Pedagogik fanlarni o‘qitish jarayonida axborot
texnologiyalaridan foydalanish
Axborot texnologiyalari rivojlangan hozirgi davrda dars o‘tishda
qanday ta’lim vositalaridan foydalanish muhim ahamiyatga ega.
Ayniqsa, texnik vositalarni qo‘llab dars o‘tish o‘quvchi-talabalarning
fanni o‘rganishga bo‘lgan qiziqishlarini orttirishga, berilayotgan
axborotlarni chuqur o‘zlashtirishga katta yordam beradi.
1
Avliyoqulov N.Q. “Zamonaviy o’qitish texnologiyalari” . Toshkent. 2001, B.Q.Xo’jayev , SH.SH. Olimov “ Yangi
pedagogic texnologiyalar”.
158
Maxsus vositalar, ma’lum bir masalani, mavzuni yoritishga
qaratilgan maket, videofilm, kasseta, disk, disket kabilarni o‘z ichiga
oladi.
Axborotni uzatish, tasvirlash nuqtayi nazaridan texnik vositalarni
tasvirlovchi (kodoskop, proektor, diaprotsessor), tovushli (magnitofon,
radio, audio kabilar), audio-video kompleksi, video-magnitofon,
kompyuter kabilaiga bo‘lish mumkin.
Ta’lim jarayonini amalga oshirishda yordam beruvchi vositalar
ta’lim vositalari deb ataladi.
Ta’lim vositalari real va texnik vositalar hamda chop etilgan o‘quv
materiallarini o‘z ichiga oladi. Uning tarkibi quyidagicha bo‘ladi.
Real ta’lim vositalari, odatda, farmatsiya yo‘nalish bo‘yicha ta’lim
olish jarayonida kam ishlatiladi, lekin texnik va chop etilgan o‘quv
materiallari juda keng qo‘llaniladi.
Ta’lim vositalari bir-birini to‘ldiradi va dars jarayonida
uyg‘unlashadi. Ta’lim vositalari talabalarning darsni tushunishi,
mustaqil ishlashi, o‘quv jarayoniga faol qatnashishiga ko‘maklashadi.
Kodoskop, proektor shaffof plyonkadagi tasvir (slaydlar)ni
ekranga tushirish, aks ettirish uchun qo‘llaniladigan jihoz hisoblanadi.
U foydalanish uchun qulay, moslashuvchan vosita bo‘lib, bir marta
tayyorlangan plyonkadan ko‘p marta foydalanish mumkin. Doska
bo‘lmaganda zarur bo‘lgan narsalarni flomaster yordamida to‘ppa-
to‘g‘ri yozib ko‘rsatiladi.
O‘qituvchi qaysi vositadan qachon foydalanishi, qanday vositani
qo‘llashini darsning maqsadi, mazmunidan kelib chiqqan holda
oldindan belgilab olishi kerak.
Dars o‘tishda keng qo‘llaniladigan nisbatan oddiy, bir
auditoriyadan ikkinchisiga olib o‘tish oson texnik vosita kodoskop va
proektor hisoblanadi. Hozirgi paytda kodoskopga nisbatan proektor
ko‘proq ishlatiladi. Ulardan foydalanishdan avval uning bexato
ishlashini, tozaligini, xonada rozetka bor-yo‘qligini tekshirish lozim.
Slaydlar taqdimot qilinishidan oldin tartib bilan mantiqiy ketma-
ketlikda tayyorlab qo‘ygan ma’qul.
O‘qituvchi taqdimot jarayonida ekranga qarab emas, balki ta’lim
oluvchilarga qarab, nutq tezligiga e’tibor bergan holda gapirishi lozim,
ya’ni «ko‘z aloqasi»ni saqlab turishi kerak.
159
Boshqa vositalar kabi proektoming ham o‘ziga xos afzalliklari va
kamchiliklari mavjud.
Kodoskop va proektor bilan ishlashning afzalliklari:
* dars jarayonida doimiy tasviriy kontakt yuz beradi;
* plyonkalar dars boshlanishiga qadar tayyor bo‘lishi mumkin;
* turli tarzda foydalanishni tashkil qilish mumkin,
* slaydlarni qo‘lda, fotonusxa, kompyuter
yordamida
tayyorlash va ulardan bir necha marta qaytadan foydalanish mumkin;
*kerak bo‘lmagan qismini yopib qo‘yish mumkin;
*rangli tasvirni qo‘llash mumkin;
*foydalanish oson, qulay joyga ko‘chirish mumkin.
Videoproektor albatta boshqa vositalarga nisbatan qimmat, undan
foydalanish uchun ko‘nikma talab etiladi.
Hozirgi paytda o‘quv materiallari, axborotlarni ekranda ko‘rsatish
imkoni vujudga kelishi va rivojlanishi bilan o‘quv jarayonida erishilgan
yutuqdan foydalanish keng yoyilib bormoqda. Zamonaviy axborot
texnologiyasi kompyuter texnikasi va aloqa vositalari sohasidagi
yutuqlarga tayanadi. Ularning gurkirab rivoj-lanishi turli axborotlardan
samarali foydalanishga qaratilgan jamiyatning rivojlanishiga turtki
bo‘ldi.
Axborot
texnologiyalari
— bu odamlarning bilimlarini
rivojlantiradigan, ularning texnika va ijtimoiy jarayonlarni boshqarish
bo‘yicha imkoniyatlarini kengaytiradigan ma’lumotlarni tashkil etish,
saqlash, ishlab chiqish, tiklash, uzatish usullari va texnik vositalaridir.
Yana shuningdek, axborot texnologiyalari deganda, ma’lum bir
maqsadga erishish uchun amalga oshiriladigan jarayonlar zanjiridan
iborat yaratuvchi faoliyat tushuniladi.
Axborot texnologiyalari, birinchidan, axborotning sirkulatsiyasi va
ishlov berish majmui, ikkinchidan, bu jarayonlarning tasviridir.
Zamonaviy axborot texnologiyalami o‘quv jarayoniga tatbiq
etilishi ta’limda yangicha o‘quv metodlarini keng ravishda qo‘llashga
imkoniyat yaratib beradi. Maxsus ixtisoslashtirilgan auditoriyalar,
chunonchi, kompyuter, televizor, videomagnitofon bilan ta’minlangan
auditoriyalarda dars o‘tish borgan sari ommalashib bormoqda. Hatto
uni alohida videometod sifatida talqin etilmoqda. Avniqsa, o‘quv
jarayoniga kompyuterning kirib kelishi barcha didaktik funksiyalarni
muvafaqqiyatli bajarish imkoniga ega videometodni keng qo‘llash
160
imkonini beradi. Buning natijasida uni kompleks didaktik texnologiya
deb ham atalmoqda. U:
* talabalarga o‘rganayotgan mavzusi, jarayon, faoliyat bo‘yicha
to‘liq, ishonchli axborot berish;
*o‘quv jarayonida ko‘rgazmalilikning rolini oshirish;
*talaba,o‘quvchilarni xohish, talab, ehtiyojlari, qiziqishlarini
qondirish;
*o‘qituvchining talabalarning bilimini, ko‘nikmalarini sinash bilan
bog‘liq texnik ishlardan ozod qilish, samarali aloqa o‘rnatish;
* talabalarni o‘zlashtirishi bo‘yicha obyektiv
hisobot,
to‘la
va uzluksiz uazoratni tashkil etish imkonini beradi.
|
