|
1-Mavzu. Aqshning avtomobil yo‘llarini obodonlashtirish bo‘yicha tajribalari. Reja: Amerika Qoʻshma Shtatlarida
|
| bet | 1/6 | | Sana | 23.03.2024 | | Hajmi | 1.21 Mb. | | #175455 |
Bog'liq Umarxon Jurayev Obodonlashtirish 2 Umarxon Jurayev Obodonlashtirish, 673-20YM Jurayev Umarxoning mustaqil ishi., 1 A. X. O‘roqov, Jurabek Avtomobil yo\'llarini ta\'mirlash va saqlash texnologiyalari, Ruzigul Avtomobil yo\'llarini ta\'mirlash va saqlash texnologiyalari, Наименование
O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA`LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
JIZZAX POLITEXNIKA INISTITUTI
SIRTQI BO`LIM: YO`L MUHANDISLIGI YO`NALISHI
IV-KURS 673-20YM GURUH
Talabasi : Jurayev Umarxonning Avtomobil yo'llarini obodonlashtirish va jihozlash fanidan
MUSTAQIL ISHI
QABUL QILDI: URISHBAYEV E
1-Mavzu.
AQSHning avtomobil yo‘llarini obodonlashtirish bo‘yicha tajribalari.
REJA:
1. Amerika Qoʻshma Shtatlarida avtomobilsozlik sanoati .
2. Amerika yoʻl tizimi.
Amerika Qoʻshma Shtatlarida avtomobilsozlik sanoati — 1890-yillarda boshlangan va ichki bozorning kattaligi va ommaviy ishlab chiqarishni qoʻllash natijasida tezda dunyodagi eng katta sanoatga aylandi.
Biroq, Amerika Qoʻshma Shtatlari 1980-yillarda eng yirik avtomobil ishlab chiqaruvchisi nomini Yaponiyaga, keyin esa 2008-yilda Xitoyga boy bergan. Hozirgi vaqtda Amerika Qoʻshma Shtatlari hajmi boʻyicha dunyoda yirik ishlab chiqaruvchilar orasida ikkinchi oʻrinda turadi va-yiliga 8-10 million dona ishlab chiqariladi. 2009-yildagi (inqiroz tufayli) 5,7 million dona avtomobil ishlab chiqarilgan va 1970 va 2000-yillar boshlarida 13-15 million dona avtomobil ishlab chiqarilgan.[1][2]
Avtomobil sohasi yuzlab ishlab chiqaruvchilardan boshlangan, ammo 1920-yillarning oxiriga kelib, uchta yirik kompaniya: General Motors, Ford va Chrysler, ularning barchasi Metro Detroytda joylashgan edi. Buyuk Depressiya va Ikkinchi Jahon Urushidan keyin ushbu kompaniyalar gullab-yashnashni davom ettirdilar va Amerika Qoʻshma Shtatlari 1950-yilga kelib dunyodagi barcha avtomobillarning toʻrtdan uch qismini ishlab chiqardi (10,577,426 ning 8 005 859).[2] Oʻtgan asrning 70-yillaridan boshlab, neftning yuqori narxlari va xorijiy avtoulov ishlab chiqaruvchilarining raqobati kuchayganligi kompaniyalarga jiddiy taʼsir koʻrsatdi. Keyingi-yillarda kompaniyalar vaqti-vaqti bilan orqaga qaytishdi, ammo 2008-yilga kelib, yuqorida aytib oʻtilgan inqiroz tufayli sanoat inqirozga yuz tutdi . Natijada General Motors va Chrysler bankrotlikni qayta tashkil etish toʻgʻrisida ariza berishdi va federal hukumatning ssudalari va sarmoyalari bilan taʼminlandi.
