Asos dasturiy ta’minoti
. Dasturiy ta‘minotning eng quyi sathi-asos dasturiy
ta‘minotidan iboratdir. Bu ta‘minot asos apparat vositalari bilan aloqaga javob
beradi. Qoida bo‘yicha, asos dasturiy vositalari bevosita asos qurilmalari tarkibiga
kiradi va doimiy xotira deb ataladigan maxsus mikrosxemalarda saqlanadi. Dastur
va ma‘lumotlar doimiy xotira (DX) mikrosxemalariga ularni ishlab chiqish vaqtida
yoziladi va ularni ishlash jarayonida o‘zgartirish mumkin emas.
Amalda, ishlatish vaqtida asos dasturiy vositalarini o‘zgartirish zaruriyati kelib
chiqsa, DX mikrosxemasi o‘rniga qayta dasturlash imkoniga ega bo‘lgan doimiy
xotira qurilmasidan foydalaniladi. Bu xolda DX mazmunini hisoblash tizimi
tarkibida bevosita o‘zgartirish mumkin (bunday texnologiya flesh texnologiya deb
ataladi), yoki hisoblash tizimidan tashqarida, maxsus programmator deb ataladigan
qurilmalarda bajariladi.
Tizimli dasturiy ta’minot.
Bu sathdagi dastur, kompyuter tizimining
boshqa dasturlari va bevosita apparat ta‘minoti bilan o‘zaro bog‘lanishni
ta‘minlaydi, ya‘ni bu dasturlar dallollik vazifasini o‘taydi.
Butun hisoblash tizimining ekspluatasiya (ishlatish) ko‘rsatkichlari ish
sathining dasturiy ta‘minotiga bog‘liqdir. Masalan, hisoblash tizimiga yangi
qurilma ulash vaqtida boshqa dasturlarni shu qurilma bilan bog‘lanishini
ta‘minlash uchun, tizimli darajada dastur o‘rnatilishi kerak. Aniq qurilmalar bilan
o‘zaro bog‘lanishga javob beruvchi dasturlar qurilma drayverlari deyiladi va ular
tizimli sath dasturiy ta‘minoti tarkibiga kiradi.
Tizimli sath dasturlarining boshqa sinfi foydalanuvchi bilan bog‘lanishga
javob beradi. Aynan shu dasturlar yordamida foydalanuvchi, hisoblash tizimiga
ma‘lumotlarni kiritish, uni boshqarish va natijalarni o‘ziga qulay ko‘rinishda olish
imkoniga ega bo‘ladi. Bunday dasturiy vositalar, foydalanuvchi interfeysini
ta‘minlash vositalari deb ataladi. Kompyuterda ishlash qulaylgi va ish joyi
unumdorligi bu vositalar bilan bevosita bog‘liqdir. Tizimli satx dasturiy ta‘minoti
majmuasi kompyuter operasion tizimi yadrosini tashkil etadi. Operasion tizimning
to‘liq tushunchasini biz keyingi boblarda ko‘rib o‘tamiz, bu yerda esa biz faqat,
agar kompyuter tizimli sath dasturiy ta‘minoti bilan jihozlangan bo‘lsa, u holda
kompyuter yanada yuqori darajadagi dasturni o‘rnatishga va eng asosiysi dasturiy
vositlarning qurilmalar bilan o‘zaro aloqasiga tayyorligini bildiradi. Ya‘ni
operasion tizim yadrosi mavjudligi – insonni hisoblash tizimida amaliy ishlarni
bajarish imkoniyatining zaruriy shartidir.
