3
KIRISH
“Yoshlarimizning mustaqil fikrlaydigan, yuksak
intellektual va ma’naviy salohiyatga ega bo’lib, dunyo
miqyosida o’z tengdoshlariga hech qaysi sohada bo’sh
kelmaydigan insonlar bo’lib kamol topishi, baxtli bo’lishi
uchun davlatimiz va jamiyatimizning bor
kuch va
imkoniyatlarini safarbar etamiz”
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti
Sh.M.Mirziyoyev.
Teylor formulasini matematik masalalarni yechishdagi ahamiyati:
elementar
funksiyalarni qatorlarga yoyilmasi va uning tabiatini o ’rganish, Umitlarni
hisoblashda,funksiyani ma ’lum bir qiymatida
taqribiy qiymatini topish,integral
ostida elementar funksiyalar bilan bog’lab bo’lmaydigan integralni
hisoblash,differensial tenglamalarni qatorlar yordamida
yechish kabi masalalar
o’rganilgan.
Ingliz matematigi Bruk Teylor matematika faniga o’zining juda ko’p ilmiy ishlari
bilan katta xissa qo’shgan olimlardan biridir. Uning matematika tarixida buyuk
kashfiyotlaridan biri, o’zining 29 yoshida, ya’ni 1715
- yilda yaratgan nazariyasi
bilan matematika tarixida o’chmas iz qoldirdi. Bu kashfiyot nimadan iborat? Agar
qator hadlarini yetarlicha katta olsak, u shunchalik funksiyaga yaqinlashadi.
B. Teylorning bu kashfiyoti “Methodus incrementorumdirecta et inversa” deb
nomlanib, lotin tilida 1715 - yili yozildi. I. Nyuton va G. Leybnits Teylor
zamondoshlari bo’lib, ular differensial va integral hisob asoschilari hisoblaydi.
Teylor mana shu differensial va integral hisob asosida o’zining kashfiyotini amalga
oshirdi.
Keyinchalik Teylor usuli bilan ko’p matematik olimlar: Lagranj, Koshi,
Shlemilha, Rosh, Peano va boshqalar ilmiy izlanishlar olib bordilar. Mana shundan
so’ngra usul Teylor qatori darajasiga yetdi. Hozirgi
vaqtda bu qator oliy
matematikaning asosini tashkil qiluvchi tushunchalardan biri bo’lib hisoblanadi.
