|
Dielektrik mavjud bo‘lganda sklyar potensialning ifodasi
|
| bet | 18/26 | | Sana | 08.02.2024 | | Hajmi | 401,1 Kb. | | #153042 |
Dielektrik mavjud bo‘lganda sklyar potensialning ifodasi
Dielektrikni tashki elektrostatik maydonga kiritilganda qutblanish va buning natijasida unda xususiy elektr maydoni xosil bolishi oz navbatida tashki maydonni ozgarishiga sabab boladi. Shuning uchun dielektrik mavjudligida elektr maydonidagi ikkita maydonning yigindisidan iborat boladi:
dielektrikning atom va molekulalari bilan bogliq bolmagan erkin zaryadlarni maydoni
dielektrikning qutblanishi xisobiga xosil boladigan maydon.
Demak shuni nazarda tutib elektr maydoni potensialini quydagi korinishda yozish mumkin.
Bu yerda erkin zaryadlar elektr maydoni potensiali.
qutblangan dielektrik tomonidan xosil qilingan maydonning poltensiali.
Yuqorida aytilganlarga asosan:
17-MAVZU. O`zgarmas elektr toki zanjirlari.
Reja:
1. Elektr zanjir va uning elementlari
2. Zanjir kismi va to‘la zanjiruchun om qonuni
Elektr toki o’tadigan y o’ldagi turli elektr tuzilmalar yig’indisi elektr zanjiri deyiladi. Har qanday elektr zanjir uchta asosiy elementdan, tok manbaidan, iste’molchilardan va tutashtiruvchi simlardan tashkil topgan b o’ladi
Tok manbai elektr zaryadlarni berk zanjirda yurgizib ma’lum ishni bajaradi. Ayrim musbat zaryadni berk zanjirda yurgizish ishi elektr yurituvchi kuchi (EYUK) deyiladi: EYUK ning birligi — Volt (V):
1 Volt =
Elektr yurituvchi kuch manbalarining bir necha turi bor:
Galvanik elementlar:
Akkumulyatorlar;
Elektr generatorlar;
Kremniyli yarim o’tkazgichli fotoelementlar (kuyosh batareyalari).
Elektr energiya iste’molchilari qatoriga elektr energiyani mexanik energiyaga aylantiruvchi elektr dvigatellar, yoritish lampalari, elektr energiyani issiqlik energiyasiga aylantiruvchi isitish asboblari va hokazolar kiradi.
Elektr zanjirlarda asosiy elementlardan tashqari uzgichlar, knopkalar, rele, kontaktorlar, himoya asboblari, masalan, saqlagichlar va avtomatlar, nihoyat kontrol o’lchov asboblari: ampermetrlar, voltmetrlar, schyotchiklar va hokazolar ishlatiladi.. Bu sxema tok manbai Е, uzgich В, reostat R va yoritish lampasidan tashkil topgan.To’la zanjir uchun Om qonuni quyidagicha ifodalanadi: berk zanjirda tok qiymati elektr yurituvchi kuch qiymatiga tug’ri proportsional, ichki va tashqi qarshiliklarning yig’indisiga teskari proportsional bo’ladi:
yoki
r0 — tok manbaining ichki qarshiligi, R — zanjirning tashqi qarshiligi, — tok manbaining ichki qarshiligida kuchlanishning tushishi,
— tok manbaining qisqichlar orasidagi kuchlanishi, I — tok kuchi.
Agar rasmdagi sxema uzilgan bo’lsa, I=0 bo’ladi va:
Demak, uzilgan zanjirda tok manbaining qisqichlar orasidagi kuchlanishi, uning EYUK ga teng bo’ladi.
Agar tashqi qarshilikning uchlarini kalta sim bilan tutashtirsak, uning qarshiligi R=0 bo’ladi. Shuning uchun
bo’ladi.
|
| |
