129
11. SUV RESURSLARIDAN FOYDALANGANLIK USHUN SOLIQ
Reja:
1. Suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq toʻlovchilar, soliq solish obyekti va
soliq bazasi.
2. Suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq stavkalari.
3. Suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliqni hisoblab chiqarish, hisob-kitoblarni
taqdim etish va soliq toʻlash tartibi.
Tayanch soʻz va iboralar: yer osti suv resurslari, yer usti suv resurslari, soliq toʻlovchilar,
dehqon xoʻjaliklari, yakka tartibdagi tadbirkorlar, foydalaniladigan suv resurslari, soliq solish
obyekti, soliq bazasi,
soliq stavkasi, suv hajmi, kamaytiruvchi koeffitsiyent, soliq davri, soliq
hisob-kitobi, soliq hisoboti, soliq toʻlash muddatlari.
1. Soliq toʻlovchilar, soliq solish obyekti va soliq bazasi.
Mamlakatimizda suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq 1998 – yil 1 – yanvardan
joriy
etildi
61
.
Suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq toʻlovchilar Oʻzbekiston Respublikasi
hududida suvdan birlamchi foydalanishni yoki suvni isteʼmol qilishni amalga oshiruvchi quyidagi
shaxslardan iborat:
Oʻzbekiston Respublikasining yuridik shaxslari;
faoliyatini Oʻzbekiston Respublikasida doimiy muassasalari orqali amalga oshirayotgan
Oʻzbekiston Respublikasining norezidentlari boʻlgan yuridik shaxslar;
suvdan tadbirkorlik faoliyati uchun foydalanuvchi yakka tartibdagi tadbirkorlar, shuningdek
tadbirkorlik faoliyati va (yoki) daromad olish uchun moʻljallangan, yashash uchun
moʻljallanmagan koʻchmas mulk obyektlariga ega boʻlgan
jismoniy shaxslar;
dehqon xoʻjaliklari, shuningdek qishloq xoʻjaligi yerlariga ega boʻlgan jismoniy shaxslar.
Aholi punktlarining suv taʼminoti uchun suv yetkazib berishni amalga oshiruvchi yuridik
shaxslar faqat oʻz ehtiyojlari uchun foydalanadigan suv uchun soliqni toʻlovchilar deb eʼtirof
etiladi.
Yer usti va yer osti manbalaridan olib foydalaniladigan suv resurslari suv resurslaridan
foydalanganlik uchun soliq solish obyektidir.
Quyidagilar soliq solish obyekti boʻlmaydi:
1) notijorat tashkilotlar tomonidan notijorat faoliyatni amalga oshirish doirasida
foydalaniladigan suv resurslari;
2) sogʻliqni saqlash muassasalari tomonidan davolash maqsadida foydalaniladigan yer osti
mineral suvlari, bundan savdo tarmogʻida realizatsiya qilish uchun foydalanilgan suv hajmi
mustasno;
3) atrof-muhitga zararli taʼsir koʻrsatishining oldini olish maqsadida chiqarib olingan yer
osti suvlari, bundan ishlab chiqarish va texnik ehtiyojlar uchun foydalanilgan suv hajmi mustasno;
4) shaxtadan suvlarni qochirish uchun, foydali qazilmalarni qazib olish paytida chiqarib
olingan va qatlamdagi bosimni saqlab turish uchun yer qaʼriga qayta quyiladigan yer osti suvlari,
bundan ishlab chiqarish va texnik ehtiyojlar uchun foydalanilgan
suv hajmi mustasno;
5) gidroelektrostansiyalar gidravlik turbinalarining harakati uchun foydalaniladigan suv
resurslari;
6) issiqlik elektr stansiyalari va issiqlik elektr markazlari tomonidan qayta quyiladigan suv
resurslari;
7) qishloq xoʻjaligiga moʻljallangan shoʻrlangan yerlarni yuvish uchun foydalaniladigan,
suvdan foydalanish va suv isteʼmoli sohasidagi vakolatli organ tomonidan tasdiqlangan shoʻrlarni
yuvish normalari doirasidagi suv resurslari.
8) kollektor va drenaj tarmoqlaridan ishlatiladigan suv resurslari.
