132
kodlash markazi o‗z faoliyatini boshlagan va u kerakli uskuna va programmalar bilan
taminlangan. Shtrix kodlash tizimi faoliyati ko‗rsatishi uchun o‗rnatilgan
muddatlarda kerkli me‘yoriy xujjatlar ishlab chiqilgan.
2) O‗zbek mahsulotlari ichki va xorijiy bozorlarda raqobatbardoshligini oshirish,
mahsulot ishlab chiqaruvchini xalqaro tovar raqamlashtirish tizimida identifikatsiya
qilish, site‘molchi huquqini himoya qilish, tovarlarni ishlab chiqarishni avtomatik
hisobga
olish maqsadida, O‗zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan
1999 yil 1 sentabrda «O‗zbekiston Respublikasida ishlab chiqilgan tovarlarga shtrix
kodlashni kiritish» to‗g‗risidagi № 438 sonli farmoyishi qabul qilingan.
Farmoishda quyidagilar ko‗zda tutilgan:
O‗zbekiston Respublikasining tovar ishlab chiqaruvchi va tadbirkorlar palatasi
qoshida tovarlar va mahsulotlarni identifikatsiya qilish markazi «EAN O‗zbekiston»
yaratish va bu bilan mahsulotni shtrix kodlashtiriladigan tadbirkorlik faoliyati
ko‗rsatadigan sub‘ektlarini registatsiya qilish va
xalqaro talablarga muvofiq
identifikatsiya tizimidan foydalanuvchilar faoliyatini metodik boshqarish va
O‗zdavstandart tomonidan shtrixkodlar maketini yaratish.
Shtrix kodlashni kiritish bo‗yicha O‗zdavstandart vazifasi. O‗zbekiston
Respublikasidagi tovarlvrni shtrix kodlash to‗g‗risidagi formoyishlarga asosan
O‗zdavstandart zimmasiga quyidagilar yuklangan:
-O‗zbekiston Respublikasida ishlab chiqariladigan tovarlarni shtrix kodlash
tizimini kiritish bo‗yicha yagona siyosat olib borish;
-O‗zbekiston Respublikasida ishlab chiqariladigan tovarlarni davlat shtrix kodlar
reestriga kiritish;
-O‗zbekiston Respublikasi qonunchiligiga muofiq shtrix kodlash tizimini
qo‗llash tartibini belgilab beruvchi me‘yoriy xujjatlar va metodik qo‗llanmalarni
ishlab chiqarish;
-Xo‗jalik sub‘ektlarni shtrix kodlar orginal maketlari bilan ta‘minlash.
Shtrix kodlashni kiritish bo‗yicha me‘yoriy asoslar. Shtrix kodlashtirish faoliyat
ko‗rsatishi uchun quyidagi me‘yoriy xujjatlar ishlab chiqarilgan.
1. O‘z DSt 6. 17. 01 Davlat standartida shtrix
kodlash tizimining asosiy
nizomlari, termin va tavsiyalari, kodlashtirish ob‘ektlarni kodlashtirish bo‗yicha
umumiy prinsplari o‗rnatilgan va bu yerda quyidagilar qayt etilgan;
-O‗zbekiston Respublikasini shtrix kodlash tizimi ishlab chiqarilgan va EAN
xalqaro tovar raqamlashtirish tizimi doirasida faoliyat ko‗rsatadi va informatsiya
133
almashinuvi uchun milliy va xalqaro kodlash tizimini yagona tilda bir – biri bilan
bog‗lashini ta‘minlaydi;
-Shtrix kod bilan kodlashtiriladigan ob‘eklar (raqamlar, harflar, mahsuz belgilar)
shtrix va oraliq ko‗rinishida yoziladi;
-Avtomatik
identifikatsiya
markazi
– «EAN O‗zbekiston»
predmet
raqamlashtirish asossatsiyasining umumiy metodik boshqaruvini amalga oshiradi.
O‗z standartning shtrix kodlash markazi esa O‗zbekiston Respublikasida shtrix
kodlash bo‗yicha ishlarni bajarish va koordinatsiya qilishni amalgaoshiradi.
2. O‘z DSt 6. 17/ 03 Davlat standarti quyidagi tartibni o‗rnatadi;
-EAN shtrix kodlash xalqaro tizimdan foydalaniuvchi va EAN shtrix kodi
simvoli bilan mahsulotni markalashtiruvchi korxonalarni registratsiya qilish;
-korxonaga EAN kodini berish;
-har bir xil tovar uchun EAN kodini yaratish;
-shtrix kodlarning orgenal – maketini ishlab chiqish va uning sifatini nazorat
qilish;
EAN kodlarini qayta ko‗rib chiqish va bekor qilish;
3. O‘z DSt 6. 17. 05 Davlat standarti iste‘mol tovarlarning upokovkasi va
tarasida EAN shtrix kod simvollari va ko‗rinadigan EAN
belgilarni joylashtirish
bo‗yicha qoidalarga umumiy talablarni belgilab beradi, standartda terminlarga
tavsilotlar va iste‘mol mahsulotlariva shuninngdek transport upakovkalarida shtrix
kod simvollarini joylashtirish misollari berilgan.
Shtrix kodning xususiyati. Rasmda EAN – 13 iste‘molchi tovarning shtrix kod
simvolikasi keltirilgan (1-rasm).
134
Ma‘lumotni kodlashtirish uchun simvollar, shtrixlar va oraliqlarning ma‘lum bir
joylashish kengligi ishlatilgan.
Rasmli sonning har bir qismi yoki ma‘lumotning har
bir turi kodlashtirilishi
shtrix kod shaklida yozilishi mumkin (Masalan, buyurtma soni yoki tovar
