146
Binobarin, ketma-ketliklarning quyida keltirilgan ko‗rinishdagi sonlar qatori
arifmetik progressiyaga misol bo‗la oladi.
25
d
;
150
125
100
75
50
25
3
,
0
d
;
8
,
1
5
,
1
2
,
1
9
,
0
6
,
0
3
,
0
1
d
;
6
5
4
3
2
1
Uning grafik ifodasi 1 – rasmda tasvirlangan.
Arifmetik progressiya qo‗llanishi jihatdan juda sodda bo‗lsada, qator soni oshib
borgan sari, hadlar orasidagi nisbiy farq keskin tushib ketadi. Masalan a=1, d=1
bo‗lgan
arifmetik qatorning 1 chi va 2 chi hadlari nisbiy ayirmasi :
%
100
100
1
1
2
bo‗lsa, 9 chi va 10 chi hadlari nisbiy ayirmasi
%
)
(
11
100
9
9
10
Arifmetik qator hadlarining nisbiy farqi grafik tasviri 2 – rasmda keltirilgan.
Undan ko‗rinib turibdiki hadlar soni ortib borishi bilan nisbiy farq keskin kamayib
bormoqda. Arifmetik qatorning bunday qonuniyatli xususiyati uning qo‗llanish
doirasini cheklaydi. Shuning uchun ba‘zan pog‗onali (d
const) arifmetik qatorlar
ham qo‗llanib turadi.
Masalan, burama (rezba) diametrlari, tishli g‗ildirak modullar qatori: 1; 1.1; 1.2
(d=0,1) ; 1.4; 1.6; 1.8; 2.0 (d=0,2); 2.5; 3.0; 3.5; 4.0; 4.5; 5 (d=0,5) va hokazo
(standartlashtirishda keng qo‗llaniladi ( GOST 8724-81, GOST 9513-60).
1
2
3
4
5
a
U
n
6
d
n
U
n
=a+d(n-1)