61
Oʻzbekiston Respublikasining 1993-yil 6-maydagi “Suv va suvdan foydalanish toʻgʻrisida”gi OʻRQ-837-XII-son
Qonuni (hujjat kuchini yoʻqotgan).
130
Foydalanilgan suvning hajmi soliq bazasidir.
Suv resurslarining yer usti va yer osti manbalaridan olingan suv hajmi suvdan
foydalanishning buxgalteriya (dastlabki) hisobi hujjatlarida aks ettirilgan suv oʻlchagich asboblar
koʻrsatkichlari asosida aniqlanadi.
Suvdan oʻlchagich asboblarsiz foydalanilgan taqdirda, uning hajmi suv obyektlaridan suv
olish limitlaridan, suvni isteʼmol qilishning texnologik va sanitariya normalaridan, ekinlar hamda
yashil daraxtzorlarni sugʻorish normalaridan yoki maʼlumotlarning toʻgʻriligini taʼminlovchi
boshqa usullardan kelib chiqqan holda aniqlanadi.
Soliq toʻlovchilar yer usti va yer osti manbalaridan olib foydalanilgan
suv resurslari
hajmlarining alohida hisobini yuritadi. Suv resurslarining yer usti va yer osti manbalaridan suv
keladigan vodoprovod tarmogʻidagi suvdan foydalanilganda, soliq bazasi manbaning har bir turi
boʻyicha alohida aniqlanadi. Suv yetkazib berishni amalga oshiruvchi yuridik shaxslar
vodoprovod tarmogʻiga suv resurslarining yer usti va yer osti manbalaridan kelib tushadigan suv
hajmlarining nisbati toʻgʻrisidagi maʼlumotlarni soliq organlariga joriy soliq davrining 15-
yanvariga qadar taqdim etishi kerak. Soliq organlari uch kun ichida ushbu maʼlumotlarni soliq
toʻlovchilar eʼtiboriga yetkazishi lozim.
Issiq suv hamda bugʻ hosil qilinishi boʻyicha soliq bazasi soliq toʻlovchi tomonidan ishlab
chiqarish va texnik ehtiyojlar uchun oʻzi foydalangan suv resurslari hajmidan kelib chiqqan holda
aniqlanadi.
Binolarning bir qismi, alohida inshootlar ijaraga berilganda soliq bazasi suv yetkazib
berishni amalga oshiruvchi yuridik shaxs bilan shartnoma tuzgan ijaraga beruvchi tomonidan
aniqlanadi.
Binolarning bir qismini, alohida inshootlarni ijaraga olgan va suv yetkazib berishni amalga
oshiruvchi soliq toʻlovchilar bilan shartnoma tuzgan yuridik shaxslar
soliq bazasini mustaqil
ravishda aniqlaydi.
Soliq toʻlovchilar yuridik shaxslar bilan suv yetkazib berilishi yuzasidan solishtirib koʻrish
jarayonida olingan suvning hajmini aniqlashtirishda suv hajmining farqini solishtirish amalga
oshirilgan davrdagi hisob-kitoblarda aks ettiradi.
Yuridik shaxslarning hududida taʼmirlash-qurilish ishlarini va boshqa ishlarni bajaruvchi
soliq toʻlovchilar ushbu ishlarni bajarish jarayonida foydalaniladigan suv uchun soliq toʻlamaydi.
Taʼmirlash-qurilish ishlarini va boshqa ishlarni bajarayotganda foydalaniladigan suv hajmi uchun
bu ishlar qaysi yuridik shaxslar uchun bajarilayotgan boʻlsa, oʻsha yuridik shaxslar soliq toʻlaydi.
Qurilish ishlari yangi qurilish maydonchasida bajarilgan taqdirda, qurilishda foydalaniladigan suv
hajmi uchun qurilish tashkiloti soliq toʻlaydi.
