda bo‘ladi va chiqish nuqtalariga musbat kuchlanish etib bormaydi va Z ning qiymati 0 ga teng bo‘ladi, Z = 0 .
Raqamli qurilmalarni yaratishda bir nechta kirish nuqtalariga ega bo‘lgan “VA”, “YOKI” mantiqiy elementlaridan, yoki bir vaqtda turli xil mantiqiy amallarni bajaradigan “YOKI - EMAS”, “VA - EMAS”, triggerlar va boshqalardan ko‘p foydalaniladi. Ular asosida 2.1- jadvalda berilgan har xil mantiqiy elementlarni tuzish mumkin.
Mantiqiy elementlar 1. Jadval
Nomlanishi
|
Shartli belgilanishi
|
Bajaradigan
vazifa(funksiya)si
|
YO‘Q
|
|
Х
|
VA
|
|
Z = X1 ^ X2 ^ X3
|
YOKI
|
|
Z = X1 v X2 v X3
|
VA – YO‘Q
|
|
_ _ Z = X1 ^ X2 ^ X3
|
YOKI– YO‘Q
|
|
_ Z = X1 v X2 v X3
|
RS tipidagi Trigger
|
|
(S=1)→(Z=1),
(R=1)→(Z=0),
(S=0, R=0) – holati saqlanadi,
(S=1, R=1) – holati mavhum.
|
“YOKI” mantiqiy amalini bajarish.
Mazkur amal elementning chiqish nuqtasida 1 signali yuzaga kelishi uchun, kirish nuqtalarining birortasida 1 signali mavjud bo‘lishi kifoya, degan ma‟noni anglatadi. Kontaktli ko‘rinishda bunday holat bir nechta relelarning ulovchi K1,
K2, KZ kontaktlarining parallel ulanganligiga mos keladi, ya‟ni ko‘rstilgan K1, K2, KZ kontaktlardan birortasi ulanib qolsa (kirish signali 1 ga teng bo‘lsa) rele R ishga tushib ketadi. (chiqishda ham signal 1 ga teng bo‘ladi).
Yuqorida ko‘rsatilgan qoidalarni boshqa tipdagi qurilmalarda qo‘llash, ularni avtomatik boshqarish tizimi tenglamalariga mos tarzda ulash orqali amalga oshirish va elektr sxemalarini tuzish yo‘li bilan bajariladi.
Turli amallarni bajaradigan elementtlar IMSlar ko‘rinishida ko‘plab ishlab chiqariladi. Mantiqiy IMSlar seriyalarga birlashadilar. Har bir seriya asosida ma‟lum bir mantiqiy amalni bajaruvchi elektr sxemadan tashkil topgan negiz element yotadi, masalan HAM-EMAS mantiqiy amali (Sheffer elementi) yoki YOKI-EMAS mantiqiy amali (Pirs elementi). Raqamli integral mikrosxemalar yaratishda turli murakkab mantiqiy amallarni bajaradigan sxemalarni yasashda faqat bitta HAM-EMAS, yoki YOKI-EMAS mantiqiy elementidan foydalanish talab qilinishi bilan ham ajralib turadi.
HAM-EMAS mantiqiy amali Sheffer elementi asosida mantiqiy amallarni bajaradi. HAM-EMAS mantiqiy amalining chinlik jadvalining ko‘rinishi quyidagicha:
SHeffer elementiga asosan ikkita o‘zgaruvchining konyuksiyasining inkori sifatida hisoblanadi. X1/X2= Х1 • Х2 - ko‘rinishida yoziladi
Berilgan mulohazalar yordamida quyidagi sxematik bog‘lanishlarga ega bo‘
lamiz.
HAM-EMAS mantiqiy amali yordamida yaratilgan 7400 raqamli integral mikrosxemasi yaratilgan. Ushbu IMS 60-70 yilllarda minikompyuter va minefreymlarda ishlatilgan.
YOKI-EMAS mantiqiy amali
YOKI-EMAS mantiqiy amali “YOKI” elemnti va bitta inkor invertori dan tashkil topgan. Kiruvchi x va y signallaridan xosil bo‘lgan chiqish signalini
quyidagi ko‘rinishda yozish mumkin: . Bu erda amali x va y o‘ zgaruvchilarning mantqiy qo‘shishdagi inkor amalidir. YOKI-Emas mantiqiy amalining sxematik ko‘rinishi quyidagicha tasvirlanadi:
YOKI-Emas mantiqiy amalining chinlik jadvali.
|
