1-mavzu. Energetikada ehmni qo‘llashning dolzarbligi

5-mavzu: Energetikaning chiziqli masalalari va ularni yechishda “Spreadsheet” dasturiy ta’minotini qo’llash.

Reja:

• Modellashtirishda iterativ operatorlar.
• Matritsalar.

Mathcad dasturida hisoblashlar

Mathcad takroriy yoki iteratsion hisoblashlarni amalga oshirishi mumkin. Bunda u diskret argumentli o’zgaruvchilardan foydalanadi.

Agar o’zgaruvchilarga oraliq berilgan bo’lsa qadamni aniqlash quyidagicha bo’ladi. Birinchi qiymat kiritiladi va “ , ” dan so’ng ikkinchi son kiritiladi ular orasidagi ayirmani qadam sifatida oladi agar “ , ” dan keyin son ko’rsatilmasa qadamni 1 ga teng deb oladi. Diskret argument aniqlangandan keyin, shu o’zgaruvchini kiritib “=” ni kiritsak bizga jadval shaklida diskret o’zgaruvchining qiymatlari keltiriladi.

Simplify buyrug’i.

Simplify buyrug’i ifodalarni sodda-lashtirishda ishlatiladi.

Expand buyrug’i

Ifodada yig’indining barcha darajalari va ko’paytmalarini ochib chiqadi va ifodani soddalashtirilgan holda qaytaradi.

Factor va complex buyruqlari

Complex Mathcad simvolik almashtirishlarni kompleks sohada bajaradi

Factor buyrug’i asosan ifodalarni ko’paytuvchilarga ajratishda ishlatiladi, bunda u agar ifodani ko’paytuvchilarga ajratib bo’lmasa ifodani o’zini qaytaradi.

Ifodalarni ko`paytuvchilarga ajratish.

Ifodalarni ko`paytuvchilarga ajratish Asosiy menyudagi Sumbolics/Factor buyruqlari yoki simvolli hisoblash operatori bilan factor kalit so`zining kiritilishi yordamida amalgam oshiriladi:

ifodalarni sodda kasrlarga ajratish.

Murakkab kasrni sodda kasrga ajratish uchun Asosiy menyuning Sumbolics/Variable/Convert to Partial Fractions buyruqlarini faollashtirish yoki parfrac kalit so`zidan foydalanish mumkin.

Coeffs va substitute buyruqlari.

Coeffs buyrug’i berilgan ifodani soddalashtirib polinom koeffisiyentlarini aniqlaydi. Substitute buyrug’i esa berilgan ifodani o’zgaruvchilarini almashtirib soddalashtiradi.

Solve buyruqlari.

Solve buyrug’i yordamida algebraik tenglamalarni yechish mumkin, bu buyruq ifodani biror o’zgaruvchiga nisbatan nollarini aniqlash imkoniyatiga ega.

Ifodani teylor qatoriga yoyish

Series buyrug’i yordamida berilgan ifodani biror nuqta atrofida teylor qatoriga yoyish mumkin.

MatCad muhitida tenglamalarni yechish namunalar

MathCAD tizimida vektor va matritsalar

O‘zgaruvchilar ham skalyar sonlar kabi massivga ega. Massivni aniqlash ham o‘zgaruvchilarga skalyar qiymatlarni berganimizdek avval o‘zgaruvchining nomi yoziladi va : qo‘yiladi keyin massiv kiritiladi ( vektor yoki matritsa). Masalan 3 elementli v vektorni aniqlash uchun quyidagi ishlar bajariladi.

Bo’sh satrda v vektorni kiritamiz V:=● ko‘rinishda.

Bo’sh satrda v vektorni kiritamiz V:=● ko‘rinishda.

INSERT bo’limidan Matrix…ni tanlaymiz yoki [Ctrl+M] tugmasini bosamiz natijada muloqot oynasi hosil bo‘ladi.

Satr va ustun elementlar sonini kiritib OK tugmasini bosib vektor yoki matritsa hosil qilinadi.

Massiv elementlariga murojaat qilish

Massiv elementlariga murojaat qilish uchun quyi chegarani ishlatamiz, uning alohida ustunlariga murojaat qilish uchun yuqori chegaradan foydalanamiz. Quyi chegara [ bilan yuqori chegara [Ctrl+6] tugmalari yordamida chiqariladi.

Agar massivlarni e’lon qilishdan oldin ORIGIN≡0 deb yozsak massiv elementlarini tartiblashni 0 dan boshlaydi. Agar ORIGIN≡1 deb yozsak massiv elementlarini tartiblashni 1 dan boshlaydi.

Matritsani skalyar songa ko’paytirish

Matritsani vektorga ko’paytirish Matritsani songa bo‘lish

Mathcad dasturining boshqa ADT bilan aloqasi

Ko’pgina ma’lumotlarni qo’l mehnatidan fodalanib kiritish ko’p vaqt va mehnat sarflanishiga sabab bo’ladi. Bunday holatlarni oldini olish maqsadida dasturlarda ma’lumotlarni tashqi kiritish va chiqarishdan foydalaniladi. Bunda boshqa amaliy dasturlar fayillaridan ma’lumotlar massivini o’qish va ularni yozish tushiniladi.

Mathcad dasturi ham bir-qancha amaliy dasturiy vositalardan foydalanib o’zaro ma’lumot almashinish imkoniyatini yaratadi. Bularga quyidagilar kiradi.

Блокнот (.txt);

MS Word (.doc)

MS Excel (.xls)…

Bu dasturiy vositalar bilan bog’lanish quyidagicha amalga oshiriladi.

Insert/Component Wizard bo’limini tanlaymiz

Mathcad dasturini блокнот dasturi bilan o’zaro bog’lash

Mathcad and notepad

File Read or Write Wizard

Write to a file

Write to a file

Natijalarni fayilga yozish

Read from a file

Mathcad Excel dasturi bilan bog’lash

Write to a file

File Read or Write Wizard

  E’tiboringiz uchun raxmat!