Suvdan foydalanish va suv isteʼmoli sohasidagi vakolatli organ soliq bazasini aniqlash
uchun soliq organlariga, shuningdek qishloq xoʻjaligida, shu jumladan baliqchilik xoʻjaligida suv
resurslaridan foydalanuvchi yuridik shaxslarga ular tomonidan foydalanilishi kutilayotgan suv
resurslarining hajmini har yili joriy soliq davrining 10-dekabridan kechiktirmay,
dehqon
xoʻjaliklari, tadbirkorlik faoliyati va (yoki) daromad olish uchun moʻljallangan, yashash uchun
moʻljallanmagan koʻchmas mulk obyektlariga ega boʻlgan jismoniy shaxslar boʻyicha esa –
suvdan foydalanish yoki suvni isteʼmol qilish joyi boʻyicha soliq organlariga hisobot yilidan
keyingi yilning 20-yanvaridan kechiktirmay taqdim etadi.
Dehqon xoʻjaliklari, shuningdek qishloq xoʻjaligiga moʻljallangan yerlarga hamda
tadbirkorlik faoliyati va (yoki) daromad olish uchun moʻljallangan, yashash uchun
moʻljallanmagan koʻchmas mulk obyektlariga ega boʻlgan jismoniy shaxslar uchun soliq bazasi
suvdan foydalanish va suv isteʼmoli sohasidagi vakolatli organ taqdim etgan maʼlumotlarga asosan
soliq organlari tomonidan aniqlanadi.
Sunʼiy suv havzalarida baliq yetishtiruvchi baliqchilik xoʻjaliklari soliq bazasini tabiiy va
sunʼiy suv obyektlaridan olingan va ushbu suv obyektlariga qaytarib quyiladigan suv hajmi,
bundan kollektor – drenaj tarmoqlariga qaytarib quyiladiganlar mustasno, oʻrtasidagi farqdan kelib
chiqib aniqlaydilar.
131
Qishloq xoʻjaligida, shu jumladan baliq yetishtirishda suv resurslarini hisobga olish
vositalari mavjud emasligi va foydalaniladigan suv resurslarining haqiqiy
hajmini aniqlashning
imkoni boʻlmagan taqdirda, soliq bazasi suvdan foydalanish va suvni isteʼmol qilish sohasidagi
vakolatli organ tomonidan tasdiqlangan suv resurslari isteʼmolining normativlariga koʻra
aniqlanadi.
Ishlab chiqarish jarayonida suvni maxsus uskunalarni (turbinalarni) sovitish uchun
ishlatadigan soliq toʻlovchilar soliq bazasini tabiiy suv obyektlaridan maxsus uskunalarni
(turbinalarni) sovitish uchun olingan va tabiiy suv obyektlariga qaytarib quyiladigan suv hajmi
oʻrtasidagi farqdan kelib chiqib aniqlaydi. Ushbu norma suvning haqiqiy hisobi yoki suvdan
maxsus foydalanish ruxsatnoma mavjud boʻlganda qoʻllaniladi.
Soliq toʻlovchi soliq toʻlash nazarda tutilmagan faoliyat turlarini amalga oshirgan taqdirda,
soliq bazasi soliq solinadigan va soliq solinmaydigan suv resurslari hajmining hisobini alohida
yuritish asosida aniqlanadi. Alohida hisob yuritish imkoniyati boʻlmagan taqdirda, soliq bazasi
qaysi faoliyat boʻyicha soliq toʻlash sof tushumning umumiy hajmida nazarda tutilgan boʻlsa,
oʻsha faoliyatdan olinadigan sof tushumning solishtirma hajmidan kelib chiqqan holda aniqlanadi.
Alkogolli mahsulot va alkogolsiz ichimliklarni ishlab chiqarish va boshqa maqsadlar uchun
foydalanilgan suvning hajmi ishlab chiqaruvchi yuridik shaxslar uchun soliq bazasi hisoblanadi.
Alkogolli mahsulot va alkogolsiz ichimliklar ishlab chiqarish uchun foydalaniladigan suv hajmi
deganda isteʼmol idishidagi tayyor mahsulotga toʻgʻri keladigan suvning hajmi tushuniladi.
Soliq solish obyekti va (yoki) soliq stavkasi turli xil boʻlgan bir necha turdagi faoliyat bilan
shugʻullanuvchi soliq toʻlovchilar bunday faoliyat turlari boʻyicha
alohida-alohida hisob
yuritishlari va tegishli soliq stavkalari boʻyicha soliq toʻlashlari shart.
