Mirzo Ulugʻbek nomidagi O'zbekiston Milliy Universiteti Jizzax filiali Amaliy matematika fakulteti Biotexnologiya (tarmoqlar bo'yicha) yo'nalishi lll bosqich 50/21- guruh talabasi
Qobulova Maftunaning
Bijgʻish jarayonlari fanidan mustaqil ishi
Mavzu: Shakarqamishdan qand olish texnologiyasi.
Reja:
1. Shakarqamish va u tog'risida qisqacha ma'lumot.
2. Shakarqamishning kimyoviy tarkibi.
3. Shakarqamishdan qand xom ashyosini ishlab chiqarish.
Shakarqamish. Tropik va subtropik iqlimli mamlakatlarda qand olish uchun asosiy xom ashyo shakarqamish hisoblanadi.
Shakarqamishning vatani Yangi Gviniya. Eramizdan 8 ming yil avval bu o'simlik Janubiy-Sharqiy Osiyoda, Indoneziyada, Filippinda, Malayziyada, Hindixitoyda va Sharqiy Hindistonda tarqalgan edi. Sharqiy Hindistonda bu o'smlikdan sharbat olish va bu sharbatni qayta ishlab chiqarish qiyom va kristal holdagi qand olish boslangan edi.
Yetilgan shakarqamishda 30-40 tadan shoxlari buladi. Kup yillik usimlik bulgani uchun bir marta ekilgan shakarqamishdan 3-4 marta yigishtirib olinadi. Xosildorlikni oshirish maqsadida har yili kupgina joylarda bu usimlik ekiladi. Shakarqamishning vegetatsiya davri 12-24-oy davom ettadi. Pishib yetmagan shakarqamishning yuqori qismida qand mikdori pastki qismiga qaraganda kamroq bo`ladi. Pishib yetilganida esa aksincha bo`ladi. Shakarkamash tanasining qandliligi naviga karab 12-17% ni tashkil etadi.
Yigishtirib olingan shakarqamish bir kun davomida kayta ishlanishi kerak buladi. Chunki vakt utishi bilan shakarqamish sharbatidagi saxaroza va invert qandining mikdori kamayishi mumkin. Shakarqamishdan strukturasi va kimyoviy tarkibi xarxil bulgani uchun qand sharbati olish va uni xar xil chikindilardan tozalash jarayoni qand lavlagidan sharbat olish va uni tozalash jarayonlaridan tubdan fark kiladi. Lekin keyingi jarayonlar: tozalangan sharbatni kuyultirish va saxarozani kristallizatsiyalash esa unchalik fark kilmaydi.
Shakarqamishning kimyoviy tarkibi. Shakarqamishdan olingan qand-xom ashyosi unchalik koʼp bulmagan qandsiz moddalardan iborat kristallardan tashkil topgan.
Shakarqamishdan olingan qand-xom ashyosining kimyoviy tarkibi kuyidagicha:
Saxaroza,% 96,5-98,0
Suv, % 0,4-0,8
Qandsiz ,% 1,5-2,0
redutsirlangan modda 0,6-0,9
boshka organik modda 0,7-1,0
kul 0,4-0,5
Rangi, shartli bir. 40-50
Qand-xom ashyosi eritmasining rN 6,2-6,5
Qand-xom ashyosining texnologik xolati birinchi navbatda kolloidli va yukori molekulyar moddalar, redutsirlanuvchi qandlar va rang beruvchi moddalar borligi bilan xarakterlanadi. Qand-xom ashyosi tarkibida bunday kolloidli moddalar va yuqori molekulyarli birikmalar uni tozalashni qiyinlashtiradi. Va qand-xom ashyosining kovushkokligini oshiradi.
Qand-xom ashyosida rang beruvchi moddalarning xatto ozrok mikdorda bulishi klerovkani rangsizlantirishni kiyinlashtiradi. Bunda tozalash uchun ishlatiladigan oxak va adsorbentlarning kuproe sarf bulishi kuzatiladi.
100 gramm shakarqamishdan olingan qand-xom ashyosi 0,6-1 mg*ekv mikdorda aminokislota va amidlarni saklaydi. Shu bilan birga uning tarkibida asparagin va glutamin kislotalari, alanin, valin, glitsin, lizin, leytsin, serin, treonin, tirozinlarni xam bor.
Shakarqamishdan qand xom ashyosini ishlab chiqarish. Qand ishlab chikarish korxonalarida shakarqamishdan olingan qand-xom ashyosi kayta ishlanadi. Buning uchun qand-xom ashyosi eritishdan oldin affinirlanadi, klerovkani defekosaturatsiyalash past ishkorlikda olib boriladi. Kupincha oxak va saturatsiya gazi bir vaktning uzida beriladi. Bunda qand-xom ashyosiga nisbatan 0,4 % ga yakin oxak sarflanadi.
Lekin bunday usul bilan qand-xom ashyosini kayta ishlash juda kiyin. Xozirgi paytda qand-xom ashyosini uch marta kristallizatsiyalab qand-shakar olish keng kullanilmokda.
Omborxonadan kelgan shakarqamishdan olingan qand-xom ashyosi avtomat tarozilarda ulchab olinadi. Ulchab olingan xom ashyodan urtacha namuna olinadi va uning sifatiga baxo beriladi. Sifati aniklangach xom ashyo klerovrchniy apparatga yuboriladi. Olingan klerovka utfel I ning birinchi otteki va uchinchi kristallizatsiya qandi bilan aralashtiriladi. Аralashma 80 S xaroratgacha kizdiriladi va 8-10 minut davomida defekatsiyalanadi.
Defekatsiyalash jarayonida qand-xom ashyosiga nisbatan 4-6 % aktivlashtirilgan oxak sarf buladi. Defekatsiyalangan klerovka ikki boskichli saturatsiyaga uchraydi. Birinchi boskichda saturatsion gaz bilan rN muxiti 10,5- 10,7 bulguncha ishlov beriladi.Ikkinchi boskichda rN muxiti 9,0-9,2 bulguncha ishlov beriladi. Klerovkaning xar bir saturatorda bulish sikli 35-40 minutni tashkil etadi.
Adabiyotlar:
1.A.R.Sapronov "Tekhnologiya sakharnogo proizvodstva" Moskva "Agropromizdat" 1989 g
2.P.M.Silin, N.P.Silina "Khimicheskiy kontrol' sveklosakharnogo proizvodstva" Moskva "Pishchevaya promyshlennost'" 1977 g
E`tiboringiz uchun rahmat!!!
|