Ammo Autodata Corp maʼlumotlariga koʻra, 2014-yil iyun oyida-yillik tarixdagi eng katta sotuvlar 16,98 million dona avtoulovlarga etgan boʻlib 2006-yil iyul oyidagi oldingi rekordni yangilagan.[3]
80-yillarga qadar ishlab chiqarish korxonalarining aksariyati Katta Uchlik (GM, Ford, Chrysler) va AMCga tegishli edi. Ularning Amerika Qoʻshma Shtatlaridagi bozordagi ulushi barqaror ravishda pasaydi, chunki koʻplab xorijiy avtoulov kompaniyalari Amerika Qoʻshma Shtatlarida fabrikalar qurdi. Toyota kompaniyasining Amerika Qoʻshma Shtatlarida 31000 toʻgʻridan-toʻgʻri ishchilari bor edi, bu ularning umumiy ish haqi miqdori 2,1 milliard dollarni tashkil qilar edi, bu Fordning 80 ming Amerika Qoʻshma Shtatlarilik ishchilariga va 3300 dillerlik korxonalari va Chryslerning 71100 Amerika Qoʻshma Shtatlarilik ishchilari va 2328 dillerlik korxonalariga nisbatan Oʻz-oʻzini quvvatlantiruvchi transport vositalarining rivojlanishi koʻplab texnologiya va butlovchi qismlar ishlab chiqaruvchilari va ular bilan bogʻliq sohalarni rivojiga olib keldi. Turli xil energiya manbalari birinchi avtomobillarda ishlatilgan — bugʻ, elektr va benzin. Minglab tadbirkorlar kichik va mahalliy miqyosda dastlabki avtomobillarni ishlab chiqarish, yigʻish va sotish bilan shugʻullanishgan. Savdolarning koʻpayishi bozorni kengroq taqsimlashi mumkin boʻlgan fabrikalarda ishlab chiqarishni keng miqyosda amalga oshirishga imkon berdi. Ransom E. Olds va Thomas B. Jeffery oʻzlarining avtomobillarini ommaviy ishlab chiqarishni boshladilar. Henry Ford koʻpgina oʻrta sinf amerikaliklar xarid qila oladigan avtomobil ishlab chiqarishga urgʻu berdi.
Dastlab badavlat shaxslar tomonidan sotib olingan, 1916-yilga kelib avtomobillar 875 dollardan sotila boshlangan. Tez orada bozor avtoulovlarning mexanik yaxshilanishi, narxlarning pasayishi, shuningdek, qismlarga boʻlib sotilishi va toʻlovlarni amalga oshirish yangi aktsiyalari bilan kengaydi. 1917-yildan 1926-yilgacha boʻlgan davrda sotishning-yillik oʻsish sur’ati 1903-yildan 1916-yilgacha ancha past edi. 1918, 1919, 1921 va 1924-yillarda avtomobil ishlab chiqarishda mutlaq pasayishlar kuzatildi. Avtomobilsozlik sanoat inqilobida katta siljishlarga sabab boʻldi, chunki u Amerika Qoʻshma Shtatlari iqtisodiyotida ilgari boʻlmagan tezlikdagi oʻsishni taʼminladi. Innovatsiya va sanoatlashtirishning birgalikdagi saʼy-harakatlari ushbu davrda avtomobilsozlik sanoatining rivojlanishiga imkon berdi va bu 20-asrda Qoʻshma Shtatlar ishlab chiqarishining asosi boʻldi.
Avtomobilning amaliyligi dastlab yoʻllarning etishmasligi tufayli cheklangan edi. Shaharlar orasidagi sayohat asosan temir yoʻl, suv yoʻllari yoki avtoulovlar orqali amalga oshirildi. Yoʻllar asosan axloqsiz va sayohat qilish qiyin boʻlgan. Amerika gʻildirakli odamlari ligasi hukumatning cheklangan yordami bilan mahalliy mas’uliyat sifatida koʻrilganligi sababli yoʻllarni taʼmirladi va yaxshiladi. Shu vaqt ichida avtoulovlar ishlab chiqarishni koʻpayishi avtoulovlar savdosining keskinlashishi va ularning ommalashib borayotganligini koʻrsatdi.
Shtatlar hukumatlari yoʻllarni saqlashda, mahalliy fuqarolarni jalb qilib jamoat loyihasida zarur jismoniy mehnatni ishlatishda „corvee“ tizimidan foydalanishni boshladilar. Bu qishloq xoʻjaligidagi fermerlarning tovarlarini yomon yoʻllar orqali maxsulotlarini tashishga talabi asosiy sababi boʻldi.
Ikkinchi sabab urush davridagi transport vositalarining ogʻirligi edi. Birinchi jahon urushi paytida yoʻlga ogʻirroq yuk mashinalarini ishlatish uchun kiritilgan materiallar va macadam avtomagistrallari va yoʻllariga keng oʻtish uchun sababchi edi. Biroq, qishloq yoʻllari harbiy transport vositalari uchun hali ham muammo boʻlib kelgan, shuning uchun avtomobil ishlab chiqaruvchilari tomonidan elektr quvvatini oshirishga yordam berish uchun toʻrtta gʻildirakli haydovchi ishlab chiqilgan. Avtoulovlarning tarqalishi oshgani sayin moliyalashtirish yaxshilanishi kerakligi aniqlandi va davlat tomonidan moliyalashtirishga qoʻshilishi ushbu oʻzgarishlarni aks ettirdi.
