8. Energiya samaradorligi: Mikrokontrollerlar, energiya samaradorligini oshirish uchun optimallashtirilgan va energiya qo'llashini kamaytirish uchun moslashtirilgan.
9. Interruptlar: Interruptlar, mikrokontrollerda dastlabki vazifalarini to'xtatib qo'ymasdan qat'iy to'xtatishlarni amalga oshirish uchun foydalaniladi.
Mikrokontrollerlar, avtomobil tizimlari, elektron qurilmalar, mobil qurilmalar, IoT (Internet of Things) loyihalari kabi turli sohalar uchun ishlatiladi. Ular yuqori samaradorlik, kichik hajmi va bog'liq xususiyatlari tufayli keng qo'llaniladi.
II Umumiy qism.
2.1 Mikrokontrollerlarning tavfsifi va funksiyalari ishlash prinsipi.
Mikrokontrollerlar o'zlariga xos tavfsiflarga ega bo'lgan kompakt elektronik qurilmalardir. Ularning asosiy tavfsiflari quyidagilardir:
1. Barcha-in-bir: Mikrokontrollerlar, protsetssor, xotira, ishlov berish kiritishlari (I/O Ports), boshqaruv tizimlari va boshqa kerakli komponentlarni bitta chipda integratsiya qilgan bo'lib, barcha funksiyalarni bitta qurilma ichida jamlaydi.
2. Kichik hajm: Mikrokontrollerlar odatda juda kichik hajmda bo'lib, bu ularni portativ qurilmalar va kengaytirilgan tovarlar uchun ideal qiladi. Ularning kichik hajmi, ularni integratsiya qilishni va qulaylik bilan yonishni osonlashtiradi.
3. Samaradorlik: Mikrokontrollerlar o'zlariga xos protsetssorlar bilan jihozlanadi va keng qo'llanilgan sohalar uchun samaradorlik ta'minlash uchun moslashtirilgan. Ular tez ishlash va energiya sarflashini kamaytirish imkoniyatiga ega.
4. Integratsiya imkoniyatlari: Mikrokontrollerlar boshqa elektronik qurilmalarga integratsiya qilinishi oson bo'lgan komponentlar bilan birga keladi. Bu, ularga boshqa qurilmalar bilan birlashtirish va kompleks sistemlar yaratish imkoniyatini beradi.
5. Dastlabki tizimlar: Mikrokontrollerlar, dastlabki ma'lumotlarni o'qib olish, dasturlarni bajarish va chiqarish, sensorlar va boshqa qurilmalar bilan axborot almashish va ishlov berish imkoniyatlariga ega.
6. Moslashtirilgan dasturlash: Mikrokontrollerlar uchun turli dasturlash tillari mavjud bo'lib, ularga ishlov berish uchun qulay va oson dasturlash vositalari mavjud. Bu, ularga moslashtirilgan funksiyalarni bajarish va taqdim etishni osonlashtiradi.
Mikrokontrollerlar keng qo'llanilgan sohalarda, masalan, IoT (Internet of Things), elektronika, avtomobil texnologiyalari, tibbiyot va boshqa sohalar uchun ideal bo'lib, ularning integratsiya imkoniyatlari, samaradorlik va boshqa xususiyatlari ularni muhim va qadriyatli qurilmalar qiladi.
Mikrokontrollerlar, turli sohalar uchun har xil funksiyalarga ega bo'lgan kompakt elektronik qurilmalardir. Ularning asosiy funksiyalari quyidagilardir:
1. Dastlabki ma'lumotlarni o'qib olish: Mikrokontrollerlar, sensorlar, klaviaturalar, aloqa qurilmalari va boshqa kiritish vositalari orqali dastlabki ma'lumotlarni o'qib olish imkoniyatiga ega.
2. Dasturlarni bajarish: Mikrokontrollerlar dastlabki ma'lumotlarni o'qib olishdan keyin o'zlariga moslashtirilgan dasturlarni bajarish imkoniyatiga ega bo'lib, bunga ko'p qo'llaniladigan dasturlash tillari, masalan, C, C++, Python, Java va boshqalar kiradi.
3. Chiqarish: Mikrokontrollerlar, chiqishlar orqali ma'lumotlarni ko'rsatish, elektr qurilmalarni boshqarish, ekranlarga ma'lumotlarni chiqarish va boshqalar kabi vazifalarni bajarish imkoniyatiga ega.
4. Boshqaruv: Mikrokontrollerlar boshqa qurilmalar bilan axborot almashish va ishlov berish imkoniyatiga ega. Ular aloqa portlari, I2C, SPI, UART kabi protokollarga ega bo'lib, boshqa qurilmalar bilan murojaat qilish va ularga buyruqlar yuborish imkoniyatini ta'minlaydi.
5. Tizim boshqarish: Mikrokontrollerlar, avtomatik boshqaruv tizimlari va boshqa integratsiya qilgan qurilmalar uchun qo'llaniladi. Ular avtomobil boshqarish tizimlari, uy jihozlari, IoT (Internet of Things) loyihalari va boshqalar kabi turli sohalarda foydalaniladi.
