|
Mikrokontrollerlar tarixi va
|
| bet | 7/12 | | Sana | 13.05.2024 | | Hajmi | 2,31 Mb. | | #229634 |
Bog'liq kuravoy 20242.2 Mikrokontrollerlar tarixi va rivojlanishi.
Hozirgi vaqtda hatto kamroq rivojlangan mobil telefonlar ham mikroprotsessorsiz ishlamaydi, hatto planshet, noutbuk va ish stoli shaxsiy kompyuterlari. Mikrokontrollerlar tarixi, kompyuter texnologiyalarining rivojlanishi bilan bog'liqdir. Bu qurilmalar, elektronika va avtomatlashtirish sohasidagi rivojlanishlarning natijasi sifatida paydo bo'lgan. Quyidagi haqiqatlar mikrokontrollerlar tarixi haqida qisqacha tasvirlashadi:
1. 1950-yillar: Mikrokontrollerlarning asosi, 1950-yillarda elektronik va kompyuter texnologiyalari sohasidagi boshlang'ich rivojlanishlar bilan bog'liq. Bu davrda, kompyuterlar va qurilmalar hajmi katta bo'lgan bo'lsa-da, ularning funksionali o'sishga yo'l ochmagan edi.
2. 1960-yillar: 1960-yillarda, avtomatizatsiya sohasidagi so'nggi rivojlanishlar, mikrokontrollerlarning paydo bo'lishiga olib kelgan. Bu davrda, boshqa qurilmalar bilan birlashgan, faqat o'z ichiga bo'lgan va eng kichik avtomatlashtirish uchun mo'ljallangan kompyuterlik avtomatlashtirish qurilmalari paydo bo'ldi.
3. 1970-yillar: 1970-yillarda, Texas Instruments va Intel kabi kompaniyalar, protsetssorlar va boshqa avtomatlashtirish qurilmalari uchun chip setlar ishlab chiqishga boshladi. Bu davrda, ilk mikrokontrollerlar ko'rsatildi va ulardan biri olan Intel 4004, 1971-yilda chiqdi. Ushbu mikrokontrollerlar odatda har bir komponentni (protsetssor, xotira, ishlov berish kiritishlari) bitta korpusda integratsiya qilishga yo'naltirilgan edi.
4. 1980-yillar: 1980-yillarda, mikrokontrollerlar keng qo'llanilishga ega bo'ldi va turli sohalarda ishlatildi. Ular avtomobil elektronikasi, uy jihozlari, telekommunikatsiya tizimlari va boshqa sohalarda yuqori samaradorlik, kichik hajm va integratsiya qobiliyatlari bilan boy berishdi.
5. 1990-yillar va keyingi davrlar: Keyingi yillarda, mikrokontrollerlar ishlash tezligi, xotira hajmi, qulaylik va integratsiya imkoniyatlari oshdi. Bu davrda, yangi texnologiyalar va protsesslar, mikrokontrollerlar ishlab chiqishni hamrohligi bilan, ularning ishlab chiqarishning ko'paytirilgan muhim qismi bo'ldi.
Bugungi kunda, mikrokontrollerlar elektronika sohasidagi chegaralar ko'proq vaqt o'tkazib, turli sohalarda, masalan, IoT, avtomobil texnologiyalari, uy jihozlari va boshqalar kabi, keng qo'llanilmoqda. Ular kompyuterlar va boshqa qurilmalar uchun qisqa muddatli avtomatlashtirish vazifalarini bajarish uchun juda qulaydir.
Qo’l mehnati yordamida ishlab chiqarishning qisqarishi va asbob-uskunalar, jumladan, EHM texnikasi importining ko’payishi tufayli “mikrokontroller” (MC) atamasi ilgari ishlatilgan “bir chipli mikrokompyuter” atamasini siqib chiqardi.Bir chipli mikrokompyuter(mikrokontroller) uchun birinchi patent 1971-yilda American Texas Instruments kompaniyasi xodimlari bo’lgan muhandislar M.Kochren va G.Bunga berilgan. Aynan ular protsessor bilan birga kiritish-chiqarish qurilmasiga ega bo’lgan xotirani ham bitta chip(sxema)ga joylashtirishni taklif qilishdi. G.Bun kalkulyatorni yaratish uchun deyarli barcha muhim sxemalarni ushlab turadigan yagona integral mikrosxemalar chipini ishlab chiqdi. Unda faqatgina displey va klaviatura o’rnatilmagan edi xalos. Ajablanarlisi shundaki, elektronika va aloqa sohasidagi ushbu ajoyib yutuq TMS1802NC deb nomlandi(1-rasm). Ammo, ixtiro oddiy emas edi. U 3000 bit dastur xotirasi (ROM) va 128 bit ma’lumot almashish uchun maxsus xotirasi (RAM)ni ta’minlovchi besh ming tranzistorga ega edi. Shunday qilib, uni bir qator funksiyalarni bajarish uchun dasturlash mumkin edi.1976-yilda Amerikaning Intel kompaniyasi i8048 mikrokontrollerini ishlab chiqardi. 1978-yilda Motorola o’zining birinchi mikrokontrolleri MC6801 ni taqdim etdi, u ilgari chiqarilgan MC6800 mikroprotsessoriga mos keladi. 4 yildan so’ng, 1980-yilda Intel navbatdagi mikrokontrolleri ya’ni i8051ni chiqaradi. Yaxshi tashqi qurilmalar bilan bo’glanish tizimi, tashqi yoki ichki dastur xotirasining moslashuvchan tanlovi va arzon narx ushbu mikrokontrollerning bozorda muvaffaqiyat qozonishini ta’minladi. Texnologiya nuqtai nazaridan, i8051 mikrokontrolleri o’z davri uchun juda murakkab mahsulot edi -mikrokontrollerda 128 ming tranzistor ishlatilgan, bu 16 bitli i8086 mikroprotsessoridagi tranzistorlar sonidan 4 barobar ko’p edi.Bugungi kunga kelib, yigirmadan ortiq kompaniya tomonidan ishlab chiqarilgan i8051 bilan mos keladigan mikrokontrollerlarning 200 dan ortiq modifikatsiyalari va boshqa turdagi ko’plab mikrokontrollerlar mavjud.2020 yildagi ma’lumotga ko’ra va so’nggi o’n yillikda quyidagi turdagi mikrokontrollerlar eng keng tarqalgan:• Microchip Technology kompaniyasidan 8 bitli PIC mikrokontrollerlari va Atmel kompaniyasidan AVR;• TI dan 16-bitli MSP430;• 32-bitli mikrokontrollerlar, ARM arxitekturalari. U ishlab chiquvchilar tomonidan turli kompaniyalarga sotiladi, ular asosida juda ko'p turli xil mahsulotlar ishlab chiqariladi.Har qanday elektron qurilmalar, shu jumladan aloqa moslamalari, radio avtomatlashtirish yoki audiovizual uskunalar, uy yoki oshxonadagi elektron jihozlar, ularning tarkibida boshqaruv moslamasi (mikrokontroller) bo’lishini talab qiladi. Bizni o’rab turgan deyarli barcha obyektlar va qurilmalarda mikrokontrollerlar bo’lishi talab qilinadi. Misol tariqasida, 2-rasmda mikrokontrollerlardan foydalaniladigan avtomobil komponentlariko'rsatilgan.
|
| |
