Natijaviy siljish
Demak, natijaviy harakat garmonik tebranma harakatdir.
.
y
2) j2-j1=±p bo’lsa, u holda (7.14) ifoda (7.6 – rasm):
yoki bunda . (7.16)
3) j2-j1=± bo’lsa, u holda (9.14) ifoda: . (7.17)
Bu ifoda yarim o’qlar (A1 va A2) OX va OY o’qlar bo’yicha yo’nal- gan ellipsning tenglamasidir (9.7-rasm).
4) Agar A1=A2 bo’lsa, x2+y2=A2=R2 aylana tenglamasi hosil bo’ladi. Natijaviy traektoriya aylana bo’ladi.
8. Umumiy holda o’zaro tik tebranishlarni qo’shsak, ularning amplitudalari, boshlang’ich fazalari va chastotalariga qarab murakkab shakllar – Lissaju shakllari hosil bo’ladi. Bu holda chastotalari bir xil bo’lgan o’zaro tik tebranishlarni qo’shilishidan hosil bo’lgan natijaviy
.
7.14 – rаsm
tenglama: x=A1cos(wt+j1), y=A2cos(2wt+ ).
9.8 – rasmda va bo’lgan holdagi eng sodda Lissaju shakllari keltirilgan. Nuqta X o’q bo’ylab bir chetki holatdan ikkinchi chetki holatga o’tgunga qadar ketgan vaqt ichida Y o’q bo’ylab no’l holatidan chiqib, bir chetki holatga so’ng ikkinchi chetki holatga borib yana no’l holatga qaytishga ulguradi.
4. Mayatnik deb, og’irlik markazidan o’tmagan o’qqa nisbatan muvozanat vaziyati atrofida tebranma harakat qila oladigan (qattiq)jismlarga aytiladi. Mayatnikning turlari ko’p bo’lib, biz asosan matematik, fizik va prujinali mayatniklar bilan tanishib chiqamiz.
a) Prujinali mayatnik deb bir uchi mahkamlangan prujina va unga osilgan m massali yukdan iborat sistemaga aytiladi (8.1 - rasm).
Massasi m bo’lgan moddiy nuqta F natijaviy kuch ta’sirida a tezlanish bilan garmonik tebranish qiladi. N’yutonning II qonuniga asosan:
F = ma ga teng, shuning uchun: ma = - kx. (8.1)
Prujinali mayatnikning tebranish davri:
, (8.2)
b) Matematik mayatnik deb, cho’zilmaydigan vaznsiz ipga osilgan massasi m bo’lgan moddiy nuqtadan iborat sistemaga aytiladi (8.2- rasm).
|