6. Energiya boshqarish: Mikrokontrollerlar quvvatlanish tizimlari orqali elektr energiyasini o'lchash, batareyalarni boshqarish va quvvatlanish jarayonlarini boshqarish imkoniyatiga ega.
7. Interruptlar: Mikrokontrollerlar dastlabki ma'lumotlarni o'qib olish va dasturlarni bajarishni to'xtatib qo'yish uchun interruptlarni qo'llaydi. Bu, qat'iy vaqtli va odamga moslashtirilgan to'xtovsizlikni ta'minlashda yordam beradi.
8. Kommunikatsiya: Mikrokontrollerlar, boshqa qurilmalar bilan aloqa o'rnatish va ularga ma'lumotlar yuborish uchun aloqa protokollariga ega bo'lib, misol uchun Wi-Fi, Bluetooth, Ethernet, USB va boshqalar.
Bu funksiyalar mikrokontrollerlarning asosiy funktsiyalari emas, ulardan foydalanib turli sohalarda turli vazifalarni bajarish mumkin. Mikrokontrollerlar kompyuterlar, mobil qurilmalar, IoT loyihalari, avtomobil texnologiyalari, elektronika va tibbiyot kabi turli sohalar uchun muhim va qadriyatli qurilmalardir.
Mikrokontrollerlar o'z ishlash prinsiplari bo'yicha moslashtirilgan va xususiyatlarga ega. Bundan tashqari, ulardagi har bir qismga alohida qarorlar beriladi. Bundan tashqari, ularning umumiy ishlash prinsiplari quyidagicha bo'lib, ammo ularning xususiyatlari va qo'llanilishi modellariga qarab farq qiladi:
1. Quvvatlanish: Mikrokontroller quvvat tizimi arqonlar, batareyalar yoki tarmoqlar orqali ta'minlanadi. Ular quvvat ta'minlash uchun zarur komponentlar, masalan, regulatorlar va quvvat modullariga ega.
2. Protsetssor: Mikrokontrollerning boshqaruvini olib borish uchun protsetssor qo'llaniladi. Bu protsetssorlar muayyan amalga oshirilgan dasturlarni bajaradi va bog'liq qurilmalar bilan axborot almashishni amalga oshiradi.
3. Xotira: Mikrokontrollerlarda xotira, RAM va ROM xotira shaklida bo'ladi. RAM, faoliyat ichidagi vaqtincha ma'lumotlar uchun saqlash uchun ishlatiladi, va ROM, dasturlar va ma'lumotlar uchun doimiy xotira uchun ishlatiladi.
4. Ishlov berish kiritishlari: Bu portlar diskinlar, sensorlar, boshqaruv qurilmalari va boshqa elektron qurilmalar bilan bog'lanish uchun ishlatiladi. Ular boshqa qurilmalarga o'zaro axborot almashish, topshirish va ishlov berish imkonini beradi.
5. Dasturlash tili va dasturlash: Mikrokontrollerlar uchun o'zlariga xos dasturlash tillari mavjud. Dasturlash tillari, protsetssor qanday ishlashini belgilaydi va dasturlarni yaratishda vaqtni tejam etishni ta'minlaydi.
6. Timerlar va tegishli qurilmalar: Timerlar, mikrokontrollerlar yoki bog'liq qurilmalar bilan amalga oshirilgan vazifalarni bajarish uchun vaqt o'lchash uchun ishlatiladi. Ular muddatni boshqarish, avtomatik ishlab chiqarish va boshqa vazifalarni bajarishda foydalaniladi.
7. Komunikatsiya interfeyslari: Mikrokontrollerlar, UART, I2C, SPI, USB va Ethernet kabi protokollarni qo'llaydi, bu esa bog'liq qurilmalar bilan axborot almashish uchun ishlatiladi.
8. Interruptlar: Interruptlar, mikrokontrollerning dastlabki vazifalarini to'xtatib qo'ymasdan qat'iy to'xtatishlari uchun foydalaniladi. Ular biror tadbir ro'yxatidan kelgan hisob-kitoblarni to'xtatish uchun ishlatiladi.
9. Dasturiy va hordiq kontrol: Dasturiy va hordiq kontrol, mikrokontrollerlar yoki bog'liq qurilmalar bilan amalga oshirilgan vazifalarni bajarishni, masalan, avtomatik boshqarishni, vaqtni o'lchashni va sensor ma'lumotlarini ishlab chiqarishni ta'minlaydi.
10. Energiya samaradorligi: Mikrokontrollerlar, eng kam quvvatda ishlash uchun optimallashtirilgan va energiya qo'llashini kamaytirish uchun moslashtirilgan. Ular energiya samaradorligini oshirish uchun faoliyat o'tkazadigan vaqtini hamda quvvat sarflash jarayonlarini boshqarishga yordam beradi.
Mikrokontrollerlarning ishlash prinsiplari va xususiyatlari har bir modellarga, brandga va mahsulotga bog'liq bo'lib o'zgaradi. Yangiliklar bilan tanishing va loyihalaringiz uchun eng mos variantni toping.
| 