1-MAVZU: NEFT VA GAZNI QAYTA ISHLASHGA TAYYORLASH
Reja:
1. Neftning tarkibiy tuzilishi.
2. Qayta ishlanigan neftlarga qo’yiladigan standart talablar.
3. Konlarda neftni barqarorlashtirish.
Bizga ma’lumki, neft va gaz, gaz kondensati konlardan burg’ilash yo’li bilan o’z bosimi ostida yoki nasoslar yordamida er qa’ridan qazib olinadi. Dunyo olimlarining fikriga ko’ra neft, gaz va gaz kondensati organik moddalar maxsuli sifatida qaraladi. Ular dastlab dengiz loyihalari orasida qolib ketgan o’simliklarning kimyoviy o’zgarishlari orqali vujudga kelganligi qayd qilinadi. Neft bir jinsli suyuqlik bo’lmay, balki tartibida turli molekula og’irligiga ega bo’lgan uglevodorodlar aralashmasidan iboratdir. Tartibi ham har hil bo’lib, undagi oltingugurtli, azotli, kislorodli va smolasimon moddalar miqdori bilan farq qiladi.
Konlardan qazib chiqarilayotgan neftlar o’zi bilan birgalikda yo’ldosh gazlar, qum yoki tuz kristallari va suvni olib chiqadi. Neftdagi yo’ldosh va erigan gazlar separatorlarda quduq bosimidan atmosfera bosimigacha pasaytirish yo’li bilan ajratiladi. Separator yuqori qismidan ajratilgan gaz qisman kondensatdan ajratilib, gazni qayta ishlash zavodlariga yoki qatlam bosimini saqlash maqsadida quduqqa qayta xaydaladi. Neft separatorlardan o’tgandan keyin ham uning tarkibida erigan gazlar qoladi, ya’ni ularning miqdori 4 % (massa) gacha etadi. Separatorlarda gazlarni ajratish bilan bir vaqtda neftdagi mexanik jinslar va suvni katta miqdorini ajratish uchun tindirish jarayoni o’tkaziladi.
Neftni qayta ishlash zavodlariga beriladigan neftlar GOST 9965-62 ga muvofiq undagi xloridlar, suv va qo’shimchalar miqdori quyidagi jadvalda keltirilgan.
Jadval № 1
Xloridlar
|
40 mg/litr
|
Suv
|
0,1% (massa)
|
Mexanik qo’shimchalar
|
0,05 % (massa)
|
Biroq ushbu talabni hamma vaqt ham bajarish imkoni bo’lmaydi, ayniqsa yangi konlar uchun,shunga ko’ra 1971 yil 1-yanvardan neftni qayta ishlash zavodlariga neftni quyidagi me’yorlarga ko’ra uzatiladi.
Jadval № 2
Keraksiz komponentlar
|
Neft navlari
|
I
|
II
|
III
|
IV
|
Xloridlar … dan ko’p emas, mg/l
|
40
|
300
|
1800
|
3600
|
Suv … dan ko’p emas, (massa) %
|
0,2
|
1,0
|
1,0
|
2,0
|
Mexanik qo’shimchalar … dan ko’p emas, (massa) %
|
0,05
|
0,05
|
0,05
|
0,05
|
Neftni fizik barqarorlashtirish jarayoni gaz komponentlarini siqib chiqarish uchun mo’ljallangan. Neft uzatilayotganda atrof muxit temperaturasi va yuqori bosim ta’sirida gazning to’yingan bug’lari o’zi bilan birga benzin frakstiyasidagi kerakli komponentlarni olib chiqadi. Bunday bug’lanishlar rezervuarlarda neft va neft maxsulotlarini qo’yish va bo’shatishda kuzatiladi. Shuning uchun yo’qotishlar 5% (massa) gacha bo’lishi mumkin.Bundan tashqari neft tarkibida gazlarning bo’lishi quvurlarda bug’ tiqinlarini hosil qilish xususiyatiga ega bo’lib, uzatishni qiyinlashtiradi.
Neftni barqarorlashtirish qurilmasi konlarda quriladi va ishlatiladi. Faqat neftni barqarorlashtirish uchun bir kolonkali qurilma qo’llaniladi. Ikki kolonnali qurilma esa birida neftni ikkinchisida gazli benzinni barqarorlashtirish o’tkaziladi. Ikki kolonnali qurilmalar asosan tarkibi 1,5 % (massa) dan yuqori bo’lgan erigan gaz tarkibli neftlar uchun foydalaniladi.
Ikki kolonnali neftni barqarorlashtirish qurilmasi texnologik sxemasi 1-rasmda keltirigan.
|