Kommunal gigiena fanining asosiy maqsadi quyidagilardan iborat: 1. Turar joylarni loyihalashtirish gigienasi. 2. Atmosfera havosini va sanitariya holatini yaxshilash. 3. Aholini toza ichimlik suv bilan ta’minlash. 4. Suv havzalarini sanitariya jihatidan muhofaza qilish. 5. Turar joylarni ozoda tutish va tuproqlarni sanitariya jihatidan muhofaza qilish. 6. Fizik omillarning ahamiyatini tushuntirish. 7. Turarjoy, ma’muriy binolar va davolash-profilaktika muassasalarining gagienik holatini yaxshilash. Qabul qidingan qonun va qoidalar bo’yicha shaharlarning quri-lishi, 4 joylashtirilishi, shaharlarni taraqqiy ettirish bosh reja loyihasiga asoslanib amalga oshiriladi. Bunda ularni obodondlashtirish, markazlashgan vodoprovod suvi bilan ta’minlash ko’zda tutiladi. Uy-joy va ma’muriy binolar loyihasini ishlab chiqishda milliy an’analar va me’morchilik usullarini nazarda tutish gigienik jihatdan katta ahamiyatga ega. Bunda ayniqsa joylarning sharoitini hisobga olish zarur. Bizda qabul qilingan davlat hujjatlarida aholining qismi bir vaqtda uyjoy bilan etarli ravishda ta’minlanishi ktutiladi. Unda me’morchilik an’analari nazarda tutiladi, qurilish matyeriallariga ham alohida ahamiyat byeriladi. Keyingi yillarda mamlakatimizda katta sanoat korxonalari, kommunal ob’yektlar va turar joylar qurish, uy-joylarni qurish, shaharlarni kengaytirishga katta ahamiyat byerilmoqdaning uchun gigiena fanini taraqqiy ettirish, bu sohada yuqori malakali mutaxassislar tayyorlash, ularning malakasini oshirish amalga oshirilmoqda. Ko’pchilik tibbiyot oliy bilimgohlari qoshida sanitariya-gigiena kulliyotlari, gigiena kafedralari mavjud. Gigiena va kasb kasalliklari ilmiytekshirish ilmgohlari, amaliy ishlarni bajarish uchun sanitariyaepidemiologiya stanciyalari ishlab turibdi. Fan va texnika taraqqiyoti kommunal gigiena fanining tez fursatda rivojlanishiga yordam byermoqda. Kommunal gigiena mamlakatimiz xalq xo’jaliganing hamma tarmoqlari bilan, aholining hayoti va turmushi bilan chambarchas bog’langan holatda ish olib bormoqda. Kommunal gigiena sanoat korxonalarini, shahar qurilishini, mada-daniy hayotni va qolavyersa tashqi muhit obektlarini sog’lomlashtirish yo’lida katta ishlar qilishni maqsad qilib qo’ygan. Bu fanning taraqqiyoti yo’lida ko’pgina ilmiy ishlar, gigaenik normalar, standartlar, qoidalar va boshqalar ishlab chiqildi hujjatlarning ko’pchiliga qabul qilingan, tasdiqlangan bo’lib, qonuniy hujjat bo’lib qoddi. Bu qonun va qoidalardan turar joylarni loyihalashda, atmosfera havosi, suv havzalarini muhofaza qilishda, kimyoviy zararli 5 omillardan tabiatni muhofaza va boshqa tadbir-choralarni amalga oshirishda foydalaniladi. Gigiena fani tomonidan ishlab chiqilgan hujjatlarning hammasi olib borilgan tajribalar, kuzatishlar va boshqalarga asoslanadi. Kommunal gigiena sanitariya amaliyotida va tibbiyot oliygohlaridagi maxsus kafedralarda sanitariya vrachlari tayyorlashda keng foydalaniladigan fan bo’lib, tobora mukammalashib boradi va jamiyat talablariga ilmiy va amaliy tomondan javob byeradi.
|
| |
